حشیش

با ماری‌جوآنا اشتباه نشود.

چند تکه حشیش

حشیش، بنگ یا چَرس ماده‌ای‌ست که از صمغ گیاه شاه‌دانه به‌دست می‌آید. تفاوت حشیش با ماری‌جوآنا در این است که ماری‌جوانا از برگ و گل خشک‌شدهٔ گیاه شاه‌دانه حاصل می‌شود.

معرفی

ترکیبات مؤثر در حشیش کمابیش همان ترکیبات سایر قسمت‌های گیاه شاهدانه با خلوص بالاتر است. برگ و جوانه این گیاه گراس نامیده می‌شود. روغنی که از صمغ شاهدانه تهیه می‌شود، نوع خالصی از ماده سایکواکتیو تی‌اچ‌سی محسوب می‌شود که از شاهدانه به دست می‌آید. تأثیر حشیش، ناشی از تتراهیدروکانابینول (THC) است که یک انتئوژن به‌شمار می‌رود.

روش‌های گوناگونی برای مصرف حشیش وجود دارد. کشیدن حشیش با استفاده از چپق، قرار دادن بر روی قاشق داغ، به روش چیلیم و شایع‌تر از همه به صورت سیگاری در ترکیب با تنباکو یا گراس است. در کشور افغانستان نوعی مخلوط نوشیدنی از مواد مختلف و روغن شاهدانه ماده می‌سازند و مصرف می‌کنند که تأثیرات متفاوت از مصرف تدخینی است و از مدت اثر بیشتری برخوردار است.

بزرگ‌ترین مراکز تولید حشیش در جهان، کشورهای نیجریه, جامایکا, کلمبیا, مکزیک, افغانستان, مراکش و پاراگوئه هستند و استرالیا، ایالات متحده آمریکا و کانادا هم بیشترین تعداد مصرف‌کنندگان حشیش و گراس را در خود جای داده‌اند.

نام‌های دیگر

• اصطلاحات عامیانه (به جای حشیش): بنگ، سیگاری، پنیر، گرس, چرس, واکس, واکس گوش, روغن عسل, گانجا, مری جین, همپ.
• بنگ: به سرشاخه‌های گل‌دار یا به‌میوه‌نشسته و خشک‌شده بوته شاهدانه هم می‌گویند.
• چرس: حشیشی که از رزین آماده شده از سرشاخه‌های گل‌دار و به میوه نشسته گیاه بالغ شاهدانه تهیه می‌شود و از انواع دیگر آن مرغوب‌تر است.

تاریخچه

حشیش در سده‌های میانه در جهان اسلام در ابعاد وسیعی مورد مصرف بود. کشیدن حشیش احتمالاً قبل از آشنایی با توتون رایج شده‌است. یافته‌های باستان‌شناسانه در اتیوپی استعمال حشیش به وسیله قلیان در سده چهاردهم میلادی را نشان می‌دهد. البته سابقه مصرف دارویی حشیش در شرق مدیترانه به اواخر هزاره دوم پیش از میلاد بازمی‌گردد. حشیش در این دوران به عنوان دارویی برای آسان ساختن زایمان مورد استفاده بود. بقایای تتراهیدروکانبینول در گورستانی متعلق به سده چهارم میلادی در نزدیکی اورشلیم پیدا شده‌است. حشیش و سایر داروهای مخدر در جوامع مسلمان، جایگزینی برای مشروبات الکلی بودند که در قرآن ممنوع اعلام شده‌بود.

حشیش در ایران باستان

منگ یا بنگ (هندی: भांग، bʱa:ŋɡ) مادهٔ مخدری بوده‌است که در ایران باستان در پزشکی و نیز در مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. در اوستا این واژه به صورت بنگهه و در زبان سانسکریت بهنگا و در زبان پهلوی به منگ برگردانیده شده‌است. در وندیداد آمده، کسی کنیزی را آبستن کرد و آن مرد گفت چارهٔ کار را از پیرزنی بپرسید و آن زن نیز برای تباه کردن بچه، برای او منگ یا داروی دیگر آورد. هم مرد و هم کنیز و هم پیرزن گناهکار هستند. در بندهشن، منگ داروئی است که نخستین جانور سودمند پیش از آنکه گرفتار خشم اهریمن گردد بوسیلهٔ آن نابود گردید. در ارداویراف‌نامه آمده که به ارداویراف مقدس برای سیر در جهان دیگر، موبدان می ومنگ دادند و او سیر خود را در جهان دیگر آغاز کرد و پس از بازگشت گزارش خود را به همکیشان داد.

در افغانستان

۲۲۴ هزار هکتار از مساحت ۶۴ میلیون هکتاری افغانستان زیر کشت چرس است. همچنین چرس یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین درآمد برای گروه‌های مسلح این کشور مانند طالبان است.

جزای قاچاق چرس در قانون مبارزه با مواد مخدر افغانستان:

• اگر کسی کمتر از ۱۰ گرم چرس انتقال بدهد کمتر از یک ماه زندانی می‌شود
• اگر بین ۱۰ تا ۱۰۰ گرم انتقال بدهد، یک تا دو ماه زندان می‌رود
• انتقال بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ گرم چرس، دو تا سه ماه زندان دارد
• برای انتقال ۵۰۰ گرم تا پنج کیلوگرم چرس شش ماه تا یک سال زندان پیش‌بینی شده‌است
• انتقال بیش از پنجاه کیلوگرم چرس جزء جرایم سنگین است.

در افغانستان نهادهای متعددی از جمله اداره پلیس مبارزه با مواد مخدر از بخش معاونیت وزارت امور داخله برای مبارزه با مواد مخدر فعالیت می‌کنند. این اداره می‌گوید دلیل اصلی مروج بودن استفاده و قاچاق چرس در افغانستان جزای سبکی است که در برابر آن پیش‌بینی شده‌است. همچنین اگر کسی به خاطر انتقال و قاچاق چرس بازداشت شود، زود رها می‌شود.

تأثیرات

هنگامی که دود حشیش از طریق شش‌ها وارد بدن می‌شود اجزای آن به سرعت وارد جریان خون شده و به سمت مغز و سایر قسمت‌های بدن هدایت می‌شوند. احساس نشئگی و لذتی که از مصرف حشیش به فرد دست می‌دهد ناشی از چسبیدن عناصر تشکیل دهنده آن به گیرنده‌های کانابینویید در مغز می‌باشد. اکثر این گیرنده‌های عصبی در قسمتی از مغز قرار دارند که به‌طور مستقیم در احساس لذت، حافظه، تمرکز، احساسات و درک از زمان نقش دارند و بنابراین تأثیرات مصرف حشیش نیز باعث تحریک یا اختلال در این قسمت‌ها می‌شود. علاوه بر قسمت‌های فوق، اجزای تشکیل دهنده حشیش، چشم‌ها، گوش‌ها، پوست و معده را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.

اثرات کوتاه مدت استفاده از حشیش

اثرات کوتاه مدت مصرف حشیش عبارتند از:

آرامش.

احساس تغییر در احساسات و عواطف.  

احساس خوشحالی و خوشبختی.

تحریک اعصاب و حواس چند گانه مانند بینایی, شنوایی, بویایی و …..

احساس کند شدن زمان.  

احساس انفعال و تنبلی.  

افزایش سطح اجتماعی شدن در فرد.

کاهش ترس و عوامل بازدارنده رفتارهای ناهنجار.

اثرات دراز مدت اعتیاد به حشیش

افرادی که به طور درازمدت از حشیش یا سایر محصولات شاهدانه استفاده یا سوء استفاده می کنند ممکن است مشکلات زیر را داشته باشند:

کاهش مقاومت در برابر بیماری های رایج مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و برونشیت.

مسائل مربوط به رشد نوجوانان.

ساختار غیر طبیعی سلولی و تقسیم سلولی.

کاهش تولید تستوسترون و کاهش عملکرد جنسی.

مشکلات تنفسی.

مسائل عاطفی و روانی که شامل بی تفاوتی، کمبود انگیزه، افسردگی و افزایش خطر ابتلا به روان پریشی می شود.

تغییرات در خلق و خو و شناخت.

بسیاری از این مشکلات ممکن است در طول زمان باقی بمانند و حتی تشدید شوند.

عوارض جانبی حشیش

عوارض جانبی حشیش مشابه عوارض ماری جوانا است و می تواند هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی تأثیر گذار باشد.

برخی از عوارض مصرف حشیش عبارتند از:

اختلال در جهت یابی و یافتن مسیر.

حالت تهوع، استفراغ و گرفتگی معده.

از دست دادن قابل توجه هماهنگی حرکتی اعضای بدن مانند راه رفتن.

تغییرات در تنفس.

افزایش ضربان قلب و فشار خون و خطر مشکلات قلبی عروقی (مانند حمله قلبی).

خواب آلودگی شدید.

افزایش اشتها و افزایش وزن.

افزایش پتانسیل درگیر شدن در حوادث به دلیل از دست دادن هماهنگی و تصمیم گیری ضعیف.

افسردگی.

اضطراب، حملات پانیک، سردرگمی، و احساس از دست دادن کنترل.

ناتوانی در تصمیم گیری صحیح.

وابستگی به حشیش

اصطلاح وابستگی دیگر برای نشان دادن اعتیاد یا اختلال مصرف مواد (اصطلاح بالینی ترجیحی فعلی) استفاده نمی شود. وابستگی فیزیکی به سازگاری فیزیولوژیکی بدن با حضور دارو اشاره دارد. پس از ایجاد وابستگی فیزیکی، علائم ترک با کاهش سطوح این ماده در سیستم فرد رخ می دهد. اگرچه بسیاری از منابع در گذشته انکار می کردند که محصولات شاهدانه می تواند رفتارهای اعتیادآور جدی ایجاد کند، بسیاری از سازمان های ملی مانند مؤسسه ملی سوء مصرف مواد مخدر و انجمن روانپزشکی آمریکا اکنون ایجاد اختلالات مصرف مواد مربوط به محصولات شاهدانه را یک واقعیت می دانند. انجمن روانپزشکی آمریکا به طور رسمی معیارهای تشخیصی مرتبط با اختلال مصرف حشیش (یا اختلال مصرف حشیش) را فهرست می کند. برخی از این معیارها عبارتند از:

تجربه های ناموفق بسیار از تلاش های ناموفق برای کنترل یا کاهش استفاده از حشیش.

مشکلات مالی مرتبط با مصرف حشیش و خرید محصولات حشیشی.

مشکلات مربوط به شغل، روابط شخصی، یا تحصیل در نتیجه استفاده از حشیش.

مشکلات مربوط به سلامتی جسمی یا  روانی فرد در نتیجه مصرف حشیش.

هوس نسبتاً زیاد برای استفاده مجدد از حشیش.

ادامه استفاده از حشیش حتی اگر استفاده از آن پیامدهای منفی زیادی دارد.

هنگامی که به مصرف بیش از حد حشیش اشاره می شود، به شدت عصبانی یا حالت تدافعی می گیرند.

بالا رفتن مقاومت بدن در استفاده از حشیش.

علائم ترک حشیش

هنگامی که به طور مزمن از محصولات شاهدانه استفاده شود،  اغلب منجر به تجربه علائم ترک پس از قطع دارو می شوند. علائم ترک حشیش عبارتند از:

تحریک پذیری.

اضطراب.

بیخوابی.

کابوس دیدن در خواب.

از دست دادن اشتها/کاهش وزن.

هوس شدید مصرف مجدد حشیش.

اثر بر سلامت

مطالعات و تحقیقات نشان می‌دهد که رشد طبیعی یک جنین به وسیله مصرف مرتب حشیش یا ماری جوانا به وسیله مادر در دوران بارداری می‌تواند به‌طور جدی آسیب ببیند. آزمایش بر روی حیوانات نشان داد که نوزادان حیوانات آزمایشگاهی که در دوران بارداری تحت مصرف این ماده قرار گرفته بودند، دارای برخی از ناهنجاری‌ها و رفتار غیرعادی بودند.

جستارهای وابسته

• سایکواکتیو
• محرک (دارو)
• شاه‌دانه
• ماری‌جوآنا
• تتراهیدروکانابینول
• روغن حشیش
• معجون بیرجندی
• نوسان خلقی

منابع

• عفیفی، رحیم. اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی. چاپ اول. تهران: انتشارات توس ۱۳۷۴