باغملک
| باغملک | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | خوزستان |
| شهرستان | باغملک |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | اوربه-جانکی |
| سال شهرشدن | ۱۳۷۰ |
| مردم | |
| جمعیت | شهر ۲۶،۳۴۳ نفر (۱۳۹۵) --- شهرستان: ۱۱۴،۳۸۴ نفر (۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | مثبت |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۲٬۲۳۳ کیلومتر مربع |
| ارتفاع | ۹۱۷ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۲۴ |
| میانگین بارش سالانه | ۵۰۰ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | نیمه زمستان |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | محمدحسین سیادت |
| ره‌آورد | لبنیات محلی، غلات، برنج چمپا، مرکبات، صیفی جات، کشک، گیاهان کوهی، انار رباط، گردو منگشت، نان محلی (تیری) |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۶۱۴۳۷۲ |
| وبگاه | شهرداری باغملک |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران۳۴ ب |
| کد آماری | ۱۲۷۳ |
باغ‌مَلِک شهری لُرنشین در استان خوزستان است، این شهر مرکز شهرستان باغملک است.
جغرافیا[ویرایش]
این شهر مرکز شهرستان باغملک است و در شرق استان خوزستان قرار گرفته‌است. شهرستان باغملک، یکی از شهرستانهای استان خوزستان در جنوب غربی ایران است. باغملک در سال ۱۳۷۱ تبدیل به شهرستان شد. باغملک با شهرستانهای رامهرمز، ایذه، هفتگل، مسجد سلیمان است و با استان‌های چهار محال بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد هم‌مرز است.
این شهر در دامنه کوه بادرنگان واقع شده‌است. این شهرستان تقریباً در شرق استان خوزستان می‌باشد در عرض جغرافیایی ۳۱–۳۱ و طول جغرافیایی ۴۹–۵۱ و ارتفاع مرکزی شهر ۹۱۷ متر از سطح دریا می‌باشد.[نیازمند منبع]
این شهرستان نسبت به سایر شهرستانهای استان خوزستان هوای متعادل و بعضاً سرد را دارد که در فصل تابستان آحاد مردم استان خوزستان را به خود جذب کرده و در منابع طبیعی و گردشگری زیادی که در بستر خود با امنیت بسیار مطلوب جای می‌دهد.[نیازمند منبع]
تاریخ[ویرایش]
قدمت شهر کنونی باغملک به دوران عیلام برمی‌گردد، در دوران عیلام این ناحیه اوربه نام داشته‌است. در باغملک محلی به‌نام منجنیق وجود دارد که آثار تاریخی از یک شهر کهن در آن بجا مانده‌است که بنابر روایتی ماجرای ابراهیم و نمرود در این محل رخ داده‌است و به همین دلیل منجنیق نام دارد، پل شکسته‌ای نیز در آن نزدیکی وجود دارد که مربوط به دوران ساسانی است.[۱] همچنین سنگ آسیابی در باغملک وجود دارد که آثار خطوط کوفی بر روی آن نقش بسته‌است.[۲]
در باب قدمت باغملک می‌توان از کتاب سفرنامة جنوب ایران نوشتة بابن و هوسه فرانسوی نقل کرد که نوشته‌اند: «آثار خرابه و بیوتات مقبره در باغملک دیده می‌شود؛ و آن آثار را اهل بلد منجنیق می‌خوانند. تپه‌ای در بالای سر منجنیق هست و بقعه‌ای دارد که آن را امیرالمؤمنین می‌نامند که ظاهراً مقبره یکی از خلفای عباسی است؛ و بقعه دیگر نیز در آنجا هست یکی معروف به دانیال خلیل است و دیگری مشهور به قاسم علی. رودخانه کوچکی از کوه منگشت از طرف قبله سرازیر و جاری می‌باشد که از میانه باغملک می‌گذرد.» لایارد در سفرنامه خود آثار باقی مانده نواحی باغملک را متعلق به عهد اتابک می‌داند. باغملک امروزی دارای بخشهای صیدون، قلعه تل و میداود است[۳]
باغملک تا سال ۱۳۲۶ جانکی نامیده می‌شد. در یازدهم آبان آن سال به تصویب هیئت‌وزیران، نام جانکی به باغملک جانکی تغییر یافت.[۴]
مردم‌شناسی[ویرایش]
مردم باغملک به زبان لری با دو گویش لری بختیاری و لری جنوبی صحبت می‌کنند.[۵][۶]
اقوام[ویرایش]
مردم شهرستان باغملک لُرتبار و از ایل بختیاری[۷](چهار لنگ و هفت لنگ)[۸] و ایل زنگنه[۹]و ایل بهمئی[۱۰]هستند. ایل بختیاری[۱۱] (چهار لنگ و هفت لنگ)، ایل زنگنه[۱۲] ایل بهمئی[۱۳]هستند.
بختیاری‌های باغملک بیشتر از ایل چهارلنگ کیان ارثی طایفه جانکی گرمسیر شامل تیره‌های (جانکی، بهوندی، بیگدلی، شیوخ منگشت، شیرالی، داوودی، سروستانی، ممبینی، ابوالعباسی، احمد مکانی، یوسف شهرویی، بیژنی، خورشیدی، حسینی، برون، میلاسی، سادات طباطبایی و سادات میرسالاری) هستند.[۱۴][۱۵]
بختیاری‌های ساکن شمال باغملک (حوزه منگشت(رباط و ابوالعباس) از ایل هفت لنگ، طایفه اورک، تیره لجمیر اورک و تیره سخندری هستند.[۱۶][۱۷]
در منطقه بارانگرد طوایفی از اورک، زراسوند و چهارلنگ ساکن هستند.[۱۸][۱۹]
بهمئی‌های باغملک متشکل از طوایف علادینی، نریموسایی، خلیلی، بناری، نوروزی، کمایی و مهمدمیسایی می‌باشند.[۲۰]
زنگنه‌های شهرستان باغملک از چندین طایفه شامل طایفه عباسوند، سلمانوند، شرف وند، اوموند، هزاروند، گراوند، گیجوند، فرهادوند، گلابوند، تدوئی، حسین خانی تشکیل شده‌اند.[۲۱][۲۲]
در منطقه لران و قلعه تل طوایفی از ایل قشقایی سکونت دارند.[۲۳]
جمعیت[ویرایش]
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان ۱۱۴٬۳۸۴ و شهر ۳۱٬۳۴۳ نفر (۶٬۴۶۳ خانوار) بوده‌است.[۲۴]
مناطق گردشگری (زیارتی و سیاحتی)[ویرایش]
جاذبه‌های مذهبی[ویرایش]
امام زاده عبدالله (شاه منگشت) (صیدون)
امام زاده بابا زید (صیدون)
امام زاده سید بهزاد (صیدون)
امام زاده حضرت سلیمان (رباط باغملک)
امام زاده شاه رودبند
امام زاده قاسمعلی
امام زاده کلبور سوار و سید احمد در روستای تنگ کرد تکیه قلعه تل
آثار باستانی[ویرایش]
قلعه محمد تقی خان چهار لنگ (قلعه تل)[۲۵] تپه قلعه تل
قلعه منگشت (صیدون)
محوط باستانی منجنیق
آسیاب منجنیق
کاروانسرای ارغوانی
گور دخمه و بردگوری ارغوانی
تپه تازنگ (بابا وزیری)[۲۶] «ثبت ملی»
تپه دالخونی[۲۷] «ثبت ملی»
تپه رستم‌آباد[۲۸] «ثبت ملی»
قلعه علا
مناطق گردشگری[ویرایش]
، رباط، قلعه تل، مال آقا، تنگ کرد، قلعه سروستان، منگار، مرغزار، ابوالعباس، چیدن ، پوتو، آسماری، سد جره کلگه
پوشش گیاهی[ویرایش]
پوشش گیاهی این منطقه از درختان بلوط، افرا، کلخنگ، گردو، انار، کُنار، بَن و برخی گیاهان دارویی و صنعتی دیگر تشکیل شده‌است.[۲۹]
جانوران و پرندگانی همچون؛ پلنگ، مار، خرس، روباه، شغال، سوسمار، قوچ، گرگ، کفتار، گراز، بز کوهی، کبک، تیهو، لک لک، شاهین و سمندر لرستانی در منطقه یافت می‌شوند.
کشاورزی[ویرایش]
زمین‌های کشاورزی باغملک بیشتر به زیر کشت گندم، جو، ذرت، ماش، برنج و صیفی جات می‌روند.[۳۰]
پانویس[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ راولینسون، هنری. سفرنامه راولینسون. ترجمهٔ امان الهی بهاروند. تهران: ۱۳۶۲.
- ↑ لایارد، آوستین‌هنری. سفرنامه لایارد. آنزان، تهران: 1376
- ↑ سفرنامة جنوب ایران.
- ↑ «مذاکرات جلسه ۲۸ دوره پانزدهم مجلس شورای ملی هفدهم آبان ۱۳۲۶».
- ↑ مژگان نظامی. «باغملک». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)، جلد ۶، انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش، فروردین ۱۳۳۰، چاپخانه ارتش
- ↑ «بختیاری».
- ↑ دانشنامه. «بختیاری».
- ↑ ناصر زنگنه. ایل زنگنه در گذر تاریخ.
- ↑ افشار نادری. ایل بهمئی.
- ↑ ویلسون، آرنولد: بختیاری‌ها، ترجمه محمد میرزایی، نامه علوم اجتماعی، دوره جدید، شماره ۱، ۱۳۶۹.
- ↑ ایل زنگنه در گذر تاریخ.
- ↑ افشار نادری. ایل بهمئی.
- ↑ دانشنامه ایرانیکا. «BAḴTĪĀRĪ TRIBE».
- ↑ بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
- ↑ دانشنامه بریتانیکا. «Bakhtyārī».
- ↑ بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
- ↑ دانشنامه بریتانیکا. «بختیاری».
- ↑ بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
- ↑ افشار نادری. ایل بهمئی. خجسته.
- ↑ «KURDISH TRIBES».
- ↑ کرمانشاه و تمدن دیرینه آن، ایرج افشار سیستانی،انتشارات نگارستان، چاپ دوم، تهران1381.
- ↑ نوروز دُرداری. تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی.
- ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- ↑ اردشیر صالح پور. خاطرات و مخاطرات یک قلعه تاریخی.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. تهران: ۱۳۷۰.
- ↑ اقتداری، احمد. خوزستان و کهگیلویه. تهران: ۱۳۵۹.
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای باغملک دارد. |
