دستگاه تولید مثل در زنان

دستگاه تولید مثل در زنان
دستگاه تولید مثل در زنان. تخمدان‌ها، لوله رحم، رحم، مهبل
دستگاه تولید مثل در زنان. تخمدان‌ها، لوله رحم، رحم، مهبل، فرج، کلیتوریس، به همراه بخش‌هایی از مثانه، میزراه، روده
جزئیات
لاتین	systema genitale femininum
شناسه‌ها
واژگان آناتومی	A09.1.00.001
اف‌ام‌اِی	45663
واژگان کالبدشناسی

دستگاه تولید مثل زنانه دستگاهی در بدن انسان‌های ماده است که کار تولید مثل را انجام می‌دهد. جانداران ماده توانایی بارداری و زاییدن موجودی همنوع خود (فرزند) دارند. دستگاه تولید مثل مادینه در انسان از دو بخش بیرونی و درونی تشکیل شده‌است که اندام‌های داخلی آن (تخمدانها، لوله رحم، رحم و مهبل) در یک سوم پایینی شکم قرار دارند. بخش بیرونی همچنین کار دفع ادرار و لذت جنسی را بر عهده دارد. تخمدان در دختران و بیضه در پسران قرار دارد.

بخش‌ها

دستگاه تناسلی زن از دو بخش خارجی و داخلی تشکیل شده‌است که ساختارهای داخلی دستگاه تناسلی زنانه (تخمدانها، لوله رحم، رحم و مهبل) در یک سوم پایینی شکم قرار دارند. بخش خارجی فرج یا کُس نام دارد و شامل کلیتوریس، لب‌های داخلی و لب‌های خارجی و مدخل مهبل (واژن) و میزراه (مجرای دفع ادرار) است.

تولید مثل

همگی جانداران توانایی تولید مثل دارند و همین موضوع عامل بقای نسل آنهاست. دو تخمدان، حاوی فولیکول‌هایی هستند که تخمک‌ها (سلول‌هایی که با اسپرم مرد ترکیب شده، یاخته تخم و بعدتر نوزاد را ایجاد می‌کنند) را در خود نگه می‌دارند. هر ماه یک تخمک بالغ شده، از تخمدان رها می‌شود.

شیپور (فیمبریا) تخمک را به داخل لوله حمل تخمک هدایت می‌کند و از آنجا تخمک به طرف رحم رانده می‌شود.

مهبل که مسیری با جدار عضلانی است، ارتباط رحم را با خارج بدن برقرار می‌سازد. ساختارهای خارجی که مجموعاً فرج نام دارند، شامل کلیتوریس حساس و چین‌های پوستی به نام لب هستند که ورودی مهبل و پیشابراه را محافظت می‌کنند.

غدد بارتولن که مایعی را برای لیز کردن در حین آمیزش جنسی ترشح می‌کنند، درست در داخل ورودی مهبل قرار دارند.

بلوغ

بلوغ دوره‌ای است که در طی آن، مشخصات جنسی ایجاد و اعضای تناسلی بالغ می‌شوند. در دختران، بلوغ بین ۱۰ تا ۱۴ سالگی شروع می‌شود و ۳ تا ۴ سال طول می‌کشد. غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که تخمدان‌ها را برای تولید هورمون‌های جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون تحریک می‌کنند. این هورمون‌ها باعث ایجاد تغییرات فیزیکی از جمله بزرگی پستان‌ها و لگن خاصره و رشد موهای زهار و زیر بغل می‌شوند و به دنبال آن، تخمک‌گذاری و قاعدگی را تحریک می‌کنند.

چرخه قاعدگی

نوشتار‌های اصلی: چرخه قاعدگی و قاعدگی

در طول چرخه قاعدگی، بدن زن برای بارداری احتمالی آماده می‌شود. این چرخه به وسیله ۴ هورمون تنظیم می‌شود. هورمون تحریک‌کننده فولیکول و هورمون لوتئینی که از غده هیپوفیز ترشح می‌شوند، باعث بلوغ یک تخمک در یک فولیکول و آزاد شدن آن می‌شود. تخمک و فولیکول آن، استروژن و پروژسترون ترشح می‌کنند که باعث ضخیم شدن مخاط رحم می‌شوند. اگر یک تخمک بارور شود، خود را وارد سطوح داخلی رحم می‌کند و اگر بارور نشود، در طول قاعدگی به همراه خون و سلول‌های حاصل از مخاط داخلی رحم، از بدن خارج می‌شود. این چرخه حدود ۲۸ روز طول می‌کشد ولی مدت زمان آن ممکن است از ماهی تا ماه دیگر و از زنی به زن دیگر فرق کند. یک چرخه قاعدگی کامل این تصویر تغییرات حاصل در آندومتر (مخاط رحم) و تخمدان را در طی چرخه قاعدگی نشان می‌دهد. تخمک می‌تواند در زمان تخمک‌گذاری که از فولیکول آزاد می‌شود، به وسیله یک اسپرم بارور گردد.

یائسگی

نوشتار اصلی: یائسگی

یائسگی زمانی است که چرخه قاعدگی متوقف می‌شود این امر معمولاً بین۴۵ تا۵۵ سالگی رخ می‌دهد. تخمدان‌ها دیگر به هورمون تحریک‌کننده فولیکول پاسخ نمی‌دهند و هورمون‌های جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون) کمتری تولید می‌کنند. در نتیجه، تخمک‌گذاری و قاعدگی خاتمه می‌یابد. به محض این که زنی به مرحله یائسگی برسد، دیگر بارور محسوب نمی‌شود. درست در سال‌های قبل و بعد از یائسگی، تغییرات هورمونی باعث ایجاد علایمی چون نوسان خلق، گر گرفتگی، خشکی مهبل و عرق کردن شبانه می‌گردد. یائسگی ممکن است منجر به تغییرات فیزیکی طولانی مدت مثل پوکی استخوان شود.

بیماریهای دستگاه تناسلی زنانه

• التهاب و عفونت واژن و فرج: ممکن است در اثر عوامل عفونی (قارچهای ذره‌بینی، باکتریها) یا غیرعفونی مانند تماس با بعضی مواد تحریک‌کننده (مانند صابونها) بوجود آید.
• خونریزی غیرطبیعی از واژن، یعنی خون‌ریزی غیر از زمان قاعدگی. علت معمولاً وجود یک جسم خارجی مانند یک تکه دستمال کاغذی باقی‌مانده درون مهبل است. گاهی علت وارد شدن ضربه به ناحیه‌است.
• حاملگی خارج‌رحمی: گاهی تخمک بارور شده، به سوی رحم نمی‌رود و برای نمونه در درون لوله فالوپ (لوله رحم) به تندی آغاز به رشد می‌کند یا به هیچ وجه وارد لوله فالوپ نمی‌شود و در بخش لگن آغاز به رشد می‌کند، که به آن حاملگی نابجا یا حاملگی خارج از رحم می‌گویند.
• آندومتریوز: آندومتریوز زمانی است که بخشی از بافت آندومتر رحم (بافتی که داخل رحم را می‌پوشاند) در جایی دیگر مانند داخل لوله‌های رحمی یا در حفرة لگن قرار می‌گیرد و بنابراین مانند آندومتر طبیعی در طی خون‌ریزی قاعدگی، خون‌ریزی می‌کند.
• کیست تخمدان: زمانی است که حفره‌ای غیرطبیعی در درون تخمدان ایجاد شود و در داخل آن مایع جمع شود.