باغملک
| باغ مَلِک | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | خوزستان |
| شهرستان | باغملک |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | جانکی |
| سال شهرشدن | ۱۳۷۰ |
| مردم | |
| جمعیت | شهر ۲۶،۳۴۳ نفر (۱۳۹۵) --- شهرستان: ۱۱۴،۳۸۴ نفر (۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | مثبت |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۲٬۲۳۳ کیلومتر مربع |
| ارتفاع | ۹۱۷ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۲۴ |
| میانگین بارش سالانه | ۵۰۰ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | نیمه زمستان |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | انوشیروان بهرامی |
| ره‌آورد | لبنیات محلی، غلات، برنج چمپا، مرکبات، صیفی جات، کشک، گیاهان کوهی، انار رباط، گردو منگشت، نان محلی (تیری) |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۶۱۴۳۷۲ |
| وبگاه | |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران۳۴ ب |
| کد آماری | ۱۲۷۳ |
  باغ مَلِک روی نقشه ایران
۳۱°۱۹′شمالی ۴۹°۳۱′شرقی / ۳۱٫۳۱°شمالی ۴۹٫۵۱°شرقی | |
باغ‌مَلِک شهری در استان خوزستان است، این شهر مرکز شهرستان باغملک است.
جغرافیا[ویرایش]
این شهر مرکز شهرستان باغملک است و در شرق استان خوزستان قرار گرفته‌است. شهرستان باغملک، یکی از شهرستانهای استان خوزستان در جنوب غربی ایران است. باغملک در سال ۱۳۷۱ تبدیل به شهرستان شد. باغملک با شهرستانهای رامهرمز، ایذه، هفتگل، مسجد سلیمان و با استان‌های چهار محال بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد هم‌مرز است.
این شهر در دامنه کوه بادرنگان واقع شده‌است. این شهرستان تقریباً در شرق استان خوزستان میباشد در عرض جغرافیایی ۳۱–۳۱ و طول جغرافیایی ۴۹–۵۱ و ارتفاع مرکزی شهر ۹۱۷ متر از سطح دریا میباشد.[نیازمند منبع]
این شهرستان نسبت به شهرستانهای غربی و جنوبی استان خوزستان، آب و هوای متعادلتری دارد.
تاریخ[ویرایش]
قدمت شهر کنونی باغملک به دوران عیلام برمی‌گردد[نیازمند منبع]، در دوران عیلام این ناحیه اوربه نام داشته‌است. در باغملک محلی به‌نام منجنیق وجود دارد که آثار تاریخی از یک شهر کهن در آن بجا مانده‌است که بنابر روایتی ماجرای ابراهیم و نمرود در این محل رخ داده‌است و به همین دلیل منجنیق نام دارد، پل شکسته‌ای نیز در آن نزدیکی وجود دارد که مربوط به دوران ساسانی است.[۱] همچنین سنگ آسیابی در باغملک وجود دارد که آثار خطوط کوفی بر روی آن نقش بسته‌است.[۲]
در باب قدمت باغملک می‌توان از کتاب سفرنامة جنوب ایران نوشتة بابن و هوسه فرانسوی نقل کرد که نوشته‌اند: «آثار خرابه و بیوتات مقبره در باغملک دیده می‌شود؛ و آن آثار را اهل بلد منجنیق می‌خوانند. تپه‌ای در بالای سر منجنیق هست و بقعه‌ای دارد که آن را امیرالمؤمنین می‌نامند که ظاهراً مقبره یکی از خلفای عباسی است؛ و بقعه دیگر نیز در آنجا هست یکی معروف به دانیال خلیل است و دیگری مشهور به قاسم علی. رودخانه کوچکی از کوه منگشت از طرف قبله سرازیر و جاری میباشد که از میانه باغملک می‌گذرد.» لایارد در سفرنامه خود آثار باقی مانده نواحی باغملک را متعلق به عهد اتابک می‌داند. باغملک امروزی دارای بخشهای صیدون، قلعه تل و میداود است[۳]
باغملک تا سال ۱۳۲۶ جانکی نامیده می‌شد. در یازدهم آبان آن سال به تصویب هیئت‌وزیران، نام جانکی به باغملک جانکی تغییر یافت.[۴]
مردم‌شناسی[ویرایش]
مردم باغملک به زبان لری با دو گویش لری بختیاری و لری جنوبی صحبت می‌کنند.[۵][۶]
اقوام[ویرایش]
مردم شهرستان باغملک لُرتبار و از ایل بختیاری[۷](چهار لنگ و هفت لنگ)[۸] ، ایل زنگنه[۹]و ایل بهمئی[۱۰]هستند.
بختیاری‌های شهرستان باغملک ، قلعه تل ، هپرو ، منگشت و میداوود بیشتر از باب چهارلنگ کیان ارثی طایفه جانکی گرمسیر شامل تیره‌های (جانکی ، بهوندی ، کیانی ، تامرادی ، بیگدلی ، شهریاری ، شیوخ منگشت ، شیرالی ، داوودی ، سروستانی ، ممبینی، احمدمکانی، بیژنی، خورشیدی، حسینی ، بیک پور ، برون ، میلاسی ، سادات طباطبایی،سادات میرسالاری،سادات موسوی) هستند.[۱۱][۱۲]
زنگنه های شهرستان باغملک ، قلعه تل ، تمبی ، سرله و ... از چندین طایفه شامل طایفه عباسوند، سلمانوند، شرف وند، اوموند، هزاروند، گراوند، گیجوند، گلابوند، فرهادوند، تدوئی، کُردزنگنه و ... تشکیل شده اند.[۱۳][۱۴]
در مناطقی از قلعه تل طوایفی از ایل کلهر طایفه کُرد حسین خانی ساکن هستند.
بختیاری‌های بخش منگشت باغملک (رباط و ابوالعباس) ، طایفه اورک ، تیره لجمیر اورک و تیره سخندری هستند.[۱۵][۱۶]
بختیاری های دهستان بارانگرد ، قلعه تل ، چشمه شیرین ، کلتندر علیا، کلتندر سفلی، اشکفت زرد ، کان گنجشکی ، نال اشکنان ، پرسوراخ ، شاهرازن ، باغ‌ملا ، گله‌واری، و ... طوایفی از اورک ، لجمیر اورک ، زنگنه ، اصفتین ، کهوایی ، زراسوند ، حموله ، منجزی ، جانکی ، سهید و چهارلنگ برون هستند.[۱۷][۱۸]
بهمئی‌های شهرستان و بخش صیدون متشکل از طوایف علادینی، قنبری، نریموسایی، خلیلی، بناری، نوروزی و مهمدمیسایی میباشند[۱۹]
در منطقه لُران و قلعه تل طوایفی از ایل قشقایی سکونت دارند.[۲۰]
در منطقه دهستان رودزرد ( آسماری ، پیرموسی ، آبلشکر ، رودزرد کایدرفیع ، کلگه ، چشمه روغنی ، چال محمدحسین ، آبله و ...) طوایف بختیاری متشکل از گورویی ، ممبینی ، میلاسی ، اورک ، مکوندی ، شیخ و سادات موسوی و میرسالاری ساکن هستند.[۲۱]
جمعیت[ویرایش]
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان ۱۰۵٬۳۸۴ و بخش مرکزی ۴۹٬۵۴۷ نفر بوده است.[۲۲]
مناطق گردشگری (زیارتی و سیاحتی)[ویرایش]
جاذبه‌های مذهبی[ویرایش]
امام زاده عبدالله (شاه منگشت) (صیدون)
امام زاده بابا زید (صیدون)
امام زاده سید بهزاد (صیدون)
امام زاده حضرت سلیمان (رباط باغملک)
امام زاده سید محمد (چم سید محمد)
امام زاده شاه رودبند (باغملک)
امام زاده کهر سوار (کلتندر باغملک)
امام زاده قاسمعلی (باغملک)
امام زاده کلبور سوار و سید احمد ( تنگ کرد و تکیه قلعه تل)
آثار باستانی[ویرایش]
قلعه محمد تقی خان چهار لنگ (قلعه تل)[۲۳] تپه قلعه تل
قلعه منگشت
محوط باستانی منجنیق
آسیاب منجنیق
کاروانسرای ارغوانی
گور دخمه و بردگوری ارغوانی
تپه تازنگ (بابا وزیری)[۲۴] «ثبت ملی»
تپه دالخونی[۲۵] «ثبت ملی»
تپه رستم‌آباد[۲۶] «ثبت ملی»
قلعه علا
قلعه اِقبال لالب
مناطق گردشگری[ویرایش]
، رباط، قلعه تل، لالب، مال آقا، تنگ کرد، کلتندر، قلعه سروستان، منگار، مرغزار، ابوالعباس، چیدن ، پوتو، آسماری، سد جره کلگه ، تمبی
پوشش گیاهی[ویرایش]
پوشش گیاهی این منطقه از درختان بلوط، افرا، کلخنگ، گردو، انار، کُنار، بَن و برخی گیاهان دارویی و صنعتی دیگر تشکیل شده‌است.[۲۷]
جانوران و پرندگانی همچون؛ پلنگ، مار، خرس، روباه، شغال، سوسمار، قوچ، گرگ، کفتار، گراز، بز کوهی، کبک، تیهو، لک لک، شاهین و سمندر لرستانی در منطقه یافت می‌شوند.
کشاورزی[ویرایش]
زمین‌های کشاورزی باغملک بیشتر به زیر کشت گندم، جو، ذرت، ماش، برنج و صیفی جات می‌روند.[۲۸]
باغملک رتبه نخست توسعه گلخانه در استان خوزستان را داراست[۲۹]
ناحیه صنعتی[ویرایش]
شهرستان باغملک دارای دو ناحیه صنعتی در کیلومتر ۵ محور باغملک به ایذه و ناحیه صنعتی کشاورزی دوم در کیلومتر ۱۵ محور باغملک به ایذه (قلعه‌تل ) واقع شده است.
شرکت بزرگ کشاورزی و دام‌پروری نگین فام خوزستان در مجاورت روستای کمردراز (کیلومتر ۲۰ محور باغملک به ایذه) واقع شده است. این شرکت وابسته به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی است.[۳۰]
امنیت[ویرایش]
شهرستان باغملک دارای ۸ پاسگاه انتظامی است.
این پاسگاه های نظامی به تفکیک در مرکز شهر باغملک (کلانتری ۱۱) ، بخش قلعه تل (کلانتری ۱۲) ، پاسگاه انتظامی منگشت ، پاسگاه انتظامی میداوود ، پاسگاه انتظامی صیدون ، پاسگاه انتظامی در سرله ، پاسگاه انتظامی در هپرو ، پاسگاه انتظامی پتک واقع شده اند..[۳۱]
مراکز راهنمایی و رانندگی در شهر باغملک ، شهر قلعه تل و شهر صیدون دایر میباشند.
شهرستان باغملک دارای ۴ ناحیه مقاومت بسیج سپاه به تفکیک در شهر باغملک ، ناحیه مقاومت بسیج مالک اشتر در صیدون ، ناحیه مقاومت بسیج صاحب الزمان (عج) در قلعه تل ، ناحیه مقاومت بسیج امیرالمومنین(ع) در میداوود
امکانات ورزشی[ویرایش]
شهرستان باغملک دارای ۳ استادیوم با چمن طبیعی است
استادیوم شهدای هفت تیر باغملک
استادیوم تختی قلعه تل
استادیوم شهدای صیدون
شهرستان باغملک دارای تعداد قابل توجهی چمن فوتبال از نوع مصنوعی در مناطق ۴ گانه و دهستان های تابع میباشد.
سالن های سرپوشیده رشته های مختلف ورزشی به تفکیک در ۴ شهر این شهرستان احداث شده اند.[۳۲]
پانویس[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ راولینسون، هنری. سفرنامه راولینسون. ترجمهٔ امان الهی بهاروند. تهران: ۱۳۶۲.
- ↑ لایارد، آوستین‌هنری. سفرنامه لایارد. آنزان، تهران: 1376
- ↑ سفرنامة جنوب ایران.
- ↑ «مذاکرات جلسه ۲۸ دوره پانزدهم مجلس شورای ملی هفدهم آبان ۱۳۲۶». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۱ ژانویه ۲۰۲۱.
- ↑ مژگان نظامی. «باغملک». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها)، جلد ۶، انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش، فروردین ۱۳۳۰، چاپخانه ارتش
- ↑ «بختیاری».
- ↑ دانشنامه. «بختیاری».
- ↑ ناصر زنگنه. ایل زنگنه در گذر تاریخ.
- ↑ افشار نادری. ایل بهمئی.
- ↑ دانشنامه ایرانیکا. «BAḴTĪĀRĪ TRIBE».
- ↑ بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
- ↑ «KURDISH TRIBES».
- ↑ کرمانشاه و تمدن دیرینه آن، ایرج افشار سیستانی،انتشارات نگارستان، چاپ دوم، تهران1381.
- ↑ دانشنامه بریتانیکا. «Bakhtyārī».
- ↑ بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
- ↑ دانشنامه بریتانیکا. «بختیاری».
- ↑ بختیاری، سرداراسعد (۱۳۸۳). تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر. شابک ۹۶۴-۵۹۶۰-۲۹-۰.
- ↑ ایل بهمئی افشار نادری.
- ↑ نوروز دُرداری. تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی.
- ↑ جستاری بر فرهنگ روستاهای مکوند چهارلنگ بختیاری.
- ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- ↑ اردشیر صالح پور. خاطرات و مخاطرات یک قلعه تاریخی.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. تهران: ۱۳۷۰.
- ↑ اقتداری، احمد. خوزستان و کهگیلویه. تهران: ۱۳۵۹.
- ↑ «گلخانه».
- ↑ «بنیاد».
- ↑ «پاسگاه انتظامی های شهرستان باغملک».
- ↑ «بخشی از اماکن ورزشی باغملک».
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای باغملک دارد. |
