مسجدالاقصی

مسجدالاقصی
مسجدالاقصی موقعیت مسجدالاقصی در نقشه
مختصات: ۳۱٫۷۷۶۱۷°شمالی ۳۵٫۲۳۵۸۳°شرقی / 31.77617; 35.23583
موقعیت	شهر قدیم (اورشلیم)
	705 CE
مذهب	اسلام ،یهود ،مسیحیت
مدیریت	Jerusalem Islamic Waqf
رهبری	Imam(s): محمد احمد حسین
اطلاعات معماری
سبک	معماری اسلامی
گنجایش	۵٬۰۰۰+
گنبد(ها)	۲ گنبد بزرگ + ده‌ها گنبد کوچک‌تر
مناره(ها)	۴
ارتفاع مناره	۳۷ متر (۱۲۱ فوت) (بلندترین)
مصالح	سنگ آهک (دیوارهای خارجی، مناره، نما) چکنده‌سنگ (مناره)، طلا، سرب و سنگ (گنبد)، سنگ مرمر سفید (ستون داخلی) و موزاییک

۳۱°۴۶′۳۵″ شمالی ۳۵°۱۴′۸″ شرقی

مسجد الاقصی

مسجد الاقصی

مسجدالاقصی (به عربی: المسجد الأقصی به‌معنی دورترین مسجد) از مهم‌ترین مسجدهای اسلامی و سومین مکان مقدس برای مسلمانان است. مسجدالاقصی در بخش جنوب شرقی بخش قدیمی اورشلیم واقع شده‌است. مسلمانان به مکانی که مسجد اموی، مسجد جامع قبلی و قبةالصخره در آن واقع شده‌اند، «حرم‌الشریف» و مسجد الاقصی می‌گویند.

در این مکان، سابقاً پرستش‌گاه اورشلیم و هیکل سلیمان قرار داشت که مقدس‌ترین مکان مذهبی برای پیروان یهودیت است. بر باور یهودیان، بقایای مهم‌ترین معابد دین یهود در زیر مجموعه مسجدالاقصی قرار گرفته‌است. یهودیان محوطه پیرامون مسجدالاقصی را «کوه معبد» می‌خوانند.

نام

نام مسجدالاقصی در آیه اول سوره اسراء آمده‌است، که اشاره به معراج و سیر شبانه پیامبر اسلام از مسجدالحرام به مسجدالاقصی دارد:

«سبْحَانَ الَّذِی أَسرَی بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسجِدِ الْحَرَامِ إِلی الْمَسجِدِ الاَقْصا الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنرِیَهُ مِنْ ءَایَتِنَا إِنَّهُ هُوَ السمِیعُ الْبَصِیرُ»

«منزّه‌است آن خدایی که بنده‌اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الأقصی- که پیرامون آن را برکت داده‌ایم- سیر داد، تا از نشانه‌های خود به او بنمایانیم، که او همان شنوای بیناست.»

تاریخچه

مسجدالاقصی پیش از خلافت دو حاکم بنی‌امیه یعنی عبدالملک بن مروان و پسرش ولید بن عبدالملک، زیاد توسعه نیافته بود و به «حرم قدسی شریف» معروف بود. در سال ۶۹۱ میلادی، عبدالملک بن مروان مسجدالاقصی را در مساحت فعلی آن توسعه داد و مهم‌ترین بنای آن معروف به قبةالصخره را ساخت.

در دوران حکومت ولید بن عبدالملک، ساخت و توسعه مسجدالاقصی ادامه یافت و شامل هفت رواق، یک رواق در وسط و شش رواق در دو سمت غربی و شرقی مسجد شد. هم‌چنین مسجدالاقصی در این دوره صاحب ۱۱ دروازه شد که هفت دروازه آن در شمال، یک دروازه در شرق، دو دروازه در غرب و یک دروازه در جنوب قرار داشت. برای دسترسی نمازگزاران به آب پاک، ۲۵ حلقه چاه حفر شد و یک برکه کوچک برای وضو گرفتن در جلوی مسجد تدارک داده‌شد. در دوره‌های بعدی سه آبخوری به مسجد اضافه شد.

مسجدالاقصی در سال ۷۴۷ میلادی و در سال ۱۰۳۳ میلادی، بر اثر وقوع زلزله، تخریب گردید و توسط منصور خلیفهٔ عباسی بازسازی شد. بنیان اصلی مسجدالاقصی به دوره دو حاکم اموی یعنی عبدالملک بن مروان و پسرش ولید بن عبدالملک برمی‌گردد.

موقعیت مسجدالاقصی

در روایاتی از کتب شیعی، مکان مسجدالاقصی که در قرآن آمده‌است، نه در اورشلیم و نه در روی زمین، بلکه در آسمان‌ها اعلام شده‌است. البته در روایات متعدد شیعی دیگر، مسجد الأقصی همان مسجد بیت‌المقدس دانسته شده، و معراج پیامبر را به مسجد بیت‌المقدس دانسته‌است. علمای شیعی هم در تفاسیرشان منظور از معراج و اسراء پیامبر به مسجدالاقصی را مسجد شهر بیت‌المقدس دانسته‌اند. مثلاً طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه اول سوره اسراء می‌نویسد: «مبدأ اسراء پیامبر مسجدالحرام و پایان آن مسجد الاقصی یعنی بیت‌المقدس است.». علامه طباطبایی هم در تفسیر المیزان می‌نویسد: «اسراء و معراج پیامبر اسلام از مسجد الحرام به سوی مسجد الأقصی بود، و آن همان [مسجد موجود در] بیت‌المقدس و همان هیکل سلیمان است که خدا آن را برای بنی اسرائیل هم مقدس گرداند.» و می‌گوید: «روایات بسیاری وارد شده که مقصود از مسجد الاقصی همان بیت‌المقدس است.»

تقدس مسجد الاقصی

معمولاً گفته می‌شود مسجدالاقصی یکی از مقدس‌ترین اماکن اسلامی برای مسلمانان است. مثلاً در برخی احادیث اهل تسنن گفته می‌شود، این مسجد، سومین حرم شریف پس از مسجد الحرام و مسجد النبی در مکه و مدینه‌است. همچنین نقل است که آدم مسجد الاقصی را ساخته و آن را چهل سال پس از ساختن بیت‌الله الحرام بنا به دستور خداوند بنا نهاده‌است.

اما برخی احادیث در کتب اهل تشیع، فضیلت مسجد الأقصی را بعد از مسجد کوفه می‌داند. در کتاب وسائل الشیعه (و مستدرکِ آن) بابی به نام «مستحب بودن اقامت در مسجد کوفه و نماز در آن، نسبت به سفر برای زیارت مسجد الأقصی» وجود دارد.

در روایات شیعی دیگری هم فضیلت این مسجد حتی از مسجد النبی هم بیشتر دانسته شده‌است: در روایتی از پیامبر اسلام آمده‌است: یک نماز در مسجد من (مسجد النبی) بهتر از هزار نماز در دیگر مساجد است، به جز مسجد الحرام و مسجد الأقصی.

در روایت دیگری از امام محمد باقر خطاب به ابوحمزه ثمالی آمده‌است: مساجد چهارگانه از نظر فضیلت و ارزش عبارتند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد بیت‌المقدس و مسجد کوفه؛ ای ابوحمزه نماز واجب در آن‌ها برابر حج و نماز نافله در آن‌ها برابر عمره ارزش دارد. علی بن ابی طالب هم این چهار مسجد را چهار مکان در دنیا که از قصرهای بهشتی هستند معرفی می‌کند.

ضمناً بیت‌المقدس اولین قبله مسلمانان بوده‌است، جایی که در سالهای اول بعثت محمد، مسلمانان به سوی آن نماز می‌خواندند؛ و در برخی احادیث شیعیان، مسجد بیت‌المقدس مورد تقدیس قرار گرفته‌است. علمای شیعه مسجد بیت‌المقدس را همان مسجد الأقصی دانسته‌اند.

به هر حال فارغ از اعتقادات دینی، قدمت بیش از یک هزار ساله این مسجد نیز سبب اهمیت تاریخی این مسجد است.

تولیت

دولت پادشاهی اردن متولی رسمی مجموعه مسجدالاقصی است. بر اساس پیمان‌نامهٔ صلحی که در سال ۱۹۹۴ میلادی، میان اسرائیل و اردن بسته‌شد، مقرر شد تا عبادت یهودی‌ها در محوطه مجموعه مسجدالاقصی منع شود و دولت اردن متولی رسمی مجموعه مسجدالاقصی باشد.

مجموعه مسجدالاقصی زیر نظر مفتی بیت‌المقدس اداره می‌شود.

اختلاف با یهودیان

یهودیان اعتقاد دارند که بقایای معبد «هیکل» (معبدی که سلیمان نبی به دستور خداوند ساخت و شرح آن در کتاب مقدس، بخش عهد عتیق آمده‌است) در زیر مسجدالاقصی قرار دارد و برخی تندروهای یهودی برای تخریب مسجدالاقصی و احیای آن معبد تلاش می‌کنند.

جستارهای وابسته

• بناهای با اهمیت مذهبی اورشلیم
• مشهد نبی حسین
• مسجد عمر (اورشلیم)

منابع

• بکر، سید، عبدالمجید، (اشهر المساجد فی الاسلام) مطابع سحر، جده، عربستان سعودی:، چاپ أول، انتشار سال ۱۹۸۵ میلادی. (به عربی).
• مهندس: نجم، رائف، یوسف، (کُنـُوز القُـدس) چاپ المجمع الملکی لبحوث الحضارة الاسلامیة، عمان: اردن، چاپ ۲۵، انتشار سال ۱۹۸۳ میلادی. (به عربی).
• توفیقی. حسن. «آشنایی با ادیان بزرگ» سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و مؤسسه فرهنگی طه و مرکز جهانی علوم اسلامی. چاپ نهم. صفحهٔ ۸۸. (فارسی).
• وبسایت حوزه، راهنمای مسجد مبارک الاقصی