پرش به محتوا

آمفتامین

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
Amphetamine
داده‌های بالینی
نام‌های تجاریAdderall
نام‌های دیگرalpha-methylbenzeneethanamine, alpha-methylphenethylamine, beta-phenyl-isopropylamine
AHFS/Drugs.commonograph
روش مصرف داروخوراکی، تزریق وریدی، تبخیر، آئروسول، شیاف، زیرزبانی
کد ATC
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی
داده‌های فارماکوکینتیک
زیست فراهمیبینی۷۵٪; شیاف۹۵٪; وریدی۱۰۰٪
پیوند پروتئینی۱۵–۴۰٪
متابولیسمکبد (CYP2D6)[۱]
نیمه‌عمر حذف12h average for d-isomer, 13h for l-isomer
دفعکلیوی; بخش قابل توجهی بدون تغییر
شناسه‌ها
  • 1-phenylpropan-2-amine
شمارهٔ سی‌ای‌اس
پاب‌کم CID
دراگ‌بنک
کم‌اسپایدر
UNII
KEGG
ChEBI
ChEMBL
NIAID ChemDB
CompTox Dashboard (EPA)
ECHA InfoCard100.005.543 ویرایش در ویکی‌داده
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیاییC9H13N۱
جرم مولی۱۳۵٫۲۰۸۴ g·mol−1
مدل سه بعدی (جی‌مول)
حلالیت در آب50–100 mg/mL (16C°)میلی‌گرم در میلی‌لیتر (دمای C°۲۰)
  • NC(C)Cc1ccccc1
  • InChI=1S/C9H13N/c1-8(10)7-9-5-3-2-4-6-9/h2-6,8H,7,10H2,1H3 N
  • Key:KWTSXDURSIMDCE-UHFFFAOYSA-N N
 N✔Y (این چیست؟)  (صحت‌سنجی)

آمفتامین (Amphetamine) یک محرک سیستم اعصاب مرکزی (CNS) است که برای درمان «اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی، نارکولپسی و گاها برای چاقی تجویز می‌شود.

مصرف سرخود این دارو می‌تواند عوارض زیادی از جمله بی قراری، اضطراب، حملات پنیک، بی خوابی، ضربان قلب تند و بالارفتن فشار خون، توهم و روان پریشی ناشی از مصرف محرک، لرزش بدن و تیک عصبی، وابستگی و اعتیاد گردد. همچنین بدن به آن عادت می‌کند و بعد برای رسیدن به همان احساس، نیاز به مقدار بیشتری پیدا می‌کند، چیزی که به آن «اعتیاد» می‌گویند.

آمفتامین‌ها دسته‌ای از محرک‌های روانی هستند که سطح دوپامین و نورآدرنالین را در مغز به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند و به همین دلیل منجر به افزایش هوشیاری، تمرکز و انگیزه می‌شوند. این ترکیبات در اشکال مختلفی از جمله آمفتامین ساده (مانند اسپید، آدرال و ویوانس) وجود دارند. [۲]

آمفتامین‌ها (برگرفته از آلفا متیل فنیل اتیل آمین) از یک سو می‌توانند درمانی موثر برای بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیش‌فعالی باشند، اما از سوی دیگر در صورت مصرف بدون نظارت پزشکی خطرات سلامت جدی ایجاد می‌کنند. این ترکیبات اغلب تنها یک راه‌حل کوتاه‌مدت محسوب می‌شوند و جایگزینی برای توسعه عادات سالم یا رشد فردی در بلندمدت به شمار نمی‌آیند.

آمفتامین

استفاده تاریخی و امروزی

[ویرایش]

آمفتامین یک محرک دستگاه عصبی مرکزی است که در معالجه اختلال کمبود توجه بیش‌فعالی (ADHD)، مواد مخدر و درمان چاقی استفاده می‌شود. این دارو جزو رده فنتیلامین است. از جمله آثار مصرف آمفتامین بی‌خوابی، افزایش تمرکز، کاهش خستگی و کاهش اشتها است. اصلی‌ترین کاربرد دارویی ترکیبات آمفتامین اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی است.[۳]

به‌طور تاریخی، آمفتامین‌ها برای مشکلاتی مانند کاهش وزن و درمان افسردگی تجویز می‌شدند.[۴] در دوران معاصر، کاربرد اصلی آن‌ها در درمان اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی است و به بیماران برای بهبود تمرکز کمک می‌کنند. در سال‌های اخیر، افزایش قابل توجهی در تشخیص اختلال یادشده و مصرف آمفتامین‌های تجویزی، به‌ویژه در ایالات متحده، گزارش شده‌است.[۵]

آمفتامین‌ها امروزه در حرفه‌های پرتقاضا مانند فناوری، امور مالی و مراقبت‌های بهداشتی و همچنین در میان دانشجویانی که به دنبال بهبود عملکرد تحصیلی هستند، به‌عنوان «ابزارهای تقویت‌کننده عملکرد» مورد استفاده قرار می‌گیرند.[۶]

این تصویر انتقال پیام را در هسته اکومبنس نورون‌های خاردار میانی از نوع D1 نشان می‌دهد که به بروز اعتیاد به روان‌تحریک‌کننده‌ها منجر می‌شود. این آبشار پیام‌رسانی در جریان مصرف مزمن و پر دوز برخی محرک‌های دوپامینرژیک (مانند فنتیل‌آمین،

عوارض جانبی و خطرات

[ویرایش]

مصرف آمفتامین‌ها می‌تواند با پیامدهای منفی متعددی همراه باشد:

عوارض جانبی ناخوشایند مانند تمرکز بیش از حد بر وظایف بی‌اهمیت، اضطراب، حملات وحشت‌زدگی، تحریک‌پذیری و نادیده گرفتن نیازهای اساسی بدن از جمله خوردن، نوشیدن و خوابیدن.[۷]

خطرات جدی برای سلامت از جمله بروز روان‌پریشی در اثر مصرف طولانی‌مدت یا سنگین که می‌تواند با توهم و [[پارانویا[همه‌ترسی]] همراه باشد و حتی به روان‌گسیختگی تبدیل شود. همچنین خطرات قلبی‌عروقی قابل توجهی مانند افزایش فشار خون، ایست قلبی، ضربان قلب نامنظم و افزایش احتمال حملات قلبی و سکته مغزی گزارش شده‌است.[۸]

اعتیاد ناشی از مصرف مداوم که با ایجاد تحمل در بدن همراه است، به طوری که فرد برای دستیابی به همان اثر نیازمند دوز بالاتری می‌شود و عملکرد بدون مصرف دارو دشوار می‌گردد.[۹]

داده‌های فارماکوکینتیک

[ویرایش]

سازوکار اثر

[ویرایش]

آمفتامین آگونیست TAAR1 میباشد و به این شکل منجر به ترشح دوپامین و نوراپی نفرین به فضای بین سیناپسی میگردد و با مهار آنزیم مونوآمین اکسیداز و جلوگیری از جذب مجدد کاتکول آمینها (دوپامین، نوراپی نفرین) باعث افزایش فعالیت این مواد و افزایش فعالیت مغزی و کاهش خواب‌آلودگی می‌شود.

مشتقات

[ویرایش]

این ماده ایزومرها و مشتقات مختلفی دارد که عملکردی شبیه هم دارند ولی گاه قدرت اثر متفاوتی دارند مانند دگزامفتامین و متامفتامین.

عوارض جانبی

[ویرایش]

وابستگی

[ویرایش]

آمفتامین‌هایی که با عنوان دارو و با تجویز روانپزشک یا پزشک مصرف می‌شوند به درمان اختلال بیش فعالی/کمبود توجه کمک شایانی می‌نمایند.

مسلماً آمفتامین‌ها را مانند سایر داروها نباید به صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف نمود. در مواردی آمفتامین‌ها به عنوان نوعی ماده مخدر و روانگردان مورد استفاده قرار گرفته و در طولانی مدت باعث بروز اعتیاد در فرد مصرف‌کننده می‌شوند. برخی آمفتامین‌ها و مشتقات آن بر پیام رسان‌های عصبی همانند گلوتامات (مهم‌ترین پیام‌رسان تحریکی به خصوص در نورون‌های نخاعی) اثر می‌گذارند. آمفتامین‌های غیرقانونی که اغلب در آزمایشگاه‌های زیر زمینی و غیر استاندارد تولید می‌شوند اثراتی مانند کوکائین داشته و می‌توانند بسیار اعتیادآور باشند. آمفتامین‌ها به اشکال مختلفی مانند قرص، کپسول، پودر و کریستال تولید شده و به‌طور غیرقانونی تحت عناوینی چون "سرعت (Speed)" به فروش می‌رسند. آمفتامین‌های پودری دارای بوی تند، و مزه‌ای تلخ بوده و در رنگ‌های مختلفی یافت می‌شوند. قرص‌ها و کپسول‌های آمفتامین غیرقانونی نیز تنوع رنگ بسیار زیادی داشته و انواع ناخالص آن می‌تواند محتوی انواع مواد مخدر، کافئین، شکر یا مواد چسبنده باشد. افرادی که به‌طور دائم از آمفتامین‌ها به صورت خودسرانه استفاده می‌کنند به تدریج به بیماری اعتیاد مبتلا شده و در صورتی که میزان مصرف خود را کاهش دهند دچار علائم خماری می‌شوند.

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ Miranda-G E, Sordo M, Salazar AM (2007). "Determination of amphetaminoe, methamphetamine, and hydroxyamphetamine derivatives in urine by gas chromatography-mass spectrometry and its relation to CYP2D6 phenotype of drug users". J Anal Toxicol. 31 (1): 31–6. PMID 17389081. Archived from the original on 3 May 2020. Retrieved 11 September 2012.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
  2. ↑ Heal, David J. (2006). "The pharmacology of amphetamines". Pharmacology & Therapeutics. 111 (3): 695–743. doi:10.1016/j.pharmthera.2005.11.002. PMID 16417964.
  3. ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Amphetamine
  4. ↑ Rasmussen, Nicolas (2006). "Making the First Anti-Depressant: Amphetamine in American Medicine, 1929–1950". Journal of the History of Medicine and Allied Sciences. 61 (3): 288–323. doi:10.1093/jhmas/jrj039. PMID 16709708.
  5. ↑ Cortese, Samuele (2020). "Pharmacologic Treatment of Attention Deficit–Hyperactivity Disorder". The New England Journal of Medicine. 383 (11): 1050–1056. doi:10.1056/NEJMra1917069. PMID 32905683.
  6. ↑ Smith, Michael E. (2007). "Effects of stimulant medication on neurocognitive performance of adults with ADHD". Journal of Attention Disorders. 10 (3): 300–309. doi:10.1177/1087054706288110. PMID 17449832.
  7. ↑ Katzung, Bertram G. (2021). Basic & Clinical Pharmacology (15th ed.). McGraw-Hill Medical. ISBN 9781260452310.
  8. ↑ Curran, C. (2003). "Acute and chronic effects of MDMA ("Ecstasy") on mood and cognition". Psychological Medicine. 33 (4): 771–791. doi:10.1017/s0033291703005919. PMID 12785438.
  9. ↑ Volkow, Nora D. (2016). "Neurobiology of addiction: A neurocircuitry analysis". The Lancet Psychiatry. 3 (8): 760–773. doi:10.1016/S2215-0366(16)00104-8. PMID 27475769. 
name="KurzgesagtAmphetamines" Kurzgesagt – In a Nutshell. “The Drug To Master Reality.” YouTube, uploaded 19 August 2025.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=آمفتامین&oldid=42954763»