بند قیصر

مختصات: ۳۲°۰۳′۱۳″شمالی ۴۸°۵۰′۵۵″شرقی / ۳۲٫۰۵۳۷۲۳°شمالی ۴۸٫۸۴۸۶۸۷°شرقی / 32.053723; 48.848687
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از پل و سد شادروان شوشتر)


پل شادُروان
میراث جهانی یونسکو
پل شادُروان
مکانایران
معیار ثبتپل: i، ii، v
شمارهٔ ثبت1315
تاریخ ثبت۲۰۰۹
اطلاعات ثبت ملی
شماره ثبت ملی۷۸
تاریخ ثبت ملی۱۵ دی ۱۳۱۰

پل شادُروان شوشتر یا بند قیصر قدیمی‌ترین پل ایران، و یکی از قدیمی‌ترین پل‌های جهان و مربوط به دوران ساسانی است.[۱] این پل‌بند بزرگ‌ترین پل بند سنگی جهان، یکی از میراث جهانی یونسکو و یکی از بخش‌های ۱۳ گانه سیستم آبی تاریخی شوشتر است.[۲] پل شادروان شوشتر دارای ۴۴ دهنه بوده که اکنون برخی دهانه‌های آن از بین رفته‌است. وصف ساخت پل در شاهنامه فردوسی آمده‌است. فردوسی معمار پل را برانوش سپهدار اسیر شده رومی معرفی می‌کند، که در ازای ساخت پل به او وعده آزادی داده می‌شود. و پس از ساخت آزاد می‌گردد.[۳]

به موجب روایات شرقی شاپور یکم شاهنشاه ساسانی پس از اسارت والریانوس امپراتور روم او را مجبور کرد که در ساختن این پل-بند در شوشتر کار کند. این سد ۱۵۰۰ قدم طول داشت و برای برگرداندن آب کارون از طریق نهر تاریخی داریون به مزارع بکار می‌رفت. احتمال قوی می‌رود که شاهنشاه ایران اسیران رومی را در ناحیهٔ گندی شاپور و شوشتر مستقر کرده باشد.

شاپور یکم ساسانی در نقش رستم، شاپور ساسانی از اسیران معمار رومی در ساخت پلها و بندها و رودها در شوشتر استفاده کرد. این نقش، شکست والریانوس، امپراتور روم را به‌تصویر می‌کشد.

ثبت ملی و ثبت در فهرست میراث جهانی[ویرایش]

نقاشی بند قیصر (شادُروان) در دهه ۱۸۸۰ میلادی

بند قیصر یا پل شادُروان شوشتر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۴] در سال ۲۰۰۹ نیز این پل-بند به همراه ۱۵ اثر تاریخی آبی دیگر شوشتر به صورت یکجا در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.[۵]

پیشینه[ویرایش]

نقاشی بند قیصر (شادُروان) در دهه ۱۸۸۰ میلادی

این سد ۱۵۰۰ قدم طول داشت و احتمال قوی می‌رود که شاهنشاه ساسانی ایران برای ساخت آن اسیران رومی را در ناحیهٔ گندی شاپور و شوشتر بکار گماشته باشد. پل بند شادروان دارای ۴۴ دهانه بوده که در حال حاضر تعداد ۳۷ دهانه آن موجوداست. ظاهراً این پل در طول تاریخ چند بار به عمد تخریب شده‌است.

ساخت پل بنا بر شاهنامه فردوسی[۶][ویرایش]

فردوسی در شاهنامه ساخت این پل را به دوره شاپور یکم ساسانی، توسط معمار رومی برانوش که اسیر جنگی بود، نسب می‌دهد، که در مقابل به برانوش وعده آزادی پس از ساخت پل را می‌دهد. فردوسی در شاهنامه ساخت پل شادروان را چنین آورده‌است.

همی برد هر سو برانوش رابدو داشتی در سخن گوش را
یکی رود بد پهن در شوشترکه ماهی نکردی برو بر گذر
برانوش را گفت گر هندسیپلی ساز آنجا چنان چون رسی
که ما بازگردیم و آن پل به جایبماند به دانایی رهنمای
به رش کرده بالای این پل هزاربخواهی ز گنج آنچه آید به کار
تو از دانشی فیلسوفان رومفراز آر چندی بران مرز و بوم
چو این پل برآید سوی خان خویشبرو تازیان باش مهمان خویش
ابا شادمانی و با ایمنیز بد دور وز دست اهریمنی
به تدبیر آن پل به‌استاد مردفراز آوریدش بران کارکرد
بپردخت شاپور گنجی برانکه زان باشد آسانی مردمان
چو شد شه برانوش کرد آن تمامپلی کرد بالا هزارانش گام
چو شد پل تمام او ز شوشتر برفتسوی خان خود روی بنهاد تفت[۷]

نگارخانه[ویرایش]

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. «10 oldest bridges in the world». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۸ فوریه ۲۰۲۲.
  2. «نظام آبی تاریخی شوشتر». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۳.
  3. شاهنامه فردوسی، بر پایه چاپ مسکو، انتشارات هرمس صفحه 1237
  4. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  5. «نظام آبی تاریخی شوشتر». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۳.
  6. شاهنامه فردوسی، بر پایه چاپ مسکو، انتشارات هرمس، صفحه 1237
  7. شاهنامه فردوسی، بر پایه چاپ مسکو، انتشارات هرمس، صفحه 1237
  • زرین کوب، عبدالحسین. تاریخ مردم ایران. تهران: انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۴
  • کریستین سن، آرتور. ایران در زمان ساسانیان، ترجمهٔ رشید یاسمی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیرکبیر ۱۳۶۷
  • شاهنامه فردوسی، نسخه مسکو، جلد هفتم