اردشیر سوم (ساسانی)

با اردشیر سوم (هخامنشی) اشتباه نشود.

اردشیر سوم 𐭠𐭥𐭲𐭧𐭱𐭲𐭥‎
شاهنشاه ایران و انیران
سکه منقش به چهره اردشیر سوم
بیست‌ و پنجمین شاهنشاه ساسانی
سلطنت	سپتامبر ۶۲۸ – آوریل ۶۳۰
پیشین	شیرویه
جانشین	شهربراز
زاده	۶۲۱
درگذشته	۶۳۰ تیسفون، ایران‌شهر
خاندان	خاندان ساسان
پدر	شیرویه
مادر	اَنزوئی

اردشیر سوم (به پارسی میانه: 𐭠𐭥𐭲𐭧𐭱𐭲𐭥‎) پادشاه ساسانی (پیرامون ۶۲۸ تا ۶۳۰ میلادی) فرزند شیرویه (قباد دوم) و مادری رومی بود که به سلطنت نشست. با حکومت ۶ ماهه اردشیر سوم، خاندان چهارصد ساله ساسانی وارد سراشیبی فروپاشی شده بود. خاندان سلطنتی به سبب کشتارهای کینه توزانه و کشمکش‌های درباری، چنان فرزندان پسر خود را از دست داده بود که جز کودکی ۷ ساله، کسی برای نشستن بر تخت شاهی ساسانیان پیدا نمی‌شد. به سبب آشفتگی احوال، در گزارش منابع نیز از وحدت نظر خبری نیست. مسعودی مدت سلطنت اردشیر سوم را ۵ ماه و طبری ۱۸ ماه ذکر می‌کند اما بیشتر منابع بر آن اند که اردشیر سوم به دست فَرُخان شهروُراز (شهربُراز، فردوسی: گراز) سردار معروف خسرو پرویز کشته شده‌است.

به هنگام تخت‌نشینی اردشیر، مهاذر گشنسپ ، خوانسالار دربار، به سبب خردسالی شاه، به قیمومت یا نیابت سلطنت انتخاب شد. شهروراز که مایل به اطاعت از مهاذر گشنسب نبود، فرصت را برای انقراض ساسانیان و به دست گرفتن قدرت مناسب تشخیص داد و با این بهانه که برای انتخاب شاه با او مشورت نشده‌است، با توافق هراکلیوس، قیصر روم که او نیز در انتظار چنین فرصتی بود، به تیسفون حمله کرد. او پیش از حمله حمایت نیوخسرو، رئیس نگهبانان سلطنتی و نامدار گشنسب، سپاهبد نیمروز را جلب کرده بود. در این هنگام مهاذر گشنسب در تیسفون با هشیاری در کنار شاه و در حال سامان دادن امور بود. شهروراز، با استفاده از اختلاف‌های درباری بر او پیروز شد و شاه را در ۲۷ آوریل ۶۳۰ به قتل رساند و با اینکه از تخمه شاهی نبود، خود را شاه خواند. اینکه نویسنده مجمل التواریخ گمان می‌دارد که اردشیر سوم در مستی خفه شده است، به سبب خردسالی اردشیر نمی‌تواند حقیقت داشته باشد.

شهربراز پیمان با هراکلیوس را منعقد کرد، به تیسفون با شش هزار مرد حمله کرد، آنجا را محاصره کرد و از طریق خیانت تیسفون را تصرف کرد، اردبیل، مهرآدور گوشنسب و بسیاری دیگر از اشراف‌زادگان را کشت و تخت شاهی را به چنگ آورد.

اردشیر در سکه و کتاب‌های تاریخی

سکه اردشیر سوم ساسانی

اردشیر در کل یک سال و شش ماه حکومت کرد، ولی هشام کلبی میزان دقیقتر حکومت او را یک سال و هفت ماه گزارش داده است. سکه‌هایش نشان از جوانی می‌دهد که تاج کنگره‌دار سه پله‌ای (یادآور تاج‌های شاپور یکم و یزدگرد دوم) بر سر داشت، در حالی که در پشت سکه، نسخه قدیمی از شعله‌ور شدن خط گردش نوار آتشکده تجدید شده‌است. در سری دوم، تاج با بال‌های عقاب آراسته شده‌است (همچون تاج خسرو دوم)، بالای آن یک توپ قرار دارد (همچون تاج قباد دوم)، که شاید حکایت از تأسیس حکومتش دارد. در کتاب تصویری شاهان ساسانی، اردشیر ایستاده، به شمشیری که در دست چپش است، تکیه زده در حالی که در دست راستش نیزه دارد. لباس شامل جامه آبی آسمانی و تاج سرخ‌رنگ است. بر طبق یک روایت سنتی، شاه کودک در سرزمین مشان دفن شده‌است.

منابع

• رجبی، پرویز (۱۳۸۶). «اردشیر سوم ساسانی». دانشنامه ایران. ج. ۲. تهران: بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۵۹-۱.

• Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian–Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran (به انگلیسی). New York: I.B.TAURIS.
• Sh. Shahbazi, A (1987). "ARDAŠĪR III". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. II. Retrieved 11 July 2014.
• Shapur Shahbazi, A. (2005). "SASANIAN DYNASTY". Encyclopaedia Iranica, Online Edition. Retrieved 4 January 2014.

پیوند به بیرون

اردشیر سوم خاندان ساسان زادهٔ: ؟؟؟ م درگذشتهٔ: ؟؟؟ م
عنوان سلطنتی
پیشین: شیرویه	شاهنشاه ایران‌شهر ۶۲۸ – ۶۳۰ م	پسین: شهربراز