دهلران
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
| دهلران دیلرو | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | ایلام |
| شهرستان | دهلران |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | ندارد |
| نام(های) پیشین | دیلرو |
| سال شهرشدن | ۱۳۴۲ |
| مردم | |
| جمعیت | ۳۲٬۹۴۱ نفر |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۲۱۳ متر[۱] |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۴۵ |
| میانگین بارش سالانه | ۴۵میلی لیتر |
| روزهای یخبندان سالانه | ۰ |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | عیسی رضایی[۲] |
| ره‌آورد | گندم، جو و ذرت |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۹۸ ق |
دهلران شهری در جنوب استان ایلام است. این شهر در استان از نظر جمعیت رتبهٔ دوم و از نظر مساحت اولین شهرستان استان است. دهلران نسبت به دیگر شهرستان‌های استان ایلام، مرز مشترک بیشتری با کشور عراق دارد. در سال ۱۳۹۳ خورشیدی، مساحت حریم قانونی شهر ۵۴/۱۰۴ کیلومترمربع و مساحت محدوده خدماتی شهر ۳۶/۴ کیلومتر مربع بوده‌است.
موقعیت
این شهر در فاصله ۲۳۰ کیلومتری شهر ایلام و در قسمت جنوب شرقی این استان قرار گرفته است. حدود چهارگانه شهر عبارتنداز: شمال به شهرستان ابدانان، از جنوب به کشور عراق از شرق به خوزستان و از غرب به شهرستان مهران محدود میشود.[۳]
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۳۲٬۹۴۱ نفر (۹٬۲۰۴خانوار) بوده‌است.[۴]
مردم‌شناسی
ساکنین شهرستان دهلران ترکیبی از اقوام کرد، لر و عرب هستند. کردی رایج در دهلران که در تقسیم بندی های زبانشناختی به کردی «کُردَلی» نیز معروف است، گونه ای از زبان کردی است که در واقع در انتهایی ترین مناطق کُردزبان ایران بدان تکلم می شود و از حیث مطالعات زبانشناختی حائز اهمیت است؛ چراکه هنوز بسیاری از زوایای این گونه از زبان کردی ناشناخته مانده است. یکی از ویژگی های مردمشناختی این منطقه این است که دهلران در نقطه ای قرار گرفته است که از دیرباز بخشی از منطقۀ تاریخی «صفحۀ کُرد» بوده است. همچنین، ایل «کُرد» که بخشی از ساکنان این شهرستان می باشند،تنها ایلی هستند که در تمام مناطق کردزبان جهان به این نام (کُرد) معروفند.
در اوایل قرن بیستم، دو گروه عشایری و قومی مشخص در دشت دهلران سکونت داشتند. لرهای چادرنشین، در قشلاق در این دشت زندگی می‌کردند و در تابستان به مرتع‌های کوهستانی کوچ می‌کردند؛ عرب‌های قبایلی که بین مراتع کم‌بضاعت تابستانی در حوضه رودخانه دجله و دهلران جابه‌جا می‌شدند و در ماه‌های تابستان جایگزین لرها می‌شدند. پس از جنگ جهانی دوم اهالی عشایری کورد و لر در روستاها اسکان یافتند. این شهر یک پاسگاه نظامی داشت که بعد ها تبدیل به شهری از خانواده های کورد و لر شد [۵]
زبان
زبان مردم دهلران به چهار دسته تقسیم میشود.
| رتبه | نام زبان |
|---|---|
| 1 | کوردی |
| 2 | لری |
| 3 | عربی |
| 4 | لکی[۶] [۷] |
پیشینهٔ تاریخی
به نظر میرسد که بین ۵٬۰۰۰ تا ۱۰٬۰۰۰ سال پیش دشت دهلران برای سکونت گروه‌های انسانی در دوران پیش از تاریخ مناسب بوده‌است و از مهمترین محل‌های باستانی این دشت می‌توان تپه‌های علی‌کش و چغاسفید را نام برد. در این مناطق اشیایی مانند تیغه‌های مخصوص بریدن ساقه‌های حبوبات متعلق به دوره نو سنگی یافت شده‌اند و و می‌توان گفت که این تپه‌ها باقی‌مانده‌های قدیمی‌ترین و شاید جزء اولین دهکده‌های دائمی‌باشند که در تاریخ بشر به وجود آمده‌اند.[نیازمند منبع مستقل].[۸]
منابع طبیعی و آثار ملی
اثر طبیعی [مبهم] در شهرستان دهلران بین ۲۰/۴۷ الی ۱۷/۳۷ طول شرقی و ۴۳/۳۲ الی ۴۱/۳۲ عرض شمالی واقع شده‌است. مساحت آن در حدود ۱۴۸۳ هکتار است. اثر طبیعی ملی دهلران به دلیل خصوصیات ویژه و منحصربه‌فرد چشمه قیر، آب گرم، غار خفاش، تپه‌های باستانی موسیان، قلعه شیاق و سنگ نوشته میمه) و همچنین زیست‌گاه منحصربه‌فرد گونهٔ حمایت شدهٔ خفاش مورد حفاظت و کنترل اداره کل حفاظت محیط زیست ایلام قرار گرفته‌است.[نیازمند منبع]
مکان های دیدنی
سیاه کوه دهلران
سیاه‌کوه، با ارتفاع ۱۴۰۸ متر، در ۱۶ کیلومتری شمال شرقی دهلران قرار دارد. این کوه از شمال غربی به دینار کوه و از شرق به کوه خرگهی منتهی می‌گردد. رودخانه‌های آب گل‌گل، دره‌شور، و ماشاب از سیاه‌کوه سرچشمه می‌گیرند. در دامنۀ جنوبی آن، چشمه‌های آب معدنی وجود دارند.[۹]
غار خفاش
این غار در ۳ کیلومتری شمال شرقی شهر دهلران در دامنه کوه مشرف به دره و چشمه های آب گرم قرار دارد که یکی از جاهای دیدنی دهلران به شمار می‌آید. این غار محل زندگی میلیون ها خفاش می‌باشد و به همین دلیل به غار خفاش معروف شده است. خفاش هایی که در این غار زندگی می کنند از نوع دمدار و بزرگ هستند. این غاردهلیزهای وسیعی دارد که عمق بعضی از قسمت های آن به ۴۰۰ متر میرسد.[۱۰]
قلعه تاریخی شیاخ
یکی از جاهای دیدنی دهلران قلعه تاریخی شیاخ می‌باشد. قلعه يا شهر باستانى شياخ بر فراز تپه‌اى بين دو رودخانه در تنگ معروف به وويله و در دامنه کوه‌هاى تخت پيران در شمال غربى و تخت نيله در شمال شرقى بخش زرين‌آباد شهرستان دهلران و در نزديکى روستاى بردى، واقع شده است. اين قلعه با توجه به مصالح به کار رفته در ساختمان آن که سنگ و ملاط سارو‌ج‌‌اند به دوره ساسانى تعلق دارد و چون در نزديکى بين‌‌النهرين قرار داشته به عنوان انبار آذوقه نيز مورد استفاه قرار مى‌گرفته است. مصالح ديوارهاى باقى مانده قلعه، هر يک به طول هزار متر و ارتفاعى بين ۷ تا ۱۰ متر و ضخامتى حدود ۲ متر کلاً از سنگ مى‌باشد.[۱۱] [۱۲]
تپه علی کش
تپه علی کش از تپه های قدیمی شهرستان دهلران استان ایلام است که قدمت آن به هزاره ۸ قبل از میلاد می رسد.تپه علی کش در جنوب غربی استان ایلام در شش کیلومتری بخش موسیان شهرستان دهلران در میان ارضی کشاورزی و درنزدیکی رود میمه قرار گرفته است. تپه علی کش بین سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳ توسط فرانک هول و هیئت همراه کاوش گردید.بر اساس شواهد به دست آمده به وسیله باستان شناسان و هم چنین آزمایش های فراوان (هول و کنت دی فلانری) در سال ۱۹۶۱ بر روی تپه های موسیان (تپه باستانی علی کش با وسعتی به قطر حدود ۱۳۵ متر که ضخامت لایه های باستانی آن به حدود هفت می رسد) و چغا سفید و دیگر مناطق باستانی این منطقه انجام گرفته، نشان گر این حقیقت است که انسان در فاصله میان ۵۵۰۰ تا ۷۵۰۰ قبل از میلاد در این منطقه به اهلی کردن گاو و کشت دانه های گیاهی مانند عدس و ماش و کتان دست یافته است..این اثر در تاریخ ۳ آبان ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۹۷۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در حدود ۸٬۰۰۰ سال پیش از میلاد وجود مدارک و شواهد از گسترش روستاها، زندگی بر پایه کشاورزی و دامپروری در محدوده کوه‌های زاگرس و مناطقی مثل سراب، تپه گوران و تپه علی کش ثابت شده است. [۱۳] [۱۴]
چشمهٔ قیر
چشمه‌ها در شهرستان دهلران استان ایلام قرار دارد و از جاذبه‌های طبیعی و ملی این استان به‌شمار می‌رود. این چشمه در ۷ کیلومتری شهرستان دهلران قرار دارد، حوضچه ای با قیر روان که دمای آب آن ۳۵ درجه سانتی گراد است و مواد نفتی از میدان‌های نفتی زیرزمینی منطقه دهلران با آن ترکیب شده و قیر مذاب به وجود می‌آید.
چشمه قیر دهلران از پدیده‌های کمیاب طبیعی استان ایران است و در آن آبی که به همراه قیر به بیرون تراوش می‌کند دمای زیاد دارد به همین دلیل قیر به صورت روان به بیرون تراواش می‌کند و حوضچه ای به وجود آمده که ۹ متر قطر و ۵۰ سانتی‌متر عمق دارد. این چشمه تنها چشمه قیر ایران است که به صورت یک حوضچه طبیعی با قیر روان است که سفره زیر زمینی آن ۷۰ هکتار تخمین زده شده‌است.
دهانه این چشمه ۹ متر است و برای رسیدن به آن باید از شهر دهلران راهی بوستان جنگلی آبگرم شوید. این چشمه که یکی از مهمترین آثار توریستی استان ایلام است در ۷ کیلومتری شهرستان دهلران قرار دارد و گردشگران زیادی را به خصوص در ایام تعطیلات عید نوروز به خود جذب می‌کند. این چشمه قدمتی به بلندای تاریخ ایلام دارد و از آثار ملی ایران است.
نفت و گاز
میدان نفتی دهلران یکی از میادین نفتی ایران است، که در ۲۲ کیلومتری جنوب غربی دهلران در استان ایلام قرار دارد. میزان نفت خام این میدان ۴٬۲۱۲ میلیون بشکه برآورد میشود. از این مقدار ۶۳۵ میلیون بشکه آن قابل استحصال می‌باشد. این میدان دارای کلاهک گازی می‌باشد. این میدان در سال ۱۳۵۱ و توسط شرکت نفت ایران و انگلیس کشف شد و اولین چاه آن، در عمق ۶۷۵ حفاری شد. یک سال بعد دومین چاه، در فاصله ۱۰ کیلومتری مرز ایران و عراق تا عمق ۴٬۳۰۰ متر حفاری شد. تا پاییز ۱۳۸۸ مجموعاً ۳ حلقه چاه بر روی این میدان زده شده‌است.[نیازمند منبع]
در طول جنگ ایران و عراق این میدان مورد حمله قرار گرفت و آسیب دید که موجب قطع تولید نفت آن شد. امتداد میدان نفتی دهلران در خاک عراق با نام میدان ابوغریب شناخته میشود.
در سال ۱۳۹۰روزانه ۱۵۰٬۰۰۰ بشکه نفت خام از طریق ۲۲ چاه فعال این میدان، استخراج می‌شد. نفت خام دهلران دارای ۴۳٫۳ درصد آ.پی. آی و ۷٫۲ درصد وزنی گوگرد است.[نیازمند منبع]
زیارتگاه‌ها
سید فخرالدین
سید ناصرالدین
سید ابراهیم
سید اکبرپهله دهلران
سیدحسنی
سید اکبردهلران
ابراهیم قتال
عباس
سید حبیب
شهرمیر
سیدیوسف
سید شایع نجات[۱۵]
منابع
- ↑ «پایگاه جستجوی نامهای جغرافیایی». دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۱-۰۹.
- ↑ [۱]
- ↑ «موقعیت جغرافیایی شهر دهلران». dehlorancity.ir. شهرداری دهلران. دریافت‌شده در ۲۱ خرداد ۱۳۹۹.
- ↑ «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در خرداد ۱۳۹۶.
- ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/dehloran
- ↑ https://www.jadeh.ir/blog/%D8%AF%D9%87%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%9F/
- ↑ http://www.irancities.ir/showcity.aspx?code=219&code2=14
- ↑ «پیشینه تاریخی». شهرداری دهلران. ۱۸ آبان ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۱۴.
- ↑ https://jazebeha.com/1398/01/%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%86/
- ↑ https://jazebeha.com/1398/01/%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%86/
- ↑ https://seeiran.ir/%d9%82%d9%84%d8%b9%d9%87-%d8%b4%db%8c%d8%a7%d8%ae/
- ↑ https://jazebeha.com/1398/01/%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%86/
- ↑ https://seeiran.ir/%d8%aa%d9%be%d9%87-%d8%b9%d9%84%db%8c-%da%a9%d8%b4/
- ↑ https://jazebeha.com/1398/01/%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D9%87%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%86/
- ↑ http://wiki.ahlolbait.com/
