حجرالاسود

حَجَرالاَسود، به معنی سنگ سیاه در عربی، سنگی است سیاه‌رنگ که بر دیوار پایه کعبه از اماکن مقدس اسلامی در شهر مکه نصب شده‌است. حَجَرالاَسود سنگ شکسته‌ای است به قطر حدود ۵۰ سانتیمتر که امروزه تکه‌های آن با یک بَست نقره‌ای به هم نگه داشته شده‌است. همچنین طواف به دور کعبه از این سنگ آغاز می‌گردد.^[۱]

تاریخچه[ویرایش]

در دوران پیش از اسلام، در جای جای جزیرة العرب پرستشگاه‌هایی ساده قرار داشت که قبایل عرب بت‌های خود را در آن می‌گذاشتند و در آن جا برای عبادت جمع می‌شدند. در هر یک از این پرستشگاه‌ها سنگی «مقدس» جاسازی شده بود که رابط بین زمین و آسمان بود. معروف‌ترین این پرستشگاه‌ها کعبه، در شهر مکه، بود و «حجر الأسود» یا سنگ سیاه، سنگ مقدّس آن بود. به جز آن، پرستشگاهی در شهر «غَیمان» در یمن قرار داشت و «حجر الأحمر» یا سنگ سرخ، سنگ مقدّس آن بود؛ و نیز کعبهٔ شهر العَبلات در جنوب مکه، که «حجر الأبیض» یا سنگ سفید سنگ مقدّس آن بود.^[۲] پس از اسلام باقی این پرستشگاه‌ها تخریب شدند و تنها کعبه باقی ماند و پرستشگاه همهٔ مسلمانان شد.^[۳]

در سال ۳۱۷ هجری قرمطیان به مکه هجوم بردند و حجر الاسود را نیز به سرزمین خود، احساء بحرین بردند و آن سنگ مدت بیست و دو سال در یک خانه نصب بود تا اینکه در سال ۳۳۹ در زمان حکومت مطیع لله عباسی با وساطت ابوعلی علوی، حجرالاسود را که اکنون شکسته بود به مکه منتقل کرده و آنگاه در جایگاه کنونی آن در کعبه نصب نمودند.^[۴]

دیدگاه‌های مختلف[ویرایش]

دیدگاه شیعیان[ویرایش]

در باور مسلمانان شیعه بر اساس روایتی از محمد باقر این سنگ از بهشت آمده‌است و ابراهیم نبی و پسرش اسماعیل آن را یافتند و در ساختن کعبه از آن استفاده کردند.^[۵]

پیامبر اسلام می‌گوید: «رکن را لمس کنید زیرا آن دست راست خدا در میان خلق است و خدا با آن با مردم مصافحه می‌کند مانند مصافحه با بنده نیازمند؛ و هر که بر سر پیمان، این سنگ را لمس کند، برای او شهادت خواهد داد .»^[۶]

دیدگاه‌های علمی دربارهٔ منشأ حجرالاسود[ویرایش]

جنس این سنگ منشأ بحث‌های فراوانی گردیده‌است. بنا به عقیده بعضی، این سنگ از بقایای آتش فشانی قدیم عربستان یا یک شهاب سنگ آسمانی است.^[۷] تا کنون جنس این سنگ از بازالت، آگاتا، شیشه طبیعی یا قطعه‌ای از یک شهاب آسمانی معرفی گردیده‌است.^[۸] از مهم‌ترین ویژگی‌های این سنگ شناور ماندن آن بر روی آب است که احتمال شهاب سنگ بودن آن را افزایش می‌دهد. در سال ۱۹۸۰ الیزابت تامسون از دانشگاه کپنهاگ نظریه‌ای را مبنی بر اینکه سنگ از محلی به نام وبر در عمان به مکه حمل شده‌است، مطرح نمود. این منطقه محل برخورد یک شهاب سنگ به زمین در حدود ۶۰۰۰ سال پیش تشخیص داده شده‌است. اخیراً این نظریه به وسیله پژوهشگران موزه تاریخ طبیعی بریتانیا مورد شک قرار گرفته‌است.^[۹]

نماد[ویرایش]

بعضی از نویسندگان تاریخ به شباهت حجرالاسود با آلت تناسلی زن نیز اشاره کرده و برگرفته از رسوم خدای باروری عربستان قدیم می دانند.^[۱۰]

در ادبیات فارسی[ویرایش]

خاقانی در سفرنامه مشهور خود (تحفه العراقین) در وصف سنگ حجرالاسود این چنین سروده است :

بینی حجرش بلال کردار		بیرون سیه و درون پر انوار
آن سنگ بود خلاصه دین		بر چهره کعبه خال مشکین
نور است در آن سواد پنهان		چون در ظلمات آب حیوان
آن هندوی بکر سالخورده		بر خلق خدای مهر کرده
او را سه برادر اتفاقی		شامی و یمانی و عراقی
زانگه که ز مادران بزادند		هر چاز بخدمت ایستادند
تا روز قیام هم بدین سان		قائم بینی به امر یزدان

نگارخانه[ویرایش]

منابع[ویرایش]

↑ شیخ مفید، محمد بن محمد؛ المقنعه، تحقیق مؤسسه نشر اسلامی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1410ق، چاپ دوم، ص400 و نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، تحقیق، عباس قوچانی، طهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش، ج19، ص287.
↑ Grunebaum, G. E. von (1970). Classical Islam: A History 600 A.D. –1258 A.D. Aldine Publishing Company. p. 24.
↑ حجازی، یاسین، قاف: بازخوانی زندگی آخرین پیامبر از سه متن کهن فارسی، شهرستان ادب
↑ التنبیه و الاشراف ص ۳۷۳–۳۷۴
↑ کلینی، الکافی، ج ۴، ص۲۰۵
↑ «حجر الأسود و رکنهای کعبه | پژوهه تبلیغ پورتال جامع محتوای تبلیغ دینی». rcb.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۲۲. کاراکتر soft hyphen character در |نشانی= در موقعیت 31 (کمک); کاراکتر soft hyphen character در |archiveurl= در موقعیت 74 (کمک)
↑ جامعه‌شناسی دینی جاهلیت قبل از اسلام، یوسف فضائی، ص 135-136
↑ Burke, John G. (1991). Cosmic Debris: Meteorites in History. University of California Press. pp. 221–223. ISBN 978-0-520-07396-8.
↑ Grady, Monica M. ; Graham, A.L. (2000). Grady, Monica M.. ed. Catalogue of meteorites: with special reference to those represented in the collection of the Natural History Museum, London. 1. Cambridge University Press. p. 263. ISBN 978-0-521-66303-8.
↑ Joan, Eahr. "205. 100, Mecca, the Ka'aba and Sacred Stones.pdf". Joan, Eahr Amelia. Re-Genesis Encyclopedia: Synthesis of the Spiritual Dark– Motherline, Integral Research, Labyrinth Learning, and Eco–Thealogy. Part I. Revised Edition II, 2018. CIIS Library Database. (RGS.).

المعارف و المعاریف، ج ۲، ص ۶۹۳؛ وسائل الشیعه، ج ۹، ص ۴۰۲؛
تاریخ تحلیلی اسلام، شهیدی، ص ۴۰.
ویکی‌پدیای انگلیسی.
برگرفته از دانشنامه رشد.
ویکی‌پدیای عربی.

[1] شیخ مفید، محمد بن محمد؛ المقنعه، تحقیق مؤسسه نشر اسلامی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1410ق، چاپ دوم، ص400 و نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، تحقیق، عباس قوچانی، طهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش، ج19، ص287.

[2] Grunebaum, G. E. von (1970). Classical Islam: A History 600 A.D. –1258 A.D. Aldine Publishing Company. p. 24.

[3] حجازی، یاسین، قاف: بازخوانی زندگی آخرین پیامبر از سه متن کهن فارسی، شهرستان ادب

[4] التنبیه و الاشراف ص ۳۷۳–۳۷۴

[5] کلینی، الکافی، ج ۴، ص۲۰۵

[6] «حجر الأسود و رکنهای کعبه | پژوهه تبلیغ پورتال جامع محتوای تبلیغ دینی». rcb.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۴-۲۲. کاراکتر soft hyphen character در |نشانی= در موقعیت 31 (کمک); کاراکتر soft hyphen character در |archiveurl= در موقعیت 74 (کمک)

[7] جامعه‌شناسی دینی جاهلیت قبل از اسلام، یوسف فضائی، ص 135-136

[8] Burke, John G. (1991). Cosmic Debris: Meteorites in History. University of California Press. pp. 221–223. ISBN 978-0-520-07396-8.

[9] Grady, Monica M. ; Graham, A.L. (2000). Grady, Monica M.. ed. Catalogue of meteorites: with special reference to those represented in the collection of the Natural History Museum, London. 1. Cambridge University Press. p. 263. ISBN 978-0-521-66303-8.

[10] Joan, Eahr. "205. 100, Mecca, the Ka'aba and Sacred Stones.pdf". Joan, Eahr Amelia. Re-Genesis Encyclopedia: Synthesis of the Spiritual Dark– Motherline, Integral Research, Labyrinth Learning, and Eco–Thealogy. Part I. Revised Edition II, 2018. CIIS Library Database. (RGS.).

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]