دزفول

 عالی 

دزفول دسفیل، دزپیل؛ دسویل
پرونده:Dezful dar yek negah.jpg
کشور	ایران
استان	خوزستان
شهرستان	دزفول
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	آوان، دژپل، روناش، دژپوهل
مردم
جمعیت	۲۴۸٬۳۸۰
جغرافیای طبیعی
مساحت	نزدیک به ۴۷۶۲ کیلومتر مربع
ارتفاع	۱۴۳ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۳ درجه سانتی گراد در زمستان و ۴۹ درجه در تابستان
میانگین بارش سالانه	۴۰۰ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	ندارد
اطلاعات شهری
شهردار	محمدرضا کرمی‌نژاد
ره‌آورد	مرکبات، کلوچه‌های دزفولی، کارهای دستی، قلم‌نی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۶۱
وبگاه	شهرداری دزفول
شناسهٔ ملی خودرو	ایران۲۴ ایران۳۴ (د، ص)
دزفول روی نقشه ایران ۳۲٫۳۸۱۱°شمالی ۴۸٫۳۹۷۴°شرقی / 32.3811; 48.3974

دِزفول شهری است در جنوب غربی ایران، سی‌ویکمین شهر پرجمعیت کشور و مرکز شهرستان دزفول است که با مساحت نزدیک به ۴۷۶۲ کیلومتر مربع در کنار رودخانه دز و در بخش‌های جلگه‌ای استان خوزستان واقع شده است.جمعیت دزفول طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران ۴۲۰ هزار نفر بوده است. شهر در ارتفاع ۱۴۳ متری از سطح دریا و از شهرهای شمالی استان خوزستان است. دزفول به جهت عبور رود دز از این شهر و پیشینه تاریخی‌اش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

این شهر در ۷۲۱ کیلومتری تهران و ۱۵۵ کیلومتری اهواز و در۳۰۰ کیلومتری دریا و دارای ۱۴۳ متر ارتفاع قرار دارد. از لحاظ وسعت دومین شهر بعد از اهواز در استان می‌باشد که از سمت شمال به استان لرستان و از سمت شرق به شهرستان مسجد سلیمان و استان چهار محال بختیاری واز شمال غربی به شهرستان اندیمشک واز جنوب به شهرستان شوشتر و اهواز و از سمت غرب به شهرستان شوش محدود می‌گردد.

دزفول در دامنه‌های زاگرس میانی جای دارد و پیشینه تاریخی آن به زمان ساسانیان بازمی‌گردد ولی پیش از ساسانیان هم آباد بوده و بخشی از سرزمین‌های امپراتوری‌های ایلام و هخامنشیان به شمار می‌رفته‌است.
فرهنگ مردم دزفول را می‌توان آمیزه‌ای از فرهنگ کهن خوزستان دانست.مناطق اطراف دزفول در حدود ۵۰۰۰ سال زیستگاه مردم این نواحی بوده است.

دزفول دارای زمستان و پاییزی مدیترانه‌ای بوده و زیستبوم سرسبز آن از پایان زمستان تا آغازه‌های بهار بسیار دلپذیر است. این شهر با زیستبوم زیبای جلگه‌ای-کوهپایه‌ای و کوهستانی خود در سراسر سال و به ویژه در روزهای نوروز پذیرای شمار بسیاری از گردشگران است. گرم‌ترین و سردترین ماه‌های سال این شهر به ترتیب تیر و دی می‌باشند. بررسی یک دوره آماری آب و هوایی نشان دهنده آن است که حداقل درجه حرارت دزفول ۲/۱۹ درجه و حداکثر آن ۶/۴۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. وجود دو رودخانه دز و کرخه در این شهرستان سبب شده که این شهرستان دارای زمین‌های حاصلخیز خوبی باشد. رودخانه دز در چند کیلومتربعد از دزفول به رودخانه کارون می‌ریزد که این رودخانه از رودخانه‌های پرآب استان خوزستان است و نام دزفول نیز از اسم همین رود گرفته شده است.

دزفول از شهرهایی است که نقش وسیعی در پیروزی انقلاب اسلامی ایران داشته است. همچنین دزفول در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بارها مورد اصابت موشک‌های دشمن قرار گرفت و از خودگذشتگی‌های این مردم و همچنین اهدا کشته‌های -فراوان این شهر خبرساز شد. ویرانی‌های ناشی از جنگ تحمیلی اکثراً در سال‌های بعد از ترمیم شده است ولی هنوز آثاری از آن دوره برجای مانده است. مقاومت‌های مردم این شهر موجب شد تا دزفول در این دوره به شهر استقامت و پایتخت مقاومت ایران معروف گردد.

نام شناسی

«دزپل» یا «دِژپُل» را در گویش بومی «دزفیل» و «دسفیل» گویند و عربی شده آن «دزفول» تلفظ است. «دژ» به معنی سنگر و سکوی دیدبانی می‌باشد و چنین برمی‌آید که نام دزفول یا دزفیل از نام دژ ساخته شده در کنار پل گرفته شده‌است. گفتنی است یکی از محله‌های کهن شهر دزفول روناش است، (در سده چهارم هجری قمری شهر دزفول به قصر روناش نیز نامور بوده‌است)، که در دست راست رود دز جای داشته و هنوز ویرانه‌هایی به همین نام نمودار است.

احتمالاً نام دزفول یا «دژپل» از واژهٔ «پل» مشتق شده است؛ و «دز» نیز به معنی قلعه است و منظور دژی است که عده‌ای نگهبان و مأمور برای حفاظت پل در آن زندگی می‌کردند. چنانچه پس از دوران انحطاط شوش و نیز خرابی جندی شاپور، برخی مردم این دو شهر به اطراف این دژ پناه آوردند و خانه‌هایی ساختند و به تدریج شهر به وجود آمده است. دزفول در اصل «اندامیش» نام داشته و تا اوایل قرن سیزدهم نیز به همین نام بوده است. معمولاً دژ به معنی قلعه است ولی در اینجا منظور یک دژ طبیعی می‌باشد که در ۴۸ کیلومتری دزفول در کنار رود دز قرار گرفته و یکی ازمهمترین استحکامات کوهستانی ایران به شمار می‌آید.

ابن سرابیون در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین خوزستان می‌نویسد: دزفول یعنی دژ پل که منظور قلعه پل باشد که در کنار رودخانه دز در جنوب شهر سابق جندی شاپور جا دارد و نیز معروف است که می‌گویند به فرمان شاپور اول ساخته شده است؛ که به همین مناسبت آن شهر نیز به همین نام موسوم شد.

شهر دزفول در اواخر قرن ۶ هجری به نام (دز پول) شهرت داشته است و در تاریخ گزیده حمداﷲ مستوفی مکرر این نام مکرر بصورت دزپول آمده است.(در صفحات ۵۵۷، ۷۲۵، ۷۵۰، ۷۵۱). در برخی از کتب نام قدیم رودخانه را «زاب یا جندی شاپور» هم نامیده‌اند. برخی از جغرافی دانان و نیز مورخین نام این شهر را روناش و قصر روناش ذکر کرده‌اند و چنین استنباط می‌شود که در قرن چهارم هجری چون ساختمانهای شهر دزفول در دو طرف رودخانه دز گسترش یافته‌اند پس در قسمت شرقی آن قلعه یا دژ قرار گرفته و قسمت غربی رودخانه به نام روناش معروف بوده است.

ابن بطوطه دزفول را «دسبول» نامیده و می‌نویسد: «از دروازه‌های شهر یک دروازه به طرف خشکی و بقیه به طرف رودخانه باز می‌شود. در دوطرف رودخانه باغها قرار دارد. عمق رودخانه زیاد است...»

کهارت می‌نویسد: «قصر الروناش از محله قلعه فعلی (جای همان دژ باستانی) تا مسجد جامع دزفول را دربرمی‌گرفت. در قرون ۱۱ و۱۰میلادی (سوم وچهارم هجری) این شهر را القنطره (پل) یا القنطره الرومی (پل رومی) می‌نامیدند.»

به دلیل این‌که روناش و دزفول در دو سر رودخانه قرار گرفته بودند، بعضی این دو قسمت را دو شهر جداگانه شمرده و برخی هر دو را دو محله از یک شهر انگاشته‌اند.

نام‌های دزفول در گذر تاریخ

تصویر پل قدیم دزفول پشت اسکناس صد ریالی حکومت پهلوی

• اَوان(avan): پیشینه دزفول را خاورشناسان ازآن هنگام که این شهر پایتخت عیلامیان بود (حدود ۲۶۰۰پیش از میلاد) و «اوان» خوانده می‌شد، نزدیک به پنج هزار سال پیش برآورد کرده‌اند. در نوشته‌های باستانی پس از طوفان نوح، از شهری به نام آوان نام برده شده است. این شهر، پایتخت تمدّن عیلام و سرآمد شهرهای مشرق زمین بوده است. کاوشگران غربی در نیم قرن اخیر، پس از مطالعات و تحقیقات فراوان تصریح کرده‌اند که اَوان همان دزفول کنونی است. در این صورت، «دزفول» فعلی یا اوان پنج هزارسال پیش را باید نخستین پایتخت امپراتوری گسترده کشور عیلام دانست.
• دژپل(Dzhpl): از ۱۷۵۰ سال قبل که پل قدیمی دزفول بر رودخانه دز بنا شد، نام این شهر را دژپل گذاشته‌اند. دژپل ازنام همان پل مشتق گردیده است. معمولاً دژ به معنی قلعه است ولی در اینجا منظور یک دژ طبیعی می‌باشد که در ۴۸ کیلومتری دزفول در کنار رود دز قرار گرفته و یکی ازمهمترین استحکامات کوهستانی ایران به شمار می‌آید.
• دزپل(dzpl):پس از دژپل، نام این شهر به دزپل رواج یافت.
• قصر روناش(Gasr-o-Rovnas): روناش نام باستانی و پنج هزار ساله ی؛ دژپل؛ یا دزفول از شهرهای کنونی ایران است و نیز پلی که در زمان شاپور اول بر روی رودخانه دز بنا گردید پل روناش یا رعناش نام گذاری شد دژی به همین نام برای پاسداری از این پل بنا گردید که به آن قصر روناش یا رعنا می‌گفتند. نام روناش تا سدهٔ دهم هجری همچنان بر سر زبان‌ها بود تا اینکه در دوران شاه اسماعیل صفوی به؛ رعناش؛ بدل گردید. در حال حاضر نیز به برآمدگیهای ساحل غربی دز رعنا (بدون ش) می‌گویند.

ابوعبداله یاقوت بن عبداله حموی رومی بغدادی در کتاب معروف معجم البلدان پیرامون قصر روناش چنین نوشته است: «روناش شهرستانی از خوزستان است و جایی است که امروز دزپول گفته می‌شود.»

• روناش (Rovnas):این نام تا اوایل قرن دهم ه. ق رواج داشته است تا اینکه سرانجام در سال ۹۱۴ ه. ق در دوره صفویه و در زمان شاه اسماعیل اول دگرگونی یافته و رعناش (Ranas) گردیده است. در حال حاضر نیز برآمدگی‌های ساحل غربی دز را رعنا (Rana) می‌گویند که (ش) آخر آن حذف شده است.
• دزفول(dezful): این نام از قرن ۷ ه. ق در کتاب‌ها دیده می‌شود و تاکنون نیز به این نام مشهور بوده است. این نام عربی شده نام دژپل می‌باشد.

تاریخچه

شهری از سپیده دم تاریخ

برپایه نوشته ایرج افشار (شهرهای ایران) دزفول شهری است که پیشینه آن به چندین هزار سال می‌رسد. از کهن‌ترین شهرهای استان خوزستان به شمار می‌رود و از دید تاریخ و فرهنگ ویژگی‌های برجسته‌ای دارد. بر پایه گفته‌های کاوشگران باختری در سده‌های گذشته کسانی مانند والتر هینتس آلمانی، آوان پایتخت نخستین امپراتوری پهناور کشور عیلام در دزفول کنونی جای داشته‌است. تپه‌های باستانی چغامیش با دیرینه‌ای نزدیک به ۴۰۰۰ سال پیش از زایش مسیح که به گفته باستان‌شناسان، گنجینه ارزشمندی از دانستنی‌های سودمند پیرامون رخدادهای زمان باستان از هزاره هفتم پیش از زایش تا شکوفایی تمدن شوش را در بردارند نیز در دزفول جای دارد. از این تپه‌های باستانی آثار ارزشمندی چون نخستین سند دریانوردی جهان، لوح‌های تکامل موسیقی و مهرهای استوانه‌ای چند هزار ساله کشف شده که کلیه این آثار در موزه ملی ایران و موزه مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو نگهداری می‌شوند.

بانو هلن کانتر، یکی از دست اندرکاران گروه کاوشگری و باستان‌شناسی این گستره، در هنگام یک سخنرانی در تهران پیرامون کاوش‌های انجام گرفته در تپه چغامیش از دزفول به نام ‹‹شهری از سپیده دم تاریخ›› یاد کرده‌است.

تاریخ شهر «دزفول» را خاورشناسان ازآن هنگام که این شهر پایتخت عیلامیان (حدود ۲۶۰۰پیش از میلاد) بود و «اوان» خوانده می‌شد، نزدیک به پنج هزار سال برآورد کرده‌اند. در نوشته‌های باستانی پس از طوفان نوح، از شهری به نام «اوان» نام برده شده است. این شهر، پایتخت تمدّن «عیلام» و سرآمد شهرهای مشرق زمین بوده است. کاوشگران غربی در نیم قرن اخیر، ازجمله والتر هینتس آلمانی، در کتاب خود تحت عنوان «دنیای گمشده عیلام» که به فارسی ترجمه شده، می‌نویسد:

«ممکن است اوان در جایی که امروز دزفول قرار دارد، بوده باشد .»

پس از مطالعات و تحقیقات فراوان تصریح کرده‌اند که اَوان همان دزفول کنونی است. در این صورت، «دزفول» فعلی یا اوان پنج هزارسال پیش را باید نخستین پایتخت امپراتوری گستردة کشور «عیلام» دانست.

دزفول؛ از اسلام تا پایان دوران قاجاریه

پرونده:Ya'qubfounderofSaffarid.jpg

تندیس یعقوب لیث صفاری در ورودی شمالی دزفول

در زمان خلافت عمر خلیفه دوم، ایران فتح شد و سپاهیان مسلمان وارد خوزستان شدند. اهواز و شوشتر به تصرف نیروهای عرب مسلمان درآمد و بعد مسلمین به طرف جندی شاپور حرکت کردند و درگیری چندانی به وجود نیامد و گندی شاپور نیز به دست اعراب مسلمین افتاد؛ و نیز گویند:در همان سال مسلمین (پس از فتح شوش) روی جندی شاپور لشکر کشیدند. در آن هنگام زرین عبداله در پیرامون آن شهر لشکر زد و سرگرم محاصره آن بود که مدد مسلمین رسید.

لذا جندی شاپور و شوشتر به تصرف نیروهای مسلمان درآمد. دزفول که در آن زمان شامل قلعه و ساختمان‌های اطراف آن بوده است، نیز زیر نظر حاکم جدید یعنی حکام اموی و سپس عباسی که به شوشتر وجندی شاپور گماشته می‌شدند قرار گرفت. تقریباً تا ۲ قرن هر حاکمی که می‌آمد بر دزفول تسلط داشت و سراسر خوزستان به تصرف اعراب درآمده بود. در اواسط سده دوم هجری، دلاوری به نام یعقوب لیث صفاری که مردی شجاع و نخستین دولتمرد کاردان و با تدبیر بود؛ بدون توجه به عوامل خلافت، علم استقلال برافراشت و نخستین دولت مستقل ایرانی را پایه‌گذاری کرد و خوزستان را نیز به کانون آزادی خواهان ایران تبدیل کرد. محمد واصل در جنگ با یعقوب لیث شکست خورد و مورد تعقیب قرار گرفت و وی بر اموال و ذخائر او دست یافت.

بعد از درگذشت یعقوب او را در گندی شاپور یعنی در ۱۲کیلومتری دزفول به خاک سپردند. (ببینید :آرامگاه یعقوب لیث صفاری) و فرمان حکومت مناطقی از ایران از جمله خوزستان و دزفول در زیر حاکمیت خاندان صفاری باقی ماند.

شاه اسماعیل صفوی در سال ۹۱۴ هجری به هویزه رفت و حکمران آنجا را مغلوب و عده کثیری از مشعشعیان را کشت و سرزمین‌های آنها را به تصرف خود درآورد. پس از تسلط نیروهای شاه اسماعیل صفوی بر خوزستان حکومت شوشتر و دزفول به شیخ محمد و حاج محمد پسران ملا قوام‌الدین که به خاندان رعناشی معروف بودند سپرده شد.

در زمان فتحعلیشاه قاجار که بخش شمالی خوزستان یعنی شوشتر و دزفول زیر نظر حکمران کرمانشاهان قرار گرفت و محمدعلی میرزای دولتشاه پسر فتحعلی شاه که یکی از شاهزادگان توانای قاجار بود، اسداله خان بختیاری را که شورش کرده بود پس از آمدن به خوزستان مطیع خود کرد مجدداً ناآرامی‌های پراکنده‌ای هم صورت گرفت تا اینکه در سال ۱۲۶۶ ه. ق ناصرالدین شاه، اردشیر میرزا را به خوزستان فرستاد و او ابتدا دزفول و سپس شوشتر را از چنگ شورشیان درآورد.

دزفول در زمان جنگ ایران و عراق

ویرانه‌های یک خانه پس از موشک باران دزفول توسط رژیم بعث

با آغاز جنگ ایران و عراق، دزفول یکی از شهرهایی بود که بیش از ۱۶۰ بار به آن یورش موشکی شد. این حملات به قدری زیاد بود که اعراب نام (بلد الصواریخ) به معنی شهر موشک‌ها را به دزفول دادند. دزفول به عنوان شهری که جزء اهداف اصلی حملات موشکی عراق بود شناخته می‌شده‌و در ترتیب ابجد موشک‌های عراقی همیشه (الف) دزفول بوده است. مردم دزفول با وجود موشک‌باران شدید همچنان مقاومت می‌کردند و نماز جمعه دزفول هر هفته با حضور مردم و رزمندگان اقامه می‌شد. در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ هواپیماهای عراقی در نخستین روز جنگ به شیوه نیروی هوایی ارتش اسراییل در جنگ شش‌روزه به پایگاه‌های نیروی هوایی ایران یورش بردند. پایگاه چهارم شکاری دزفول (پایگاه وحدتی) یکی از این پایگاه‌ها بود.

پس از آن نیروهای عراقی بارها به شهرهای دزفول و اندیمشک با بمب و موشک یورش بردند دزفول در جنگ هشت ساله ۲٬۶۰۰ کشته داشت. پس از جنگ به پاس پایداری مردم دزفول، این شهر، شهر نمونه نامیده شد.

چهارم خرداد، نماد مقامت ایران

به پاس مقاومت و پایداری مردم دزفول در طول هشت سال جنگ ایران و عراق، چهارم خرداد در تقویم ملی ایران از سال ۱۳۹۰ به عنوان روز مقاومت و پایداری، روز دزفول نام گذاری شده است.

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی

دزفول در بین شهرهای استان خوزستان

شهرستان دزفول از دید جغرافیایی در درازای جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۴ دقیقه خاوری و پهنای جغرافیایی ۳۲ درجه و ۲۲ دقیقه شمالی گسترده شده‌است و بلندای آن از روی دریا ۱۴۰ متر می‌باشد.

اقلیم

دزفول مانند بیشتر شهرهای خوزستان دارای آب و هوای گرم و شرجی است و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانه‌ای دارد. میانگین بارش سالانه باران ۴۰۰ میلی‌متر و میانگین دما ۳ درجه سانتی‌گراد در زمستان و ۴۹ درجه سانتی‌گراد در تابستان است.

آب و هوای دزفول
	ژانویه	فوریه	مارس	آوریل	مـــــه	ژوئـن	ژوئیـه	اوت	سپتامبر	اکتبـر	نوامبر	دسامبر	سـال
گرم‌ترین C°	۲۳	۳۰	۳۲	۳۷	۴۷	۴۸	۴۸	۴۸	۴۵	۴۰	۳۳	۲۶	۴۸
میانگین گرم‌ترین‌ها C°	۱۴	۱۸	۲۲	۲۸	۳۶	۴۱	۴۳	۴۲	۴۰	۳۲	۲۴	۱۷	۳۰
میانگین سردترین‌ها C°	۷	۸	۱۲	۱۷	۲۳	۲۷	۲۸	۲۸	۲۴	۱۸	۱۱	۹	۱۸
سردترین C°	-۳	-۲	-۲	۶	۱۲	۱۷	۲۰	۱۶	۱۲	۵	---	-۲	-۳
بارش mm	۷	۶	۵	۳	۱	---	---	---	۱	۱	۲	۶	۳۲
منبع: سایت ودربیس آوریل ۲۰۱۰

رودخانه‌ها

مهمترین رودخانه دزفول، رود دز می‌باشد که از کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از سد دز از میان شهر می‌گذرد و تاکنون ۵ پل بر روی آن ساخته شده است. همچنین در ساحل رودخانه پارک‌ها و تفریحگاه‌هایی ساخته شده که از جاذبه‌های گردشگری شهر به شمار می‌روند؛ و همچنین رودخانه کرخه که از مناطق میانی و جنوب غربی رشته کوه‌های زاگرس در نواحی غرب و شمال غرب کشور سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی در حدود ۹۰۰ کیلومتر در امتداد شمال به جنوب، سرانجام در مرز مشترک ایران و عراق به مرداب هورالعظیم می‌رسد.

مردم شناسی

جمعیت

شهرستان دزفول بعد از اهواز دومین شهرستان پرجمعیت استان خوزستان این شهر برپایه سرشماری سال ۹۰ باداشتن شماری برابر با ۴۲۰ هزار نفر تن سی و یکمین شهر بزرگ کشور بوده‌است. اکثریت مردم دزفول، دزفولی هستند و بقیه، لر، مردم بختیاری می‌باشند.

زبان

مقالهٔ اصلی: گویش دزفولی

مردم دزفول به گویش دزفولی که از گویش‌های زبان فارسی است سخن می‌گویند. این لهجه شامل دوگویش عمدهٔ حیدرخانه و صحرابدری است. لهجهٔ غالب دزفول حیدرخانه است که به عنوان مثال فعل «مُردَم» را به صورت «مُردُم» تلفظ می‌کنند. گویش‌های لری بختیاری و لری خرم‌آبادی نیز در نزد شماری از مردم این شهر به کار می‌رود.

دین و مذهب

اکثر مردم شهر دزفول مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند. تمامی مراسمات مهم شیعیان در دزفول صورت می‌گیرد از جمله جشن نیمه شعبان، عزاداری‌های محرم، روزه‌داری در رمضان و دیگر مراسمات.

مشاهیر و اهالی دزفول

مشاهیر علوم اسلامی و عارفان

اسماعیل قصری (عارف بزرگ قرون ابتدایی اسلام)، صدرالدین کاشف دزفولی (عالم دینی و عارف)

سیاست‌مداران

• سید احمد آوایی (مؤسس سپاه پاسداران در دزفول، از مؤسسین حزب‌الله لبنان، کاردار اسبق ایران در سوریه، قائم مقام اسبق بنیاد تعاون سپاه پاسداران، نماینده مردم دزفول در دوره‌های هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی)
• غلامعلی رشید (جانشین رئیس کل نیروهای مسلح)
• سید علیرضا آوایی (رئیس کل دادگستری استان تهران)
• محمدرضا مخبر دزفولی (دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی)
• سید احمد زرهانی (نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی، معاون اسبق وزیر آموزش و پروش و رئیس سابق سازمان حج و زیارت کشور، ریاست فعلی سازمان سما)
• عزت‌الله ضرغامی (رئیس پیشین سازمان صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران)
• دکتر محمدعلی رامین (مشاور محمود احمدی‌نژاد)
• غلامرضا فروزش (وزیر سابق جهاد سازندگی)
• شکرالله پاک‌نژاد (از بنیان گذاران جبهه دموکراتیک ملی ایران)
• عبدالحسین خسروپناه (پژوهشگر فلسفه دین و رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه)

ادبیات، هنر و موسیقی

احمد محمود (داستان‌نویس)،حبیب اله نظیری دزفولی (نویسنده ومحقق اموردینی و شاعر)، ابوتراب جلی (شاعر و طنزپرداز)، سیاوش قمیشی (خواننده و آهنگساز)، علی الهیاری (فیلم‌بردار و بازیگر)، شهاب‌الدین عادل (عکاس، مستندساز، پژوهشگر و استاد سینما و عکاسی و عضو هیئت علمی دانشکده سینما تئاتر و ریاست دانشکدهٔ سینما تئاتر)، صادق آهنگران (مداح)، نعمت‌الله آغاسی (خواننده)، عبدالنقی افشارنیا نوازنده نی، مانده میوه چی (خواننده)، فرامرز آصف (خواننده و ورزشکار رشته پرش سه گام مدال آور برنز بازیهای آسیایی ۱۹۷۴)،

ورزشکار

محمد موسوی عراقی (والیبالیست)، کریم قنبری (مربی فوتبال)، حجت زادمحمود (فوتبالیست)، روح‌الله بیگدلی (فوتبالیست)، عبدالرضا جوکار (وزنه بردار تیم ملی جانبازان، قهرمان چندین دوره پارا المپیک)، عبدالله کرمی (بازیکن تیم‌های فوتبال فولاد خوزستان و سپاهان اصفهان)

فرهنگ

آداب و رسوم

بیرق زنون

از گذشته‌های دور و در شب عید قربان، رسمی تحت عنوان بیرق زدن که موسوم به بیرق زنان یا بیرق زنون می‌باشد، رایج و متدوال است. در این رسم به تعداد افراد خانواده حاجی، بیرق‌های کوچکی که مثلثی شکل هستند، تهیه می‌شود و پایه هر یک از این بیرق‌ها که شبیه پرچم می‌باشد دارای طول‌های مختلفی است. مثلاً طول اولین بیرق از یک یا ۱/۵ یا متر شروع شده و به نسبت افراد کوتاه‌تر می‌شود. یعنی به اندازه سن افراد خانواده برای هر یک از افراد، یک بیرق زده می‌شود که رنگ آنها سفید و سبز است. رنگ سفید که بیرق بزرگ است، برای حاجی یا پدر خانواده است. اگر زن و مرد هر دو به خانه خدا مشرف شده باشند، برای هر دو نفر آنها دو بیرق سفید که باز هم طول پایه بیرق زن کمی کوتاه‌تر از بیرق مرد نصب می‌شود و سپس به تعداد اولاد هر خانواده بیرق تهیه شده و در شب عید قربان که در دزفول به شب بیرق زنان معروف است، همه فامیل و بستگان و آشنایان در منزل حاجی جمع شده و پس از صرف شام و پذیرایی به اجرای مراسم مداحی و دعاخوانی توسط مداحان اقدام به نصب بیرق‌ها در پشت بام می‌کنند. پس از نصب هر بیرق و ذکر نام وی که همراه با خواندن اشعار محلی به گویش دزفولی است صلوات فرستاده و برای سلامتی آنان دعا می‌کنند. این رسم تا پاسی از شب عید قربان در منازل و خانواده‌ها ادامه داشته و مردم به جشن و شعرخوانی می‌پردازند. این رسم کهن تا به امروز در دزفول استمرار داشته است.

دست رزون

دست رزون یا حنابندان یکی از آداب و رسوم عروسی در نزد اقوام ایرانی و مردم دزفول می‌باشد. جشن حنابندان که به تعبیری آخرین رسم از آداب عروسی ایرانی می‌باشد، جشنی است که در واقع مراسم خداحافظی عروس بوده و در آخرین شب اقامت عروس به طور رسمی در خانه پدری برگزار می‌گردد. «حنا از جنت است» و اثری از بهشت و نشانه‌ای از شادی، مهر و نیکبختی دارد. این باوری است که ایرانیان باستان داشتند و هنوز هم پابرجاست.

در دزفول یک روز قبل از عروسی جهیزیه عروس را به خانه داماد برده ودر طی این روز مراسم حنا بندان را برگزار می‌کنند به این صورت که دست و پای عروس و داماد را حنا زده ودختران دم بخت باقی‌مانده حنای عروسی را به نیت خوش‌یمنی به دست و پای خود می‌زنند به این رسم در دزفول «دست رزون» می‌گویند.

مراسم محرم در دزفول

در روز نهم و دهم یعنی تاسوعا و عاشورا مراسم خاص در دزفول برگزار می‌کند، بدین صورت که در این روزها مردم سه بار مجزا به طور کامل با هیئت‌های بزرگ خود بیرون می‌آیند و عزاداری می‌کنند. در دزفول بیش از صد هیئت عزاداری وجود دارد و شهر به دو قسمت تقسیم می‌شود که عصر تاسوعا تمامی قسمت جنوبی شهر به طرف قسمت شمالی شهر حرکت می‌کنند و در عصر عاشورا تمامی قسمت شمالی شهر به طرف قسمت جنوبی شهر حرکت می‌کنند و در خیابان‌های اصلی شهر عزاداری می‌کنند.

در صبح عاشورا نیز همه مردم شهر و هیئت‌ها به محلی مشخص به نام رودبند حرکت می‌کند و با گذراندن مسیر خاص سنتی خود که سال‌ها پیش رسم بوده، علم‌های بزرگی راآرایش می‌کنند و آنها را بر سر شانه خود حمل می‌کنند تا به امام زاده رودبند ببرند و در مقابل امام‌زاده به رقصاندن این علم‌ها می‌پردازند که به این کار «علم‌یراق» گفته می‌شود. برای تزئین علم‌ها از شال‌های رنگی سبز، سیاه و یا سفید استفاده می‌کنند و طول برخی از این علم‌ها به ۱۲ متر می‌رسد.

از دیگر رسوم محرم مراسم چوب‌بازی است که نمادی از صحنه جنگ است و به‌صورت نمایشی همراه با طبل، دهل، صدای شیپور و سرنا در جلو تکایا و در محله‌های عزاداری صورت می‌گیرد. در این مراسم عده‌ای از مردان به دو گروه تقسیم می‌شوند و با چوب، سپر و شمشیر و زره با یکدیگر به مبارزه نمایشی می‌پردازند.

مراسم چلاب زنی و مراسم شبیه خوانی از دیگر مراسم است. در این مراسم عدهای بازیگر در نقش‌های مختلف، شخصیت‌های مهم تاریخ کربلا را به نمایش می‌گذاشتند. تمامی متن به صورت شعر با لحن و آهنگ خاص و بعضاً همراه با نوحه خوانده می‌شود. این شخصیت‌های مهم تاریخ در صبح تاسوعا با گهواره‌ای از علی اصغر در کنار عزاداران حرکت می‌کنند و مردم نذر خود را به گهواره علی اصغر نذری می‌دهند مرثیه می‌خوانند و مردم هم به عنوان اینکه آن‌ها شخصیت واقعی هستند یا نفرین می‌کنند یا دعا می‌خوانند.

سینما

شهر دزفول دارای سه سینما است که یکی از آنها جهت بازسازی از سال ۸۶ بسته شده است. مجتمع فرهنگی سینمایی اصلی‌ترین سینمای دزفول است که معماری سنتی دارد. دیگر سینماهای دزفول سینما مهتاب هستند.

کتابخانه

شهر دزفول داری کتابخانه‌های متععدی است که از جمله آنها کتابخانه عمومی مخبر، رودبند، غدیر، امام خمینی، شهدای صفی آباد، بوعلی سینا، شاهرکن الدین، فتح المبین، آزادگان، دکتر پاشا، امام حسن مجتبی، شهید زمانی و شهدای سردشت هستند.

رسانه‌ها

رادیو دزفول که بخشی از مجموعه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است، این رادیو در آبان ماه سال ۱۳۵۹ تأسیس شد و هم اینک روزانه بین ۵ تا ۷ ساعت برنامه به زبان فارسی و گویش دزفولی پخش می‌کند. این برنامه‌ها در قالب برنامه‌های فرهنگی، اجتماعی، خبری، محلی و ورزشی هستند. این رادیو شهرهای دزفول، اندیمشک و شوش را پوشش می‌دهد.

اقتصاد

کشاورزی

دزفول یکی از قطب‌های مهم کشاورزی ایران است. خاک حاصلخیز و آب کافی شرایط مناسبی را برای کشت مرکبات، صیفی جات و گل و گیاه فراهم کرده است. مرکبات دزفول بخصوص پرتقال از سالمترین و مرغوب‌ترین نوع مرکبات کشور محسوب می‌شوند. دزفول از نظر تولید گل‌های رز و مریم در کشور بالاترین رتبه را داراست. بخش عمده‌ای از تولیدات گل دزفول به سایر استان‌ها و خارج از کشور صادر می‌شوند.

کشاورزی در دزفول سابقه‌ای تاریخی دارد. بخش غیر کوهستانی دزفول پرآب‌ترین منطقه کشاورزی استان خوزستان است. این امر موجب رونق کشاورزی در این شهرستان شده است و دزفول را به عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی استان مطرح نموده است. شهرستان دزفول از خاک بسیار مرغوب، هوای مناسب و آب فراوان با شبکه­‌های مدرن آبیاری، وجود مرکز تحقیقات کشاورزی صفی­ آباد با سابقه ۵۲ ساله و نیز دو شرکت بزرگ کشت و صنعت شهید بهشتی و شهید رجایی، برخوردار است.

دشت پربار دزفول و گذر رودخانه ­های پر آبی مانند دز و کرخه سبب شده که بیشتر فراورده­‌های کشاورزی مانند گندم، جو، برنج، دانه­‌های روغنی، چغندر، مرکبات، صیفی­ جات، گیاهان زینتی و پرورش انواع دام و طیور و آبزیان به شیوه مدرن انجام می­ شود به طوری­ که قریب به ۶۷ محصول مختلف در این شهرستان پرورش و تولید می‌شود که از حیث تنوع در کشور بی­‌نظیر است. همچنین ۲۰ گونه مختلف مرکبات و ده­ گونه از گیاهان زینتی پرورش و تولید می‌شود و مجموع میزان تولیدات شهرستان دزفول بیش از ۲ میلیون تن است.

صنایع دستی

قلم نی دزفول یکی از کالاهای مهم تجاری است که از سیصد سال قبل در دزفول کشت می‌شود و به عنوان مرغوب‌ترین قلم نی در سطح ملّی و جهانی شناخته می‌شود. قلم نی دزفول در گذشته به کشورهایی مثل ترکیه و چین صادر می‌شد و اکنون نیز به اغلب شهرهای ایران صادر می‌شود.

نمایی از تراش بدنه قلیان بدست یک سازنده قلیان در بازار کهنه (دزفول)

ابزارهای دست ساز چوبی مانند زیرقلیان، قلیان، شمعدان، چوب لباسی، نمکدان و... از سازه‌های دستی شهرستان دزفول به‌شمار می‌آیند. یکی دیگر از سازه‌های دستی این شهر کارهای دستی بر روی فلزها است که از آن میان می‌توان ورشوسازی، قلم‌زنی روی زر و سیم و زرگری را نام برد. در کارگاه‌های ورشو سازی بازار کهنه دزفول ابزار چای‌خوری و سینی و آتشدان ساخته می‌شود. نمدمالی، خراطی، کپوبافی و گیوه دوزی نیز از دیگر سازه‌های این شهر به شمار می‌آیند.

هتل‌ها و مراکز اقامتی

دزفول دارای دو هتل سه ستاره است که عبارتند از:

• هتل زیگورات (معروف به هتل جهانگردی)
• هتل دز (معروف به سوم شعبان) یکی از کاخ‌های محمدرضا پهلوی
• هتل طاووس (این هتل در دست ساخت است و در سال ۱۳۹۵ بازگشایی خواهد شد)

ره آوردهای دزفول (سوغات دزفول)

انواع کلوچه خرمایی، کلوچه شکری، کلوچه نمکی، لوزی شکری و نان شیر، معجون کنجد، ارده، شیره (سیلون)، نان کنجدی، قرص نعناع، مرکبات از جمله پرتقال و انواع صنایع دستی.

غذاهای محلی دزفول

• شوربا
• حریسه
• باقله توحه
• شلّی ارده
• آش ارده
• ماسووا
• بنگو
• حمیس توله
• برشک
• برونی
• اوپیوزی
• عمرپیاز
• دنده رو
• صندلی سلطون
• قلیه

گردشگری

جاذبه‌های طبیعی

آبشار شوی

آبشار شوی یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین آبشارهای ایران در رشته‌کوه‌های زاگرس و در منطقه سردشت از توابع دزفول قرار گرفته است، همچنین دریاچه شهیون به عنوان یکی از زیباترین دریاچه‌های کشور در شمال شهرستان دزفول و در منطقه‌ای کوهستانی با طبیعت زیبا قرار گرفته است.

عبور رود دز به عنوان یکی از زلال‌ترین و پرآب‌ترین رودهای کشور از میان شهرستان دزفول باعث شده که در ساحل این رود، پارک‌ها و تفریحگاه‌های ساحلی متعددی ساخته شود که از جمله محبوب‌ترین آنها تفریحگاه ساحلی دز (علی کله) است که بخصوص در فصول بهار و تابستان گردشگران زیادی را از سطح شهرستان و شهرستان‌های مجاور به خود جذب می‌کند.

یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی شهرستان دزفول که در منطقه سردشت و شمال دزفول واقع شده، سالن کوه است که علاوه بر وجود جاذبه‌های کم‌نظیر طبیعی نظیر سیاه چاله، دشت لاله‌های واژگون و غارها و چشمه‌ها مکانی مناسب برای علاقه‌مندان به ورزش کوهنوردی است.

از دیگر جاذبه‌های طبیعی شهرستان دزفول، پارک ملی دز است. این پارک، یکی از پارک‌های ملی ایران به حساب می‌آید که در شمال استان خوزستان و در محدوده شهر میانرود از توابع شهرستان دزفول واقع است. وجود حیات وحش غنی در کنار چشم‌اندازهای زیبا نظیر رودخانه، تالاب، این منطقه را به یکی از چشم اندازهای مهم استان خوزستان بویژه از لحاظ پرنده نگری تبدیل کرده است. این جنگل‌ها یکی از زیستگاه‌های مهم گونه نادر گوزن زرد ایرانی است.

جاذبه‌های تاریخی

پل باستانی دزفول در۱۲۰ سال پیش

بازار کهنه (دزفول) در سال ۱۳۵۷

نامی‌ترین سازه تاریخی دزفول «پل قدیم» دزفول است که شاپور نخست ساسانی به کمک زندانیان رومی آن را بر روی رود دز ساخت است از این رو پل رومی نیز خوانده می‌شود. این پل پیشینه‌ای نزدیک به ۱۷۰۰ سال دارد.

همچنین کشف آثاری همچون تپه‌های چغامیش سبب شده که دزفول را شهری از سپیده دم تاریخ بنامند.

پرونده:Ancient Grinders in Dez River.jpg

آسیاب‌های آبی دزفول

آسیاب‌های آبی دزفول، مسجد جامع دزفول، بازار قدیم دزفول، آرامگاه «یعقوب لیث صفاری شهریار ایرانی»، تپه‌های چغامیش، شهر باستانی جندی شاپور و دانشگاه جندی شاپور اولین دانشگاه جهان ساخته شده در زمان ساسانیان، شهر باستانی ایوان کرخه، مجموعه تاریخی شاه رکن‌الدین، خانه تیزنو و خانه سوزنگر و خانه قلمبر از بخش‌های دیدنی و تاریخی این شهرستان به‌شمار می‌آیند.

خانه تیزنو

موزه آجری ایران

بافت تاریخی دزفول شامل خانه‌ها، مساجد، ساباط‌ها، حمام‌ها و گذرگاه‌های قدیمی است که از نظر معماری یکی از ارزشمندترین بافت‌های تاریخی کشور است و تا کنون بیش از یکصد اثر ملی از آن به ثبت رسیده است. بافت آجری با معماری اصیل ایرانی و تزئینات زیبا، دزفول را به «موزه آجری ایران» معروف کرده است.در دزفول تا چشم کار می‌کند، آجرچینی به سبک «خوون» به چشم می‌خورد که پس از دزفول بیشترین نمونه برای استفاده آجر را می‌توان در شوشتر دید. این نوع آجرکاری در دوره صفویه پیشترفت و توسعه فراوانی پیدا کرد و تا اواخر سلسله قاجاریه و پهلوی اول ادامه داشت. اما سالهای ۱۳۳۰ هجری شمسی تا ۱۳۴۰ را دهه پایان دهی و کنار گذاشتن این هنر با ارزش و جایگزینی آجر مستطیل شکل غربی و مصالح دیگر دانست. پیش از آن برج‌ها و زیگوراتها و کاخ‌های دزفول و حتی زیگورات ایلامی چغازنبیل که قدیمی‌ترین بنای شناخته شده در ایران به شمار می‌رود، با خشتهایی بزرگ و ضخیم ساخته می‌شدند. در دوره هخامنشیان از آجر لعابدار در دیوارهای کاخ آپادانا و قصر شوش استفاده شده که آنها نیز دارای ابعاد بزرگی هستند. اما قدیمیترین ابعاد و اندازه آجر در شهر دزفول متعلق است به آجرهای پل باستانی ساسانی که ساخت آن را به شاپور اول نسبت می‌دهند. این پل در قسمت پایین بر روی پایه‌های سنگی باربر و در قسمت فوقانی با آجر مربع شکل دوره ساسانی بنا شده است. بافت قدیم دزفول باوسعت بیش از۲۰۰ هکتار دارای ۲۸ محله وشبکه‌ای ازمعابر بطولی فراتر از۶۲ کیلومتر درکناره رود دز قرارگرفته است. این بافت دارای ۱۲ هزار واحد مسکونی به غیر از فضاهای مسکونی و تجاری می‌باشد. در دزفول، بناها بین شش تا هفت متر ارتفاع دارند و در آنها تزئینات متنوع و زیبای آجری به چشم می‌خورد. پوشش ساختمانها عموماً طاق و قوسی و از نوع پنج و هفت و نیم دایره است و قدمت عمومی بناها به دوره‌های قاجار و پهلوی نسبت داده می‌شود. البته آثاری از دوره صفوی نیز در این بافت کهن وجود دارد و تک آثاری بسیار نفیس همچون پل قدیم و آسیاب‌ها به دوره ساسانیان مرتبط است. هم‌اکنون در محدوده ۲۴۰ هکتاری بافت تاریخی دزفول، بیش از ۱۱۳ اثر ثبت شده ملی شامل مساجد، حمام‌ها، خانه‌ها و گذرهای تاریخی وجود دارند

اماکن مذهبی

• بقعه حزقیل نبی: این بقعه در خیابان سی‌متری شریعتی، کوچه جنب مسجد سید نورالله، در شهرستان دزفول واقع شده است. بقعه حزقیل نبی را مدفن یا قدمگاه حزقیل از پیامبران بنی اسرائیل می‌دانند که پدر بزگوار دانیال نبی بوده است. در قرآن از او به نام ذوالکفل ذکری به میان آمده است. متأسفانه به دلیل بازسازی کامل اثری از قدمت در آن دیده نمی‌شود.
• بقعه مقوم (مقام): بیرون شهر دزفول در کنار جاده‌ای که از شهر دزفول به بقعه محمد بن جعفر می‌رود و تقریباً در جنوب غربی شهر، به فاصله یکصد قدم از جاده کوتیون و صفی‌آباد در سمت راست آن بقعه‌ای با گنبد کوچک گچ‌کاری جلب توجه می‌کند. در کتاب تذکره‌الاخبار و مجمع‌الابرار از این اثر ذکری شده و آنرا به نام بقعه مقام علی یادکرده است. سبک بنا، آجر کاری و پی‌های قطور آن، بنا را اثری متأثر از معماری سلجوقی و اوایل دوران صفویه می‌نمایاند. این بنا در سال ۱۱۸۰ هجری قمری تعمیر و ترمیم شده است.

• آرامگاه سوار غیب: در جاده دزفول - صفی آباد در کنار کانال سوم جاده‌ای از سمت چپ جدا می‌شود که درسمت راست این جاده فرعی به فاصله پانصد متر از جاده اصلی بقعه امامزاده سوار غیب با گنبد شلجمی سفید رنگ ساده پیداست. در طرف جنوب بقعه نهری با آب کم وجود دارد. در اطراف بقعه قبرستانی است که سنگ قبر قدیمی در آن دیده نمی‌شود؛ ولی نوعی آجرچینی برای پوشش قبر، بخصوص آثار قبرهای پله‌کانی از نوع قبور اوائل اسلام دیده می‌شود.

• بقعه پیر اسحاق: در فاصله حدود یک کیلومتر بعد از خسروآباد در جاده دزفول - هفت‌تپه، قل عبدشا قرار گرفته است و قبل از رسیدن به روستای قل عبدشاه، بقعه پیر اساق در سمت راست جاده درمیان قبرستانی واقع است.

چندین مقبره در صحن جلو و عقبی حیاط بقعه به صورت چهار طاق‌های کوچک با طاق قوسی و ضربی از آجر وجود دارد. بر روی در ورودی بقعه نوشته شده است: «اسحاق و اسماعیل». در درون بقعه دو قبر وجود دارد که ظاهراً یکی از آنها قبر اسحاق و دیگری قبر اسماعیل است و نزد مردم محل شهرت دارند.

• بقعه جابربن عبدالله انصاری: این بقعه در جاده شوش، نزدیک پل حمید آباد و در میان درختان سرسبز و با صفا قرار گرفته است. این بقعه، مدفن نوه ارشد جابربن عبدالله انصاری صحابی بزرگ پیامبر، می‌باشد و به نام جدّ خویش نامیده شده است. وی جد خاندان انصاری دزفولی است و به جابر صغیر معروف است. گرچه بقعه جابربن عبدالله انصاری قدیمی است؛ ولی اخیراً تعمیراتی در آن انجام گرفته است.
• بقعه گزیده خاتون: بقعه سیده گزیده خاتون دختر مکرمه مخدره معظمه سلطان سید علی سیاهپوش می‌باشد که در نزدیکی بقعه پدرش قرار گرفته است و دارای یک ایوان است که تعمیر گردیده است.

• بقعه پیر اکبر: این بقعه نزدیک رودخانه دزفول در زیر پل جدید کناره جاده ساحلی در نزدیکی مسجد پشت قاپی (آیت‌الله طالقانی) محله قلعه قرار دارد و به اکبر زرین کلاه مشهور است. این بقعه در حال حاضر در حال بازسازی است.

ساختار شهری

شهرداری

شهرداری دزفول یکی از کهن‌ترین شهرداری‌های کشور و نخستین شهرداری استان خوزستان و پنجمین شهرداری کشور به‌شمار می‌رود که در سال ۱۲۹۹ خورشیدی بنیان نهاده شده‌است. شهرداری دزفول دارای هشت سازمان و ۳ منطقه می‌باشد. همچنین راه‌اندازی منطقه ۴ در دست ساخت می‌باشد.

فضای سبز

دزفول سبزترین شهر استان خوزستان با سرانه فضای سبز ۱۵٫۲ متر مربع به شمار می‌رود که از این دید در میان دیگر استانها از جایگاه بالایی برخوردار است.

فرودگاه دزفول

ترابری

فرودگاه

دزفول دارای یک فرودگاه است که به عنوان تنها فرودگاه شمال خوزستان تأسیس شده و پروازهای روزانه آن به تهران و مشهد برقرار می‌باشد. هم چنین در مجاورت این فرودگاه، پایگاه چهارم شکاری دزفول قرار گرفته است.

پایانه مسافربری

پایگاه چهارم شکاری دزفول

دزفول دارای یک پایانه بزرگ مسافربری در خاور شهر ویک پایانه محلی در جنوب شهر است.

بزرگراه دزفول - اندیمشک

پایانه میوه و تربار

دزفول ۲ میدان میوه و تره‌بار بزرگ (به نام‌های قدیم و جدید) دارد که بخش عظیمی از مرکبات و سیفیجات خوزستان از آنجا به اکثر نقاط کشور حمل می‌شوند. علاوه به آن در اطراف میدان میوه و تره بار ده‌ها پایانه ترابری وجود دارد که این مجموعه دزفول را به قطب میوه و تربار و ترابری خوزستان و غرب کشور تبدیل کرده‌است.

راه‌های زمینی دزفول

• بزرگراه دزفول – اندیمشک به درازای ۵ کیلومتر
• بزرگراه دزفول – شوش به درازای ۲۵ کیلومتر
• راه آسفالته دزفول – شهیون به درازای ۵۵ کیلومتر
• راه آسفالته دزفول – شوشتر به درازای ۶۷ کیلومتر
• راه آسفالته دزفول – لالی به درازای ۸۵ کیلومتر

تاکسیرانی

سازمان تاکسیرانی دزفول در سال ۱۳۷۶ راه‌اندازی شد و هم اکنون ۱۲۰۰ دستگاه تاکسی شهری گردشی و خطی، ۱۰۰ دستگاه خودروی مسافربر و همچنین شمار ۲۹۰ دستگاه وانت بار درون شهری را تحت پوشش دارد.

اتوبوسرانی

سازمان اتوبوسرانی دزفول در سال ۱۳۶۹ راه‌اندازی شده‌است. هم اکنون بیش از ۱۵۰ دستگاه اتوبوس در ناوگان ترابری درون شهری دزفول فعالیت می‌کنند.

مراکز درمانی

• بیمارستان گنجویان دزفول
• بیمارستان آیت‌الله نبوی دزفول
• بیمارستان ۵۸۰ ارتش دزفول
• بیمارستان یا زهرا
• بیمارستان افشار
• بیمارستان پایگاه چهارم شکاری دزفول

مراکز تفریحی

تفریحگاه ساحلی دز (علی کله)

• تفریحگاه ساحلی دز (علی کله)
• شهربازی بعثت
• باغ پرندگان
• پارک دولت
• پارک خانواده
• پارک ملت
• پارک حضرت ولیعصر (عج)
• پارک دانشجو
• پارک آزادگان
• پارک جنگلی میلاد
• پارک جنگلی لاله
• مرکز تفریحی سوم شعبان
• پارک ساحلی رعنا
• پارک ساحلی دووه
• پارک جنگلی شهرداری
• پارک ساحلی علی کله

ورزشگاه‌ها

• ورزشگاه شهید مجدیان
• ورزشگاه شهید رجایی (کلوپ)
• ورزشگاه شهید ناحی

مراکز آموزش عالی

• دانشگاه صنعتی جندی شاپور (دزفول)
• دانشگاه آزاد اسلامی دزفول
• مرکز آموزش عالی شیخ مرتضی انصاری(دانشگاه فرهنگیان)
• دانشگاه علوم پزشکی دزفول
• دانشکده اصول الدین دزفول
• مرکز آموزش عالی فنی و مهندسی دزفول
• دانشکده اورژانس دزفول
• دانشگاه جامع علمی - کاربردی (مرکزآموزش علمی-کاربردی)
• دانشگاه پیام نور دزفول

شهرهای خواهرخوانده

دزفول با یک شهر جهان خواهرخوانده است:

زمان	کشور	شهر خواهرخوانده
۲۰۱۲	لبنان	صور

جستارهای وابسته

• پل قدیم (دزفول)
• شهرداری دزفول
• مسجد جامع (درزفول)
• بازار کهنه (دزفول)
• روز مقاومت دزفول