کشف حجاب در ایران: تفاوت میان نسخهها
جز ←جایگزینی با [[وپ:اشتباه|اشتباهیاب]]: نشراختران⟸نشر اختران |
|||
خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
روز ۲۱ تیرماه روز حجاب و عفاف نامگذاری شدهاست.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.nlai.ir/tabid/2598/mid/5853/ctl/asnad/Default.aspx?Subjectmid=5850&SubjectID=5896| عنوان = 21م تیر، روز عفاف و حجاب| تاریخ بازدید = | نویسنده = | تاریخ =| زبان = فارسی | ناشر = سازمان اسناد و کتابخانه ملی| صفحه =}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.radiojavan.ir/ChannelNewsDetails/?m=030001&n=9341| عنوان =۲۱ تیر، روز حجاب و عفاف| تاریخ بازدید = | نویسنده = | تاریخ =| زبان = فارسی | ناشر = رادیو جوان| صفحه =}}</ref> در این روز راهپیمایی در سراسر ایران و با حضور زنان برگزار میشود.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://nasimonline.ir/Content/Detail/564579/اخبار-آرشیوی| عنوان =راهپیمایی روز حجاب و عفاف| تاریخ بازدید = | نویسنده = | تاریخ =| زبان = فارسی | ناشر = خبرگزای نسیم آنلاین| صفحه =}}</ref> |
روز ۲۱ تیرماه روز حجاب و عفاف نامگذاری شدهاست.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.nlai.ir/tabid/2598/mid/5853/ctl/asnad/Default.aspx?Subjectmid=5850&SubjectID=5896| عنوان = 21م تیر، روز عفاف و حجاب| تاریخ بازدید = | نویسنده = | تاریخ =| زبان = فارسی | ناشر = سازمان اسناد و کتابخانه ملی| صفحه =}}</ref><ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.radiojavan.ir/ChannelNewsDetails/?m=030001&n=9341| عنوان =۲۱ تیر، روز حجاب و عفاف| تاریخ بازدید = | نویسنده = | تاریخ =| زبان = فارسی | ناشر = رادیو جوان| صفحه =}}</ref> در این روز راهپیمایی در سراسر ایران و با حضور زنان برگزار میشود.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://nasimonline.ir/Content/Detail/564579/اخبار-آرشیوی| عنوان =راهپیمایی روز حجاب و عفاف| تاریخ بازدید = | نویسنده = | تاریخ =| زبان = فارسی | ناشر = خبرگزای نسیم آنلاین| صفحه =}}</ref> |
||
===دولت روحانی=== |
|||
{{اصلی|دختران خیابان انقلاب}} |
|||
در سال ۱۳۹۶ ه.خ پویشی به نام دختران خیابان انقلاب رخ داد که در آن مردان و دختران و زنان به نشانهٔ اعتراض به حجاب اجباری در ایران با حرکتی نمادین روسری خود را در خیابان از سر بر میداشتند.<ref>http://fa.euronews.com/2018/01/29/as-girl-of-enghelab-street-is-released-in-iran-thers-continue-the-protest-free-hijab</ref><ref>https://web.archive.org/web/20180130013837/http://fa.euronews.com/2018/01/29/as-girl-of-enghelab-street-is-released-in-iran-thers-continue-the-protest-free-hijab</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.radiofarda.com/a/iran_sohiela_jeloudarzadeh_hijab/29011343.html |عنوان =| ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۵ فوریه ۲۰۱۸}}</ref> |
|||
== پانویس == |
== پانویس == |
نسخهٔ ۱ مارس ۲۰۱۸، ساعت ۱۲:۲۱
از مجموعه مقالههای |
فمینیسم |
---|
کشف حجاب در ایران زمانی اتفاق افتاد که رضا شاه قانونی را در ۱۷ دی ۱۳۱۴ به تاریخ ایران تصویب کرد که بموجب آن، زنان و دختران ایرانی از استفاده از چادر، روبنده و روسری منع شدند.[۲]
نخستین نشانههای کشف حجاب را میتوان در سخنرانی بدون روبنده طاهره قرةالعین و همچنین در دربار ناصرالدین شاه قاجار و در محافل روشنفکری یافت. همچنین فعالان جنبش زنان ایران در دوره مشروطه و ابتدای حکومت رضاشاه بحثهایی در نقد حجاب گشودند؛ ولی رسمیت پیدا کردن و اجباری شدن چند سالهٔ آن به دوره حکومت رضا شاه بازمیگردد.
قاجار
طاهره قرةالعین در سال ۱۲۶۴ قمری در واقعه بدشت سخنرانی کرد و با حاضر شدن بدون نقاب روبنده حاضران را شگفتزده کرد. او همچنین جدائی دین بابی از دین اسلام و نسخ احکام و سنن قدیم را اعلام کرد.[۳][۴]
در دربار قاجار، مسافرتهای شاه به اروپا و مشاهداتش از وضعیت پوشش زنان اروپایی در دربار تأثیر به سزایی داشت. به تدریج موضوع «کشف حجاب» در قالب تجدد خواهی به محافل روشنفکری و اشعار شعرا نفوذ کرد و در مطبوعات منعکس شد.[۵]
مجمع کشف حجاب
روزنامه دیلی تلگراف در تاریخ ۳ ژوئن ۱۹۲۷ میلادی (۱۲ خرداد ماه ۱۳۰۶خورشیدی) در ذیل خبری با عنوان «بانوان عصر جدید ایران؛ مبارزه برای آزادی» نوشت:
تهران، سهشنبه - مبارزهای که بانوان متجدد و روشنفکر ایران برای آزادی نسوان شروع کردهاند ممکن است دامنه آن به کشمکش و تصادم میان اولیای امور و رهبران این نهضت کشیده شود. به درخواست مکرر نمایندگان علماء و بنا به قولی، روی خواهش شوهران غیور و حسود، شب گذشته، قوای انتظامی به باشگاهی که زنان بیحجاب با لباسهای شبانه آخرین مد پاریس، با مردها اجتماع کرده، حمله بردند.
مدیر باشگاه که علاقه زیادی به آزادی زنان و شرکت آنها در مسائل اجتماعی دارد، بازداشت و زندانی شد و هنوز معلوم نیست چه جرمی علیه او اعلام خواهد شد. زنها اجتماعاتی تشکیل داده، علیه نادانی و عقبافتادگی خود به اولیای امور اعتراضات شدیدی نمودهاند. این بانوان متجدد، مدعی هستند که یکی از عوامل مهم نهضت زنان ایران، همان نفرت و دوری از همسری با دخترانی است که آنها را به چشم ندیده و نشناخته و از این رو جوانان ایرانی، برای ازدواج با دختران اروپایی بیشتر اظهار تمایل مینمایند.[۶]
زنان متجددی که در خبر فوق از آنان یاد شده، مربوط به اعضای انجمنی بودند، که با عنوان مجمع کشف حجاب از سوی میرزا ابوالقاسم آزاد، تشکیل شده بود...[۷]
ابوالقاسم خان آزاد مراغهای به همیاری همسرش شهناز رشدیه (دختر میرزا حسن رشدیه) در امرداد ماه ۱۲۹۹ خورشیدی نشریهای به نام «نامه بانوان» منتشر کرد. این نشریه در زمانی منتشر شد که آزادمراغهای از مدتی قبل انجمنی مخفی تحت عنوان «مجمع کشف حجاب» تأسیس کرده بود و جلسات این انجمن با حضور زنان و مردان در منزل وی و دیگر اعضاء انجمن تشکیل میشد. در این جلسات افرادی چون یحیی دولتآبادی شرکت میکردند و به بحث و گفتگو میپرداختند. این مجمع پس از مدتی فعالیت از سوی شهربانی منحل و آزاد نیز دستگیر و مدتی محبوس شد؛ فعالیتهای او برای کشف حجاب چهار بار او را راهی زندان و تبعید کرد...[۸][۹]
رضاشاه
از اواسط دهه ۱۳۰۰ انتقاد به حجاب دستکم در تهران آسانتر شده بود. گروههای فعال جنبش زنان ایران از حجاب انتقاد میکردند، برای مثال نشریه عالم نسوان در سال ۱۳۱۰ بحثی دربارهٔ حجاب باز کرد و فراخوانی برای این بحث چاپ نمود. پاسخهای موافق و مخالف داده میشد. در مجموع، زنان از بیحجابی بسیار دفاع کردند و انحطاط اخلاقی جامعه را از سرکوب زنان توسط مردان میدانستند.[۱۰] هدی شعراوی نیز در همین دوره، در سال ۱۳۰۲ در مصر حجاب اسلامیاش را به نشانه حمایت از جنبش فمینیستی با اهدافی گستردهتر، در دریای مدیترانه انداخت.[۱۱]
در دوره رضاشاه به تدریج لباسهای اروپایی زنان با کنسرتهای بیحجاب قمرالملوک وزیری در باشگاه ایران به بنیانگذاری تیمورتاش وزیر دربار بانفوذ و نوگرای رضاشاه، به میان مردم آمد.[۲]
رضا شاه قانون کشف حجاب را یکباره صادر نکرد.[۱۲]
قانون کشف حجاب
نخستین شایعات پیرامون قانون جدید، هنگامی پخش شد که رضاشاه تحت تأثیر اصلاحات دموکراتیک در افغانستان قرار گرفته بود و امانالله خان و ملکه ثریا، شاه و ملکه افغانستان در سال ۱۳۰۸ به ایران آمدند. ملکه افغانستان بیحجاب بود و جنجالی در میان روحانیون ایران برانگیخت. آنان از رضاشاه خواستند ملکه افغانستان را در ایران مجبور به داشتن حجاب کند که رضاشاه نپذیرفت. در همین زمان شایعاتی دربارهٔ تصویب قانون منع حجاب پخش شد.[۱۳]
رضا شاه پس از تنها سفر خارجیاش به ترکیه در ۱۲ خرداد ۱۳۱۳، تحت تأثیر اقدامات غربگرایانه آتاتورک قرار گرفت. در این دوره نیز شایعاتی دربارهٔ ممنوعیت حجاب در مدرسههای دخترانه پخش شد، ولی قانونی در این راستا تصویب نشد.[۱۳]
رضا شاه ترجیح میداد که مردم لباس متحدالشکل بپوشند، مردان کلاه پهلوی به سر گذارند و نسبت به تقیدات دینی در زمینه حجاب سستی نشان دهند. رضا شاه که شدیداً تحت تأثیر بیحجابی زنان ترکیه قرار گرفته بود، این مسئله را پس از یک سال از گذشت سفر به ترکیه در آذر ۱۳۱۴ به محمود جم «رئیسالوزرا» چنین بازگو کرد:
نزدیک دو سال است که این موضوع سخت فکر مرا به خود مشغول داشتهاست، خصوصاً از وقتی که به ترکیه رفتم و زنهای آنها را دیدم که «پیچه» و «حجاب» را دور انداخته و دوش به دوش مردهایشان در کارهای مملکت به آنها کمک میکنند، دیگر از هر چه زن چادری است بدم آمدهاست. اصلاً چادر و چاقچور دشمن ترقی و پیشرفت مردم است. درست حکم یک دمل را پیدا کرده که باید با احتیاط به آن نیشتر زد و از بینش برد.[۱۴]
از این رو بخشنامهٔ کشف حجاب جهت تصویب رضاشاه در تاریخ ۲۷ آذر ۱۳۱۴ از طرف رئیسالوزرا به دربار فرستاده شد تا در آغاز دیماه فرمان اجرای غیررسمی قانون کشف حجاب به تمام ولایات ایران ارسال گردد. رضا شاه در ۱۷ دی سال ۱۳۱۴ طی جشن فارغالتحصیلی دختران بیحجاب در دانشسرای مقدماتی رسماً بر کشف حجاب تأکید کرد.
کشف حجاب در ترکیه اختیاری بود و علاوه بر آن آتاتورک فعالیتهای برنامهریزی شده و تبلیغات محتاطانهای برای تشویق زنان به برداشتن حجاب اجرا میکرد. مثلاً میگفت:
خودتان را به جهان نشان دهید و رودررو به جهان بنگرید.
اما رضاشاه این کار را با زور و اجبار انجام داد و بهطور ناگهانی حق انتخاب را از زنان گرفت و هیچ روند جامعهپسندی برای این کار طی نشد. بخشی از زنان که مسنتر و سنتی بودند و احساس برهنگی میکردند عملاً در خانه محبوس شدند.[۱۳]
جعفر شهری در کتاب "طهران قدیم" در این باره نوشته است: اما شرط قانونی و انسانی و بلکه عقلانی آن بود که نظمیه و امنیه مردم را قبلا مطلع و مصوبات آن را گوشزد ساخته اسباب آن را مانند کت و شلوار و کلاه نقاب دار فراهم آورند اما از آنجا که به رونویس قوانین استبداد و سایر قوانین ساریه چند هزار ساله که کنار آن هم ماده ای به نام زورتپان تصویب شده بود! از همان ساعت اول آژانها و امینه ها در شهرها و دهات بجان مردم افتاده به دردسر و مزاحمت اهالی پرداختند و هر روز بر فشار و تعدی افزودند تا آنرا به صورت اهانت و بیحرمتی و زور و نوعی تصفیه حساب درآوردند.
وی در ادامه نوشته است: قبایی بر اندام کسی نمی دیدند که دامن آن را با قیچی و چاقو نبریده و شال و کمربند و عبایی بر پیکر و دوش کسی نمی نگریستند که آن را ندریده یا مصادره ننمایند. کلاههای سابق در زمره اخلالگران و آشوب جویان و مخربین کشور و معاندین سلطنت درآمدند که باید با بیرحمی هر چه تمامتر سرکوب شده از صفحه روزگار برشان اندازند... چه کلاهها که از سر محترمین برداشته شده به زیر پا لگد مال گردیده در گل و لای و لجن افتاد و چه شب کلاهها و دیگر سرپوش ها که آغشته به کثافت و پلیدی گردیده بر سر صاحبانشان گذاشته شد...دشنام و ناسزا و آب دهان و پس گردنی و ریش و سبیل کندن و چوب باتون و ته قنداق تفنگ و شلاق و پنجه پوتین و توسری برای مردمی که شب خوابیده و صبح محکوم به اتحاد شکل و تعویض لباس و کلاه شده بودند رایگان بود... همراه فجایعی که ذکر آنها در شهامت نگارنده نمی باشد. چه انسانی ترین عمل آن این بود که در یک روز بیش از هفتصد نفر از مردم که به مخالفت با کشف حجاب در مسجد گوهر شاد مشهد جمع شده بودند توسط مامورانی که عوض کلاه سر می آوردند هدف گلوله تفنگ و مسلسل قرار گرفته و رهسپار دیار عدم شدند.[۱۵]
در سال ۱۳۲۰ که رضاشاه ایران را ترک کرد اجرای قانون کشف حجاب سریعاً فراموش شد. وزارت فرهنگ حکم داد از ورود زنان بیحجاب به دانشگاه جلوگیری شود و معلمان زن مدرسهها و استادان زن دانشگاهها مجبور شدند با حجاب به کلاس درس بروند. در تهران و سایر شهرها دختران دانشآموز و زنان به خاطر نداشتن حجاب مورد آزار و اذیت قرار گرفتند.[۱۳]
جمهوری اسلامی
بعضی از زنان فعال سیاسی و بازیگران سینما پس از انقلاب با خروج از ایران در اعتراض به حجاب به کشف حجاب و نمایش عمومی تصاویر بدون حجاب خود در فضاهای مجازی مبادرت کردهاند[۱۶]
روز ۲۱ تیرماه روز حجاب و عفاف نامگذاری شدهاست.[۱۷][۱۸] در این روز راهپیمایی در سراسر ایران و با حضور زنان برگزار میشود.[۱۹]
دولت روحانی
در سال ۱۳۹۶ ه.خ پویشی به نام دختران خیابان انقلاب رخ داد که در آن مردان و دختران و زنان به نشانهٔ اعتراض به حجاب اجباری در ایران با حرکتی نمادین روسری خود را در خیابان از سر بر میداشتند.[۲۰][۲۱][۲۲]
پانویس
- ↑ Hakakian, Roya (۷ دی ۱۳۹۶). "The Iran-Saudi Arabia Rivalry Has a Silver Lining". نیویورک تایمز (به انگلیسی). Retrieved 27-12-2017.
{{cite web}}
: Check date values in:|بازبینی=
و|تاریخ=
(help) - ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ حجاب، موضوعی زنده پس از ۶۹ سال (بیبیسی فارسی)
- ↑ اوحدی، علی (۲ آوریل ۲۰۱۰). «طاهره قرة العین». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۲–۰۲–۱۵. دریافتشده در ۲۹ آذر ۱۳۹۰. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بایگانی=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ بیضایی، نیلوفر (۰۵/۰۶/۱۳۹۰). «طاهره قرهالعین و فروغ فرخزاد در دو تابلو». رادیو زمانه. دریافتشده در ۲۹ بهمن ۱۳۹۰. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «کشف حجاب در ایران». مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
- ↑ . فتحالله نوری اسفندیاری. رستاخیز ایران، مدارک مقالات نگارشات خارجی ۱۳۲۳–۱۲۹۹، تهران، چاپخانه سازمان برنامه، ۱۳۳۵، ص۳۶۳.
- ↑ . اقبال یغمایی. کارنامه رضاشاه کبیر، بنیانگذار ایران نوین. تهران، انتشارات اداره کل وزارت فرهنگ و هنر، ۱۳۵۵، ص ۴۳–۴۳۹.
- ↑ http://iichs.org/index.asp?id=213&doc_cat=7
- ↑ http://www.ensani.ir/fa/content/124321/default.aspx
- ↑ ساناساریان، ص۹۸ تا ۱۰۰
- ↑ ساناساریان، ص۶۷
- ↑ ساناساریان، ص۱۰۰
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ ساناساریان، الیز - ص۱۰۰ تا ۱۰۳
- ↑ مهدی صلاح، ص ۱۱۸
- ↑ جعفر شهری. «طهران قدیم». پارامتر
|پیوند=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ «زنان معروف ایرانی که کشف حجاب کردند + تصاویر».
- ↑ «21م تیر، روز عفاف و حجاب». سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
- ↑ «۲۱ تیر، روز حجاب و عفاف». رادیو جوان.
- ↑ «راهپیمایی روز حجاب و عفاف». خبرگزای نسیم آنلاین.
- ↑ http://fa.euronews.com/2018/01/29/as-girl-of-enghelab-street-is-released-in-iran-thers-continue-the-protest-free-hijab
- ↑ https://web.archive.org/web/20180130013837/http://fa.euronews.com/2018/01/29/as-girl-of-enghelab-street-is-released-in-iran-thers-continue-the-protest-free-hijab
- ↑ https://www.radiofarda.com/a/iran_sohiela_jeloudarzadeh_hijab/29011343.html. دریافتشده در ۲۵ فوریه ۲۰۱۸. پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک)
جستارهای وابسته
منابع
- مهدی صلاح، کشف حجاب، زمینهها، پیامدها و واکنشها، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ۱۳۸۴، ص ۱۱۸
- الیز ساناساریان، جنبش حقوق زنان در ایران، طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا ۵۷، نشر اختران ۱۳۸۴ ISBN 964-7514-78-6