بارداری

یک زن باردار

بارداری یا حاملگی، به وضعیتی گفته می‌شود که زن در رحم خود دارای رویان یا جنین باشد. به دوران بارداری «دورهٔ آبستنی» نیز گفته می‌شود؛ این دوره با به دنیا آمدن نوزاد (زایمان) به پایان می‌رسد.

در انسان دورهٔ بارداری طبیعی حدود ۳۸ هفته از زمان بارور شدن طول می‌کشد. اگر طول این دوره از آخرین قاعدگی فرد باردار محاسبه شود، مقدار طبیعی آن تقریباً ۴۰ هفته خواهد بود. نطفه در حال رشد انسان در هفته‌های اول بارداری رویان و پس از این دوره، تا پایان بارداری، جنین نامیده می‌شود. انسان در هر بار بارداری معمولاً فقط یک جنین در رحم دارد، اگرچه موارد چندقلویی نیز چندان نادر نیست. سازمان بهداشت جهانی مدت عادی حمل را بین ۳۷ تا ۴۲ هفته معین می‌کند.

واژه‌شناسی

در اصطلاحات علمی به وضعیت بارداری گراوید (به لاتین: Gravid) گویند و به انسان مؤنث باردار گراویدا. پاریتی یا پارا برای نشان دادن تعداد بچه‌های سالم به دنیا آمده قبلی به کار می‌رود. زنی که هیچگاه باردار نشده نولی‌گراوید و زنی که برای اولین بار باردار شده پریمی‌گراوید گفته می‌شود و در بارداری‌های بعدی مولتی‌گراوید یا مولتی پار نامیده می‌شود. زنی که هیچ‌گاه باردار نشده یا جنینی را بیش از ۲۰ هفتگی نگه نداشته نولی‌پار خوانده می‌شود. از این اصطلاحات برای نشان دادن وضعیت بارداری‌های قبلی یک زن در شرح‌حال و ثبت اطلاعات پزشکی در حین بارداری یا شرایط دیگر به کار می‌رود.

واژه رویاندر طی ۹ هفته اول بعد لقاح و جنین از هفته ۱۰ تا پایان بارداری بکار می‌رود.

در بسیاری تعاریف پزشکی و قانونی بارداری به سه قسمت (تریمستر) تقسیم می‌شود. در اولین سه‌ماهه یا تریمستر بیشترین ریسک سقط وجود دارد. در طی تریسمتر دوم یا سه‌ماهه دوم رشد جنین قابل بررسی است و از تریسمتر سوم یا سه‌ماههٔ دوم جنین قابلیت بقا خارج رحم را به دست می‌آورد.

سن بارداری

در ناباروری‌هایی که عوامل مردانه دخیل است با انجام آزمایش ساده، پاسخ آن دریافت می‌شود اما در خانم‌ها ممکن است اختلالات تخمک گذاری مانع از فرزندآوری شود که افزایش سن در کیفیت تخمک‌ها مؤثر است. کاهش کیفیت در باروری تخمک‌ها از سن ۳۵ سالگی به بعد است. بهتر است تا قبل از ۳۵ سال اقدام به فرزندآوری کرد، بارداری بعد از ۳۵ سالگی خطرناک است.

مصرف داروها در دوران بارداری

در دوران بارداری اصولاً به جز برخی ویتامینها و مکملهای غذایی تجویز سایر داروها باید با احتیاط صورت گیرد زیرا خطر سقط جنین یا ایجاد ناهنجاریهای مادرزادی جنین وجود دارد.

؛ داروهای خطرناک در دوران بارداری

• استامینوفن
• آسیکلوویر
• داروهای ضد تهوع (مثل اندانسترون و متو کلوپرامید)
• آسپارتام
• آسپرین با دوز پایین
• آرام‌بخشهای ملایم (مثل مپروبامات، کلردیازپوکساید و فلوکسیتین)
• پنی سیلین، سفالکسین، اریترومایسین و چند آنتی بیوتیک دیگر
• زایوودین
• قرص‌های ضد بارداری
• ایبوپروفن (بروفن) به جز در سه‌ماههٔ آخر بارداری
• برخی داروهای ضد فشار خون مانند متیل دوپا
• داروهای ضد افسردگی

مواد غذایی که باید در بارداری مصرف شوند

• امگا ۳: این اسیدهای چرب برای رشد مغز و سیستم عصبی مرکزی حیاتی هستند و می‌توانند خطر افسردگی پس از زایمان را کاهش دهد. بهترین منابع: ماهی سالمون، ماهی کولی، بذرکتان، روغن بذرکتان و گردو.
• کولین: این ترکیب شبه ویتامین B نقش مهمی در رشد مغز جنین داشته و از بروز نقص‌های مربوط به نخاع جلوگیری می‌کند. بهترین منابع: گوشت قرمز (به استثنای جگر که زنان باردار نبایند بخورند)، جگر مرغ، تخم‌مرغ، دانه سویا و گیاهک گندم.
• فیبر: یک رژیم پرفیبر نه تنها از بروز مشکلات متداول بارداری مثل یبوست و هموروئید جلوگیری می‌کند بلکه به آزادسازی گلوکز در خون نیز کمک کرده و باعث می‌شود تعادل انرژی بیشتری داشته باشید. بهترین منابع: غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات.
• کلسیم: برای استخوان‌هایتان خوب است و زنانی که در رژیم‌غذایی خود به اندازه کافی کلسیم مصرف نکنند، بیشتر دچار مشکلات بارداری مثل فشارخون بالا و پره‌اکلامپسی می‌شوند. بهترین منابع: شیرکم چرب، پنیرهای سفت، ماست.

لیست غذایی ممنوعه برای زنان باردار

• زعفران: زعفران يكي از شناخته شده ترين مواد غذايي است كه مصرف بيش از حد آن موجب سقط جنين مي شود.
• تخم شويد: تخم شويد از قديم به عنوان يك داروي قاعده آور استفاده مي شده است و احتمالا به دليل تحريك هورمون هايي كه عامل شروع قاعدگي و نيز انقباض عضلات رحمي هستند باعث سقط جنين مي شود.
• کافئین: سال‌های زیادی است که گفته می‌شود مصرف مقدار زیاد کافئین در روز (چه از طریق قهوه، چای، نوشابه، شکلات یا نوشابه‌های انرژی‌زا) در طول دوران بارداری با خطر سقط‌جنین همراه است و تحقیقی که در سال ۲۰۰۸ انجام گرفت، آن را تأیید می‌کند.
• پنیر نرم: بهتر است از مصرف پنیرهایی مثل پنیر فتا، پنیر بز و سایر پنیرهای نرم خودداری کنید. اما چرا؟ چون ممکن است پاستوریزه نباشند و آلوده به لیستریا باشند، باکتری که می‌تواند موجب مسمومیت غذایی شود.
• گوشت: محصولات فریز شده و منجمد ممکن است آلوده به لیستریا باشند. به همین دلیل، گوشت‌ها را در آب جوش انداخته و بجوشانید تا باکتری‌های آن کشته شود و موقع پخت حتماً انواع گوشت را کامل بپزید. این گوشت‌ها ممکن است آلوده به توکسوپلاسموز باشند که انگلی است که موجب یک نوع عفونت می‌شود و با اینکه نادر است اما ممکن است موجب مرده به دنیا آمدن نوزاد یا یک مشکل حاد برای سلامتی شود.
• ماهی: جیوه که در بسیاری از ماهی‌ها وجود دارد برای بچه خطرناک است. جیوه یک سم عصبی است که رشد مغز جنین را مختل می‌کند. زمانیکه جیوه از آلودگی وارد آب دریا می‌شود.

آداب و رسوم ایرانی

در دین اسلام، یهود و زرتشت، به فرزند آوردن زنان، ارج نهاده شده است. از همین رو ایرانیان که عمدتاً پیرو یکی از همین ادیان بودند، آداب و رسوم زیادی در این خصوص داشته و دارند.

بارداری در انسان

مقایسهٔ هفتهٔ بیست‌وششم و چهلم بارداری

• سه‌ماهه اول بارداری به دوران قبل از هفته ۱۲ بارداری اطلاق می‌شود. با توجه به اينكه بسياري از زنان در اين دوره از حاملگي خود بي اطلاع هستند بیشتر سقط‌های جنینهايي ناخواسته در این دوران اتفاق می‌افتند. از نظر علمي اولين روز بارداري از زمان آزاد شدن تخمك محاسبه مي شود. بنابراين پزشكان براي تخمين زمان تولد روز اول پرويد را به عنوان مبنا در نظر مي گيرند. تکامل رویانی و اندام زایی جنين نیز در این دوران اتفاق می‌افتند.

دو تقسیم‌بندی وجود دارد:

• در تقسیم‌بندی اول:
  • ۳ ماهه اول بارداری - از هفته اول تا پایان هفته ۱۴ بارداری
  • ۳ ماهه دوم بارداری - از هفته ۱۵ تا پایان هفته ۲۸ بارداری
  • ۳ ماهه سوم بارداری - از هفته ۲۹ تا زمان زایمان
• در تقسیم‌بندی دوم:
  • نیمه اول بارداری - هفته ۰–۲۰
  • نیمه دوم بارداری - هفته ۲۰–۴۰

تحقیقات نشان داده است که تغییرات فیزیولوژیکی طی بارداری به زنان باردار کمک می‌کند تا تعادل خود را حفظ کنند و در هنگام حرکت واژگون نشوند.

افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان (Postnatal depression) نامی است که به نوعی افسردگی که در برخی موارد پس از وضع حمل، زنان را مبتلا می‌کند اطلاق می‌شود. از هر ۱۰ زن، حدود ۱ زن این افسردگی را تجربه می‌کنند. این اختلال معمولاً در خلال یک‌ماههٔ نخست پس از وضع حمل آغاز می‌شود، اما حتی می‌تواند تا ۶ ماه بعد نیز ظهورش به تعویق بیفتد.

• 

  جنین در چهارمین هفته

• 

  جنین در هشتمین هفته

• 

  جنین در ۱۸مین هفته

• 

  جنین در ۳۸مین هفته

• 

  ماه اول (تصویر ساده‌شده)

• 

  ماه سوم (تصویر ساده‌شده)

• 

  ماه پنجم (تصویر ساده‌شده)

• 

  ماه نهم (تصویر ساده‌شده)

جستارهای وابسته

• ناباروری
• آمیزش جنسی

پیوند به بیرون

• راهنماي بارداری هفته به هفته
• مراقبت‌های دوران بارداری (مرجع کامل اطلاعات)
• تقویم هفته به هفته نوزاد

منابع

• محمد معین. فرهنگ‌نامه فارسی (جلد اول). چاپ نهم. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۷۵. ۱۲۴۷. شابک ‎۳-۰۱۶۴-۰۰-۹۶۴.