سایپا

سایپا

نوع	سهامی عام
بنا نهاده	۱۳۴۴ (۵۳ سال پیش)
بنیانگذاران	آنتوان آیسه کریستین اودس
دفتر مرکزی	کرج، ایران
مدیر عامل	میر جواد سلیمانی
رئیس هیئت مدیره	معصوم نجفیان
محصولات	خودرو مینی بوس کامیون
وبگاه	www.saipacorp.com

شرکت سایپا در بزرگراه شهید لشکری

سایپا، که سرنام گروه اسمی شرکت سهامی ایرانی تولید خودرو (به فرانسوی: Société Anonyme Iranienne de Production Automobile) است، شرکت خودروسازی ایرانی می‌باشد، که در سال ۱۳۹۱ با تولید شمار ۴۷۷٫۸۹۰ دستگاه خودرو، معادل ۴۲٪ درصد از سهم بازار خودروی ایران را به خود اختصاص داد و پس از ایران خودرو (با ۴۵٪) به‌عنوان دومین خودروساز ایران، شناخته شد.

تاریخچه

شرکت سایپا در سال ۱۳۴۴ با سرمایه اولیه ۱۶۰ میلیون ریال با نام «شرکت ایرانی تولید اتومبیل سیتروئن ایران» تأسیس گردید. در تاریخ ۱۵ اسفند ماه ۱۳۴۵ به ثبت و دو سال بعد به مرحله بهره‌برداری رسید.

شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل‌های سیتروئن SAIPAC(Societe Annonyme Iranienne De Production Automobile Citroen در سال ۱۳۴۵ در زمینی به مساحت ۲۴۰ هزار متر مربع و زیربنای ۲۰ هزار متر مربع با سرمایه اولیه ۱۶۰ میلیون ریال تأسیس شد. زمین یاد شده تا چند سال پیش از آن به ارتش تعلق داشت و تحت نام میدان تیر چیتگر، محل تمرین تیراندازی نظامیان بود و چادرهای نظامیان در آن مستقر بود. در سال ۱۳۳۹ یکی از مؤسسان شرکت سیتروئن در منطقه خاورمیانه به نام کریستین اودس به سبب ازدواج با دختر ارتشبد منوچهر آریانا، زمین مزبور را با سرمایه آنتوان آیسه و برای او از ارتش خریداری کرد. اودس که در گذشته همکلاس آلفرد آیسه فرزند آنتوان بود، پدر دوستش را تشویق به سرمایه‌گذاری و تأسیس این کارخانه کرد و آنتوان زمین را به قیمت هر متر سه ریال از ارتش خریداری نمود. این شرکت هم‌اکنون در زمینی به مساحت ۴۱۵ هزار متر مربع (کارخانه مرکزی) در حال فعالیت است.

نام شرکت در اوایل سال ۱۳۵۴ به شرکت سهامی عام ایرانی تولید اتومبیل با نام انحصاری «سایپا» تغییر یافت. از آذر ماه ۱۳۶۰ تحت سرپرستی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفت و متعاقب آن بر اساس مصوبه ۱۳۶۵٫۲٫۱ هیئت وزیران، کلیه سهام آن به نمایندگی از سوی دولت به نام سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران منتقل گردید. سهام شرکت در اواخر سال ۷۴ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد و بعد از آن در دی ماه ۱۳۸۷ به موجب قانون بودجه کشور ۵۱ درصد از سهام آن، در بورس واگذار گردید.

مالک اصلی شرکت آنتوان آیسه یک لبنانی‌الاصل بود که پس از او پسرانش آلفرد، چارلی و امیل تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، اداره شرکت را به عهده گرفتند.

نخستین خودروهای این شرکت وانت آکا و سواری ژیان نام داشتند. پس از سال ۱۳۵۳ خودروهای ژیان مهاری و ژیان پیکاب در مدل‌های معمولی و دولوکس نیز تولید شد.

در سال ۱۳۵۴، نام شرکت، به فرم کنونی؛ سایپا تغییر پیدا کرد، که مختصر شده «شرکت سهامی ایرانی تولید خودرو» بود.

شرکت سایپا در ۱۶ تیرماه ۱۳۵۸ به مالکیت دولت ایران درآمد و از آذر ماه ۱۳۶۰ تحت سرپرستی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفت.

سهام شرکت در سال ۱۳۷۴ در بورس اوراق بهادار تهران عرضه شد و بعد از آن در دی ماه ۱۳۸۷ به موجب قانون بودجه کشور ۵۱٪ درصد از سهام آن، در بورس واگذار گردید. در حال حاضر سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با در اختیار داشتن ۱۷٫۳٪ درصد از سهام شرکت سایپا، بزرگترین سهام‌دار آن به‌شمار می‌آید.

سهام‌داران

مقایسه سهامداران عمده سایپا در مهر ۱۳۸۹ و تیر ۱۳۹۷
سهامدار			درصد	تغییر سهم
سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران	۱۳۸۹		37.19%	۱۹٫۸۸٪▼
	۱۳۹۷		17.31%
گروه صنعتی رنا	۱۳۸۹		17.58%	۱٫۲۵٪▼
	۱۳۹۷		16.33%
صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد	۱۳۸۹		0%	۱۵٫۶۷٪▲
	۱۳۹۷		15.67%
شرکت پیشگامان بازرگانی ستاره تابان	۱۳۸۹		11.93%	۱٫۷۳٪▼
	۱۳۹۷		10.20%
شرکت سرمایه‌گذاری سایپا	۱۳۸۹		3.61%	۶٫۰۴٪▲
	۱۳۹۷		9.65%
شرکت تجارت الکترونیک خودرو تابان	۱۳۸۹		3.00%	۰٫۰۲٪▼
	۱۳۹۷		2.98%
شرکت سرمایه‌گذاری صبا تأمین	۱۳۸۹		0%	۲٫۱۸٪▲
	۱۳۹۷		2.18%
شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران	۱۳۸۹		0%	۱٫۸۶٪▲
	۱۳۹۷		1.86%
شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه صنعتی نیوان ابتکار	۱۳۸۹		0.56%	۰٫۸۱٪▲
	۱۳۹۷		1.37%
شرکت ایمن‌جوش سایپا ← توسعه سرمایه رادین	۱۳۸۹		5.85%	۴٫۷۵٪▼
	۱۳۹۷		1.10%
شرکت سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا	۱۳۸۹		0.20%	۰٫۲٪▼
	۱۳۹۷		0%

سایپا قانوناً یک شرکت سهامی عام بوده و سهام آن در بازار بورس اوراق بهادار تهران معامله می‌شود. هرچند دولت در ظاهر سهم کمی در آن دارد اما در حقیقت بازیگران دولتی و شبه‌دولتی نقش بسیار پررنگی در حاکمیت و مدیریت آن دارند.

سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران همچنان بیشترین سهم را در میان صاحبان عمده این شرکت دارد.

شرکت سایپا با یک برنامه پیچیده توانسته ظرف چند سال پدیده سهامداری چرخه‌ای را محقق کرده و سهام خود را توسط شرکت‌های زیرمجموعه خودش تحت کنترل بگیرد. مطابق بررسی روزنامه دنیای اقتصاد در دی ۱۳۹۶، در مجموع ۴۲٫۹۵٪ سهام این سایپا در اختیار شش شرکت بود، که عمده سهام خود آن‌ها در مالکیت سایپا و شرکت‌های زیرمجموعه‌اش بوده‌است: در آن زمان سایپا مالک ۵۵٪ گروه صنعتی رنا، ۷۳٪ شرکت سرمایه‌گذاری سایپا و ۹۸٪ سهام شرکت توسعه سرمایه رادین بود، در حالی که حاکمیت مدیریتی شرکت‌های پیشگامان ستاره تابان، تجارت الکترونیک خودرو تابان و سرمایه‌گذاری و توسعه صنعتی نیوان ابتکار را نیز در اختیار داشت.

سال‌نما

• ۱۳۴۴: تأسیس شرکت به نام شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران
• ۱۳۴۷: بهره‌برداری و شروع فعالیت با تولید انواع مدل‌های خودرو ژیان (۱۳۵۹–۱۳۴۷)
• ۱۳۵۴: تغییر نام شرکت به «شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل» و تبدیل شدن به شرکت سهامی عام
• ۱۳۵۵: تولید رنو ۵ در مدل‌های سه در و ۵ در (۱۳۷۲–۱۳۵۵)
• ۱۳۶۲: تولید «وانت نیسان» زامیاد
• ۱۳۷۱: تولید رنو ۲۱
• ۱۳۷۲: تولید پراید
• ۱۳۸۰: تولید زانتیا
• ۱۳۸۳: تولید ریو توقف تولید در سال ۱۳۸۸
• ۱۳۸۹: تولید تیبا
• ۱۳۸۹: تولید محصولات پراید با پلتفرم X۱۰۰ (سایپا ۱۴۱٬۱۳۲٬۱۳۱٬۱۱۱)
• ۱۳۹۱: تولید سایپا ۱۵۱ (کارا)
• ۱۳۹۳: تولید تیبا ۲
• ۱۳۹۴: تولید ساینا
• ۱۳۹۵: تولید CS35
• ۱۳۹۶: تولید کوییک
• ۱۳۹۷: تولید رهام

محصولات

پراید، نخستین خودروی تولیدی شرکت سایپا

تیبا

تیبا ۲

محصولات انحصاری

محصولاتی که سایپا به‌ تنهایی و انحصاراً تولید کرده‌است:

• پراید صبا (توقف تولید)
• پراید نسیم (توقف تولید)
• کاروان (توقف تولید)
• سایپا ۱۴۱ (توقف تولید)
• سایپا ۱۳۲ (توقف تولید)
• سایپا ۱۱۱
• سایپا ۱۳۱
• سایپا ۱۵۱
• تیبا
• تیبا ۲
• ساینا
• کوییک
• رهام
• هیرکانی

دیگر محصولات

سایپا-زوتای اتو

نوشتار‌های اصلی: سایپا و زوتای اتو

• آریو

سایپا-کیا

نوشتار‌های اصلی: سایپا و کیا موتورز

• کیا ریو (توقف تولید)
• کیا سراتو

سایپا-سیتروئن

نوشتار‌های اصلی: سایپا و سیتروئن

• ژیان (توقف تولید)
• سیتروئن سی۳
• سیتروئن سی۵
• سیتروئن زانتیا (توقف تولید)

سایپا-چانگان

نوشتار‌های اصلی: سایپا و چانگان موتورز

• چانگان CS35
• چانگان ایدو

پارس خودرو

نوشتار اصلی: پارس خودرو

• نیسان
  • نیسان پاترول
  • نیسان تیانا (توقف تولید)
  • نیسان قشقایی (توقف تولید)
  • نیسان ماکسیما (توقف تولید)
  • نیسان رونیز (توقف تولید)
  • نیسان سرانزا
  • نیسان نیو مورانو (توقف تولید)
  • نیسان نیو پیکاپ (توقف تولید)
• رنو
  • رنو پی کی (توقف تولید)
  • رنو ۵ (توقف تولید)
  • رنو ۲۱ (توقف تولید)
  • رنو مگان (توقف تولید)
  • داچیا ساندرو
  • ال ۹۰
  • تندر پارس
  • رنو ساندرو استپ وی
  • رنو کولئوس (توقف تولید)
  • رنو میدلام
• برلیانس
  • برلیانس V5
  • برلیانس H220
  • برلیانس H230
  • برلیانس H320
  • برلیانس H330
  • برلیانس کراس C3
  • هایس ون

زامیاد

نوشتار اصلی: خودروسازی زامیاد

• وانت زامیاد z24
• وانت شوکا (توقف تولید)
• وانت پادرا
• وانت ریچ
• مینی بوس آذر
• استرالیس
• یوروکارگو

سایپا دیزل

نوشتار اصلی: سایپا دیزل

• البرز D270
• البرز R270
• الوند فوتون
• البرز D375 (توقف تولید)
• کاوه کمپرسی
• کاوه کشنده
• البرز T375 (توقف تولید)
• ولوو FH460
• ولوو FH500
• ولوو FM460
• ایوکو

لیست تمامی محصولات (به ترتیب سال)

1. سیتروئن ژیان (1345 تا 1361)
2. وانت آکا (1348 تا 1364)
3. سیتروئن ژیان مهاری (1354 تا 1362)
4. وانت نیسان زامیاد (1362 تا ادامه دارد)
5. پراید هاچ بک (نسیم) (1375 تا 1389)
6. پراید صندوق دار (صبا) (1375 تا 1389)
7. پراید استیشن (1378 تا 1389)
8. ون کاروان (1379 تا 1384)
9. سیتروئن زانتیا (1380 تا 1389)
10. کیا ریو (1384 تا 1391)
11. سیتروئن C5 (1385 تا 1391)
12. وانت شوکا (1385 تا 1392)
13. پراید 141 (1385 تا 1393)
14. پراید 132 (1387 تا ادامه دارد)
15. سایپا تیبا (1389 تا ادامه دارد)
16. پراید 131 (1389 تا ادامه دارد)
17. پراید 111 (1389 تا ادامه دارد)
18. رنو پارس تندر (1389 تا ادامه دارد)
19. وانت پادرا (1393 تا ادامه دارد)
20. پراید 151 (1393 تا ادامه دارد)
21. تیبا 2 (1393 تا ادامه دارد)
22. برلیانس V5 (1393 تا ادامه دارد)
23. زوتی آریو (1393 تا ادامه دارد)
24. زوتی z300 (1393 تا 1395)
25. رنو ساندرو (1394 تا ادامه دارد)
26. کیا سراتو (1394 تا ادامه دارد)
27. برلیانس H320 (1394 تا ادامه دارد)
28. برلیانس H330 (1394 تا ادامه دارد)
29. چانگان ایدو (1394 تا ادامه دارد)
30. رنو ساندرو استپ وی (1395 تا ادامه دارد)
31. برلیانس H220 (1395 تا ادامه دارد)
32. برلیانس H230 (1395 تا ادامه دارد)
33. چانگان CS35 (1395 تا ادامه دارد)
34. ساینا (1395 تا ادامه دارد)
35. وانت ریچ (1396 تا ادامه دارد)
36. برلیانس H2L ون (1396 تا ادامه دارد)
37. برلیانس کراس (1396 تا ادامه دارد)
38. سیتروئن C3 (1397 تا ادامه دارد)
39. کوییک (1397 تا ادامه دارد)
40. رهام (بزودی)
41. هیرکانی (بزودی)

شرکت‌های تابعه

زیرمجموعه‌های بورسی

شرکتهای بورسی سایپا

شرکت	درصد مالکیت
باشگاه ورزشی سایپا	۱۰۰٪
سرمایه‌گذاری سایپا	۷۹٫۲۸٪
پلاسکوکار سایپا	۷۵٫۶۵٪
کمک‌فنر ایندامین	۷۱٫۹٪
سایپا شیشه	۶۱٫۹۹٪
سایپا آذین	۵۹٫۳۵٪
رایان سایپا	۵۴٫۱۳٪
زامیاد	۴۳٫۵۹٪
پارس خودرو	۳۹٫۶۹٪
سایپا دیزل	۳۷٫۱۸٪
تراکتورسازی ایران	۲۴٫۰۹٪
رادیاتور ایران	۱۸٫۰۱٪
فنرسازی زر	۷٫۹۹٪

شرکت‌های زیرمجموعه

• ایران کاوه
• پارس خودرو
• پلاسکوکار سایپا
• سایپا کاشان
• سازه گستر سایپا
• مگا موتور
• مالیبل سایپا
• لیزینگ رایان سایپا
• بیمه رایان سایپا
• تهیه و توزیع مواد ریخته‌گری وقطعات صنعتی ایران (سودیکو)
• سایپا پرس
• سایپا یدک
• مهندسی توسعه سایپا (سیکو)
• مهندسی بازرگانی خودرو سایپا (ستکو)
• امداد خودرو سایپا
• مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا
• قالب‌های بزرگ صنعتی
• اروند خودرو
• ستاره سفیران آینده
• سایپا لجستیک
• توسعه صنایع خودرو ( ایدکو)
• سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا
• شرکت بن‌رو

همکاران سایپا

• سیتروئن (بعد از برجام محصولات مختلفی چون سیتروئن C3 تحت شرکت سایپا-سیتروئن روی خط تولید سایپا رفت)
• رنو
• نیسان
• کیا موتورز
• زوتای اتو
• برلیانس اتو
• چانگان موتورز

ریشه‌یابی واژه سایپا

نام شرکت در سال ۱۳۴۵ «شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران» بود. این شرکت در اوایل سال ۱۳۵۴ به «شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل» برگرفته از عبارت Société Anonyme Iranienne de Production Automobile تغییر نام داد. البته در سر در این شرکت به جای واژهSociété واژه Société نقش بسته‌است. در کتاب «آخرین سفر شاه» نوشته ویلیام شوکراس با اشاره به اشرف نوشته شده‌است: «در محافل درباری به او «سایپا» لقب داده بودند که در زبان فرانسه حروف نخست عنوان رسمی او «والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی» -Son Altesse Impériale La Princesse Ashraf- است».

اتهام فساد مالی

در مهرماه ۱۳۹۰ نادر قاضی پور، رئیس هیئت تحقیق و تفحص از گروه خودرو سازی سایپا در مجلس شورای اسلامی، در نامه‌ای به دادستان تهران خواستار ممنوع‌الخروج شدن رئیس و اعضای هیئت مدیره این شرکت شد و اعلام نمود که هیچ نظارت دقیقی بر گردش مالی ۱۰ هزار میلیارد تومانی سایپا وجود ندارد، بنابراین پرونده اختلاس در سایپا اگر مهم‌تر از اختلاس ۳ هزار میلیارد تومانی در ایران نباشد، کمتر نیست.

برند سایپا

برند سایپا در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.

منابع

• وبگاه رسمی شرکت سایپا

پیوند به بیرون

• وبگاه شرکت سایپا