گاما-هیدروکسی‌بوتیریک اسید

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری، جستجو
γ-Hydroxybutyric acid
سامانه‌شناسی نام (آیوپاک)
4-Hydroxybutanoic acid
داده‌های بالینی
رده بارداری B
تجویز Usually oral; intravenous
داده‌های فارماکوکینتیکی
فراهمی زیستی 25% (oral)
متابولیسم 95%, mainly کبد، also in blood and tissues
نیمه‌عمر 30–60 minutes
دفع ۵٪, renal
شناسه
شماره سی‌ای‌اس 591-81-1 YesY
کد ATC N01AX11 N07XX04 (WHO)‎
پاب‌کم CID 3037032
بانک‌دارو DB01440
کم‌اسپایدر 9984 YesY
UNII 30IW36W5B2 YesY
KEGG C00989 YesY
ChEBI CHEBI:۳۰۸۳۰ YesY
ChEMBL CHEMBL1342 YesY
مترادفها γ-Hydroxybutyric acid
γ-Hydroxybutyrate
GHB
داده‌های شیمی
فرمول C4H8O۳ 
وزن مولکولی 104.10 g/mol (GHB)
126.09 g/mol (sodium salt)
142.19 g/mol (potassium salt)
SMILES eMolecules & PubChem
 YesY(what is this?)  (verify)

γ-هیدروکسی‌بوتیریک اسید (به انگلیسی: γ-Hydroxybutyric acid) یا ۴-هیدروکسی بوتانوئیک اسید یا GHB یا اکسی بیت سدیم (sodium oxybate)، یک مادهٔ طبیعی است که در سیستم عصبی مرکزی، شراب، گوشت گاو، مرکبات کوچک و تقریباً تمام پستانداران به مقدار کم وجود دارد.[۱] GHB مایعی بی‌رنگ و بی‌بو بوده و دارای طعم شور است که معمولاً بصورت نمک سدیمی (سدیم گاما-هیدروکسی‌بوتیرات) یافت می‌شود.

تاریخچه[ویرایش]

سنتر GHB برای اولین‌بار در سال ۱۸۷۴ گزارش شد.[۲] اما اولین بار در سال ۱۹۶۱ به عنوان داروی بی‌حسی بر روی انسان‌ها مطالعه شد.[۳] در اروپا این ماده بیشتر برای درمان الکلیسم به کار گرفته شده‌است.[۴][۵]

داروشناسی[ویرایش]

این ترکیب یک هیدروکسی اسید است .GHB با GABA که یک انتقال‌دهندهٔ عصبی طبیعی با مکانیزم کارکرد نامشخص است، تشابهاتی دارد،[۶] عملکرد این دارو با افزایش میزان دوپامین در مغز ایجاد می‌شود. در کاربرد بیهوشی به صورت مایع درون رگی تجویز می‌شود. فرم خوراکی آن هم وجود دارد و در درمان نارکولپسی کاربرد دارد.

کاربردهای پزشکی[ویرایش]

  1. از مصارف بالینی این دارو در بیماری خواب (نارکولپسی) است. GHB در این افراد شبها مصرف می‌شود تا مانع خواب روزانه و حالت خواب در طی روز شود،[۷]
  2. این دارو به عنوان داروی بیهوشی عمومی به کار می‌رود.[۸]
  3. به عنوان دارویی در درمان علایم ترک الکل به کار می‌رود؛ لذا در درمان وابستگی به الکل[۴] می‌تواند در کنار سایر داروها مؤثر باشد.

عوارض جانبی[ویرایش]

دیده شده که در بیهوشی باعث ایجاد حرکات عضلانی و تهوع و استفراغ در فاز ایجاد بیهوشی می‌شود. همچون ایجاد هذیان می‌کند. این ماده باعث کاهش ضربان قلب و تنفس و کاهش پتاسیم خون (هایپوکالمی) می‌شود. در کاربرد بالینی برای درمان نارکولپسی شایعترین عارضه گیجی، سر درد و به خصوص در زنان تهوع است. واکنشهای دیگر شامل حساسیت، استفراغ، اسهال، رؤیا و کابوسهای غیرطبیعی، راه رفتن در خواب، توهم، اضطراب، خواب‌آلودگی، بی‌اشتهایی، ترمور، فراموشی، عرق‌ریزش، تاری دید، گرفتگی عضلانی، شب‌ادراری، ضعف و خستگی است. ممکن است فشارخون افزایش یابد. جنون، تشنج و اختلال صورت از عوارض با شیوع کمتر هستند. در موارد نادری هم اختلال تنفسی مشاهده شده‌است.[۹]

سوء مصرف[ویرایش]

گزارشهای مسمومیت در پی مصرف غیرقانونی این دارو منجر به صدور هشدار توسط FDA در مورد خطر سوء مصرف این آن شد.[۱۰] معمولاً این دارو به صورت نمک سدیم تهیه شده و تحت اسمهای خیابانی متعددی به فروش می‌رسد. از جمله کاربردهای آن در بدنسازی است، برخی از ورزشکاران و بدنسازان از این ماده به عنوان جایگزینی برای استروئید آنابولیک برای افزایش حجم عضلات استفاده می‌کنند.[۱۱] تحقیقات نشان داده‌اند که ۴۵دقیقه پس از مصرف GHB، میزان هرمون رشد می‌تواند تا ۱۰ برابر نیز افزایش یابد.[۱۲] همچنین از آن در کاهش وزن یا بصورت خالص یا همراه با داروهای مخدر دیگر جهت اثر سرخوشی‌آور آن استفاده می‌شود.[۱۳] از مصارف دیگر آن مصرف جهت کمک به خوابیدن است. تمامی عوارض جانبی این دارو ممکن است در سوء مصرف نیز ایجاد شوند. ممکن است این علایم طی ۲–۹۶ ساعت پس از مصرف خود به خود رفع شوند ولی مواردی از بستری در بیمارستان در پی مصرف یا مرگ در پی مصرف این ماده دیده شده‌است،[۱۴]،[۱۵].[۱۶] این دارو اعتیادآور نیز بوده‌است به طوری که در مصرف طولانی قطع آن باعث علایم ترک شده‌است.[۱۷]

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. ↑ K. Nicholson and R. Balster, GHB: A new and novel drug of abuse. Drug and Alcohol Dependence, Vol. 63 (2001), pp. 1-22.
  2. ↑ Alexander Saytzeff, Über die Reduction des Succinylchlorids, Liebigs Annalen der Chemie, Vol. 171 (1874), pp. 258–290. doi:10.1002/jlac.18741710216
  3. ↑ H. Laborit, J.M. Jouany, J. Gerald, F. Fabiani, Generalities concernant l’etude experimentale de l’emploi clinique du gamma hydroxybutyrate de Na, Aggressologie Vol. 1 (1960) p 407.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ G. Addolorato, E. Castelli, G.F. Stefanini, G. Casella, F. Caputo, L. Marsigli, M. Bernardi, G. Gasbarrini, An open multicentric study evaluating 4-hydroxybutyric acid sodium salt in the medium-term treatment of 179 alcohol dependent subjects, Alcohol Alcoholism Vol. 1 (1996) pp. 341-5.
  5. ↑ R. Agabio, G. Colombo, A. Loche, C. Lobina, M.L. Pani, R. Reali, G.L. Gessa, Gamma-hydroxybutyric acid reducing effect on ethanol intake: evidence in favour of a substitution mechanism, Alcohol Alcoholism VOl. 3 (1998), pp. 465-74.
  6. ↑ C. Colombo, R. Agabio, C. Lobina, R. Reali and G.L. Gessa, Involvement of GABAa and GABAb receptors in the mediation of discriminative stimulus effects of gammahydroxybutyric acid, Physiology and Behavior, Vol. 64 (1998), pp. 293-302.
  7. ↑ M. Mamelak, Gammahydroxybutyrate: An endogenous regulator of energy metabolism, Neuroscience and Biobehavior Review, Vol. 13(1989), pp. 187-198.
  8. ↑ P. Kam and F. Yoong, Gamma-hydroxybutyric acid: An emerging recreational drug, Anaesthesia, Vol. 53(1998), pp. 1195-1198.
  9. ↑ Sweetman S (ed35), Martindale: The complete drug reference. London: Pharmaceutical Press. Electronic version, (Edition [2005]).
  10. ↑ Food and Drug Administration. Warning about GHB. JAMA 1991; 265: 1802.
  11. ↑ Riccardo Volpi, Paolo Chiodera, Paolo Caffarra, Augusto Scaglioni, Antonella Saccani and Vittorio Coiro, Different control mechanisms of growth hormone (GH) secretion between γ-amino- and γ-hydroxy-butyric acid: neuroendocrine evidence in parkinson's disease, Psychoneuroendocrinology, Vol. 22 (1997), pp. 531–538. doi:10.1016/S0306-4530(97)00055-3
  12. ↑ J. Takahara, S. Yunoki, W. Yakushiji,J. Yamauchi, Y. Yanane, T. Ofuji, Stimulatory effects of gamma-hydroxybutyric acid on growth hormone and prolactin release in humans, J Clin Endocrinol Metab, Vol. 44 (1977), p 1014.
  13. ↑ G.P. Galloway, S.L. Frederick, F.E. Staggers Jr, M. Gonzoles, S.A. Stalcup, D.E. Smith, Gamma-hydroxybutyrate: an emerging drug of abuse that causes physical dependence, Addiction, Vol. 92 (1997), p. 89.
  14. ↑ Anonymous. GBH death indicates increasing problem. Pharm J 1996; 256: 441.
  15. ↑ Caldicott DGE, et al. Fatalities associated with the use of γ-hydroxybutyrate and its analogues in Australasia. Med J Aust 2004; 181: 310–13.
  16. ↑ Centers for Disease Control. Gamma hydroxy butyrate use—New York and Texas, 1995–1996. JAMA 1997; 277: 1511.
  17. ↑ Galloway GP, et al. Physical dependence on sodium oxybate. Lancet 1994; 343: 57.

منابعی برای مطالعه بیشتر[ویرایش]

  • Alan Wayne Jones, Anita Holmgren and Fredrik C. Kugelberg, Driving under the influence of gamma-hydroxybutyrate (GHB), Forensic Science, Medicine, and Pathology, Vol. 4 (2008), pp. 205–211. doi:10.1007/s12024-008-9040-1
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ گاما-هیدروکسی‌بوتیریک اسید موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=گاما-هیدروکسی‌بوتیریک_اسید&oldid=22919840»