هومان پسر ویسه و برادر پیران از پهلوانان تورانی در شاهنامه فردوسی است.[۱] بر پایهٔ شاهنامه او از نوادگان تور بود. او و پیران، از چهره‌های سرشناس خاندان ویسه هستند. هومان در جنگ دوازده رخ نخستین فرد هلاک شده‌است که همراه با مترجم به نبرد بیژن شتافت:
هومان از جمله دلیرترین و بلندآوازه‌ترین پهلوانان تورانی است و به وفاداری و جوانمردی شهره است و حتی ایرانیان نیز او را ستوده‌اند. در جنگ سهراب، افراسیاب هومان را با هدایا بهمراه ۱۲٫۰۰۰ سپاهی به پیش سهراب فرستاد تا او را در جنگ با ایران مساعدت نماید.
هومان با پنهان کاری هویت رستم را از پسرش سهراب پنهان داشت تا او را به جنگ رستم ترغیب نماید. سهراب در واپسین لحظات سر بر زانوی رستم از او قول گرفت که با هومان آشتی برقرار سازد و کین نستاند. هومان در کشتن سیاوش نقشی نداشت اما در جنگ‌هایی که به دنبال کشتن سیاوش بین ایران و توران رخ می‌دهد، خود را نشان می‌دهد. او با کوبیدن گرزی بر رستم، افراسیاب را از دست او نجات داد و پس از آن افراسیاب را از حمله به ایران بازمی‌دارد. در چندین جا هومان دلاورانه لشکر ایران به فرماندهی طوس و فریبرز را تحت فشار می‌گذارد و آنان را ناچار به گریختن می‌کند.[۲]
در جنگ دوازده‌رخ، هومان همراه همه برادرانش شرکت داشت. در این جنگ سپهسالار ایران گودرز و سپهسالار توران پیران بود پس از رؤیایی دو لشکر، چندین روز هیچ‌کدام در حمله پیشدستی نکرد عاقبت نام‌آوران را صبر طاقت لبریز شد تا اینکه جنگ تن به تن رخ داد. نخستین نام‌جویان ایران و توران پیژن و هومان بودند که بدور از اردوگاه طرفین در مکانی دور دویل نمودند. فر جام نبرد سکست هومان و مرگش بود. یکی از ویژگی‌های جنگ دوازده‌رخ و بویژه جدال بیژن و هومان حضور دو تن مترجم زبان بود تا سخنان ایشان را به دیگری تفهیم نماید.
