مسجدالاقصی

۳۱°۴۶′۳۵″ شمالی ۳۵°۱۴′۸″ شرقی

مسجد الاقصی

مسجد الاقصی

مسجدالاقصی (به عربی: المسجد الأقصی‎، به‌معنی دورترین مسجد) مسجدی‌ست که نام آن در آیه اول سوره اسراء آمده‌است، که اشاره به معراج و سیر شبانه پیامبر اسلام از مسجدالحرام به مسجدالاقصی دارد:

«سبْحَانَ الَّذِی أَسرَی بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسجِدِ الْحَرَامِ إِلی الْمَسجِدِ الاَقْصا الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنرِیَهُ مِنْ ءَایَتِنَا إِنَّهُ هُوَ السمِیعُ الْبَصِیرُ»

«منزّه‌است آن خدایی که بنده‌اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الأقصی- که پیرامون آن را برکت داده‌ایم- سیر داد، تا از نشانه‌های خود به او بنمایانیم، که او همان شنوای بیناست.

این آیات در سال ۶۲۱ یعنی حدود ۹۱ سال پیش از ساخت مسجدی با همین نام در بیت المقدس یا اورشلیم نازل شده‌است و لذا جز تشابه اسمی، دلالتی بر آن ندارد. این مسجد، که در بخش شرقی شهر بیت‌المقدس (اورشلیم) قرار دارد، در سال ۷۱۰ ساخته شد. مسلمانان پس از هجرت به مدینه، تا سال یکم هجری به سمت بیت المقدس نماز می‌خواندند.

همچنین باید توجه داشت مسجد در قرآن به معنای کلیسا و کنیسه هم به کار رفته‌است.

مسجدالاقصی حدوداً ۱۴ کیلومتر تا رام الله مرکز اداره موقت فلسطین فاصله دارد. برخی از یهودیان ساکن بیت المقدس(اورشلیم) اعتقاد دارند که بقایای معبد «هیکل»(معبدی که سلیمان نبی به دستور خداوند ساخت و شرح آن در کتاب مقدس، بخش عهد عتیق آمده‌است) در زیر مسجدالاقصی قرار دارد وبرای تخریب مسجدالاقصی و احیای آن معبد تلاش می‌کنند. از جمله تلاش مایکل دینس روهن در ۲۱ اوت ۱۹۶۹(۳۰/۵/۱۳۴۸) که در این آتش سوزی در قسمت جنوب شرقی در حدود دویست متر مربع از سقف مسجد کاملاً منهدم گردید و گنبد مسجد در پنج نقطه سوخت. همچنین یکی از آثار متبرک مسجد و یک منبر مخصوص که هشتصد سال سابقه داشت نیز کاملاً از بین رفت.

اما مطابق تحقیقات تازه‌تری، این احتمال تقویت شده که محل هیکل بر محل فعلی بنای مسجد منطبق نیست و در فضای باز جنوب شرقی آن قرار دارد.

موقعیت مسجدالاقصی

عامه گمان می‌کنند که مسجدالاقصی همان قبه الصخره(یعنی گنبد طلائی بر روی صخره مقدس)، است. همچنین بیشتر مسلمانان گمان می‌کنند که مسجدالاقصی که در قرآن آمده‌است همان مسجدالاقصی واقع در بیت المقدس فعلی است، که همانطور که اشاره شد تاریخ ساخت مسجدالاقصی فعلی واقع در بیت المقدس سالها پس از نزول قرآن است. بنیانگذار مسجد الاقصی فعلی خلیفه دوم عمر بن خطاب و کامل کننده آن ملک مروان پسر حکم بوده‌است.

در روایتی از کتب شیعی، مسجدالاقصی که در قرآن آمده‌است نه در بیت المقدس و نه در روی زمین بلکه در آسمانها اعلام شده‌است. البته در روایات متعدد شیعی دیگر، مسجد الأقصی همان مسجد بیت المقدس دانسته شده، و معراج پیامبر را به مسجد بیت المقدس دانسته است. علمای شیعی هم در تفاسیرشان منظور از معراج و اسراء پیامبر به مسجدالأقصی را مسجد شهر بیت المقدس دانسته‌اند. مثلاً طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه اول سوره اسراء می‌نویسد: «مبدأ اسراء پیامبر مسجدالحرام و پایان آن مسجد الاقصی یعنی بیت المقدس است.». علامه طباطبایی هم در تفسیر المیزان می‌نویسد: «اسراء و معراج پیامبر اسلام از مسجد الحرام به سوی مسجد الأقصی بود، و آن همان [مسجد موجود در] بیت المقدس و همان هیکل سلیمان است که خدا آن‌را برای بنی اسرائیل هم مقدس گرداند.» و «روایات بسیاری وارد شده که مقصود از مسجد الاقصی همان بیت المقدس است.»

تقدس مسجد الاقصی

معمولاً گفته می‌شود مسجد الاقصی یکی از مقدس‌ترین اماکن اسلامی برای مسلمانان است. مثلاً در برخی احادیث اهل تسنن گفته می‌شود، این مسجد، سومین حرم شریف پس از مسجد الحرام و مسجد النبی در مکه و مدینه‌است. همچنین نقل است که آدم مسجد الاقصی را ساخته و زیر بنای آنرا چهل سال پس از ساختن بیت الله الحرام بنا به دستور خداوند نهاده‌است.

اما برخی احادیث در کتب اهل تشیع فضیلت مسجد اقصی را بعد از مسجد کوفه می‌داند. در کتاب وسائل الشیعه (و مستدرکِ آن) بابی به نام «مستحب بودن اقامت در مسجد کوفه و نماز در آن، نسبت به سفر برای زیارت مسجد الأقصی» وجود دارد. در حدیثی به نقل از امام جعفر صادق (ع) راوی چنین می‌گوید: از او در مورد مساجدی که فضل دارند سوال کردم، گفت: مسجد الحرام و مسجد الرسول، گفتم فدایت شوم و مسجد الاقصی؟ گفت آن در آسمان است. رسول خدا به سمت آن سیر کرد. گفتم مردم می‌گویند آن در بیت المقدس است، پس گفت مسجد کوفه از آن افضل است!

البته در روایات شیعی دیگری هم فضیلت این مسجد حتی از مسجد النبی هم بیشتر دانسته شده است: در روایتی از پیامبر اسلام آمده است: یک نماز در مسجد من (مسجد النبی) بهتر از هزار نماز در دیگر مساجد است، به جز مسجد الحرام و مسجد الأقصی.

در روایت دیگری از امام محمد باقر خطاب به ابوحمزه ثمالی آمده است: مساجد چهارگانه از نظر فضیلت و ارزش عبارتند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد بیت‌المقدس و مسجد کوفه؛ ای ابوحمزه نماز واجب در آنها برابر حج و نماز نافله در آنها برابر عمره ارزش دارد. علی بن ابی طالب هم این چهار مسجد را چهار مکان در دنیا که از قصرهای بهشتی هستند معرفی می‌کند.

ضمناً بیت المقدس اولین قبله مسلمانان بوده‌است، جایی که در دوران اولیه پیامبر اسلام به سوی آن نماز می‌خواندند. و در برخی احادیث شیعیان مسجد بیت المقدس مورد تقدیس قرار گرفته‌است. علمای شیعه مسجد بیت المقدس را همان مسجد الأقصی دانسته‌اند.

به هر حال فارغ از اعتقادات دینی مسلمانان، قدمت بیش از یک هزار ساله این مسجد نیز سبب اهمیت تاریخی این مسجد است.

پانویس

• [۱]

جستارهای وابسته

• بناهای با اهمیت مذهبی اورشلیم
• مشهد نبی حسین
• مسجد عمر (اورشلیم)

منابع

• بکر، سید، عبدالمجید، (اشهر المساجد فی الاسلام) مطابع سحر، جده، عربستان سعودی:، چاپ أول، انتشار سال ۱۹۸۵ میلادی. (به عربی).
• مهندس: نجم، رائف، یوسف، (کُنـُوز الـقُـدس) چاپ المجمع الملکی لبحوث الحضارة الاسلامیة، عمان: اردن،، چاپ ۲۵، انتشار سال ۱۹۸۳ میلادی. (به عربی).
• توفیقی. حسن.«اشنایی باادیان بزرگ»سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) و موسسه فرهنگی طه و مرکز جهانی علوم اسلامی. چاپ نهم. صفحه ۸۸. (فارسی).
• وبسایت حوزه، راهنمای مسجد مبارک الاقصی

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به مسجدالاقصی در ویکی‌گفتاورد موجود است.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ مسجدالاقصی موجود است.