محرک (دارو)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

مُحَرّک‌ها یا انگیزنده‌ها (به انگلیسی:Stimulants) به صورت عموم به ترکیبات شیمیایی سایکو اکتیو گفته می‌شود که باعث تحریک دستگاه عصبی مرکزی می‌شوند.[۱] بسیاری از محرک‌ها دستگاه اعصاب محیطی را نیز تحریک می‌کنند.

از اثرات اصلی محرک‌ها می‌توان به افزایش هشیاری، تمرکز، سرعت تفکر، اعتماد به نفس، سرخوشی و افزایش یا کاهش اشتها اشاره کرد.

سازوکار[ویرایش]

محرک‌ها دامنه گسترده‌ای از داروها را شامل می‌شود به همین دلیل سازوکار داروهای این دسته با یکدیگر متفاوت و گوناگون‌ هستند.

بسیاری از محرک‌ها مهارگر بازجذب کاتکول‌آمین‌ها هستند(بوپروپیون، متیل فنیدیت، شیشه و کوکائین) برخی دیگر آگونیست گیرنده‌های آدرنژیک(افدرین) و شمار کمی از آن‌ها نیز به صورت غیرمستقیم بر مسیر سمپاتیک تأثیر می‌گذارند(کافئین و نیکوتین)، برخی از محرک‌ها باعث آزادسازی مخازن کاتکول‌آمینی بداخل سیناپس می‌شوند(شیشه و آمفتامین) و از این طریق اثر تحریکی خود را بروز می‌دهند. هر چند بسیاری از داروهای محرک چندین سازوکار را با هم دارا هستند.

این داروها از طریق افزایش فعالیت گیرنده‌های تحریکی و کاهش فعالیت گیرنده‌های مهاری سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) می‌باشند. تحریکات عصبی با فعال شدن دستگاه اعصاب سمپاتیک انجام می‌شود. مواد درون‌زاد محرک در مغز کاتکولآمین‌ها هستند که شامل ۳ میانجی عصبی(نوروترانسمیتر)به نام‌های اپی نفرین (آدرنالیننور اپی نفرین (نورآدرنالین) و دوپامین هستند.

انواع محرک[ویرایش]

از نظر منشأ:

  1. محرک‌های طبیعی استخراج شده از گیاهان:نیکوتین، کافئین و کوکائین.
  2. محرک‌های شیمیایی:این مواد در آزمایشگاه یا صنعت سنتز می‌شوند که خود این‌ها به دسته مخدری مانند مت آمفتامین (شیشه)، اکستازی و(MDMA)و… و دسته دارویی مانند متیل فنیدیت (ریتالین)، دگزآمفتامین (دکسترو آمفتامین)، مدافینیل، افدرین تقسیم می‌شوند.

کاربرد درمانی[ویرایش]

برخی از محرک‌ها دارای خاصیت درمانی شناخته‌شده هستند که برای درمان یا کنترل بیماری‌های گوناگونی چون اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی، چاقی مفرط و نارکولپسی به‌کارگرفته می‌شوند.

جستار‌های وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. cite web|title=stimulant – definition of stimulant in English | Oxford Dictionaries|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/stimulant%7Cwebsite=Oxford[پیوند مرده] Dictionaries | English|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170226074716/https://en.oxforddictionaries.com/definition/stimulant%7Carchivedate%3D26 February 2017|df=dmy-all}}

پیوند به بیرون[ویرایش]