سایپا

سایپا

نوع	سهامی عام
بنا نهاده	۱۳۴۴ (۵۲ سال پیش)
بنیانگذاران	آنتوان آیسه کریستین اودس
دفتر مرکزی	تهران، ایران
مدیر عامل	میرجواد سلیمانی
رئیس هیئت مدیره	معصوم نجفیان
محصولات	خودرو
وبگاه	www.saipacorp.com

شرکت سایپا در بزرگراه شهید لشکری

سایپا، که سرنام گروه اسمی شرکت سهامی ایرانی تولید خودرو (به فرانسوی: Société Anonyme Iranienne de Production Automobile) است، شرکت خودروسازی ایرانی می‌باشد، که در سال ۱۳۹۱ با تولید شمار ۴۷۷٫۸۹۰ دستگاه اتومبیل، معادل ۴۲٪ درصد از سهم بازار خودروی ایران را به خود اختصاص داد و پس از ایران خودرو (با ۴۵٪) به‌عنوان دومین خودروساز ایران، شناخته شد.

تاریخچه

شرکت سایپا در سال ۱۳۴۴ با سرمایه اولیه ۱۶۰ میلیون ریال با نام «شرکت ایرانی تولید اتومبیل سیتروئن ایران» تأسیس گردید. در تاریخ ۱۵ اسفند ماه ۱۳۴۵ به ثبت و دو سال بعد به مرحله بهره‌برداری رسید.

شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل‌های سیتروئن SAIPAC(Societe Annonyme Iranienne De Production Automobile Citroen در سال ۱۳۴۵ در زمینی به مساحت ۲۴۰ هزار متر مربع و زیربنای ۲۰ هزار متر مربع با سرمایه اولیه ۱۶۰ میلیون ریال تأسیس شد. زمین یاد شده تا چند سال پیش از آن به ارتش تعلق داشت و تحت نام میدان تیر چیتگر، محل تمرین تیراندازی نظامیان بود و چادرهای نظامیان در آن مستقر بود. در سال ۱۳۳۹ یکی از مؤسسان شرکت سیتروئن در منطقه خاورمیانه به نام کریستین اودس به سبب ازدواج با دختر ارتشبد منوچهر آریانا، زمین مزبور را با سرمایه آنتوان آیسه و برای او از ارتش خریداری کرد. اودس که در گذشته همکلاس آلفرد آیسه فرزند آنتوان بود، پدر دوستش را تشویق به سرمایه‌گذاری و تأسیس این کارخانه کرد و آنتوان زمین را به قیمت هر متر سه ریال از ارتش خریداری نمود. این شرکت هم‌اکنون در زمینی به مساحت ۴۱۵ هزار متر مربع (کارخانه مرکزی) در حال فعالیت است.

نام شرکت در اوایل سال ۱۳۵۴ به شرکت سهامی عام ایرانی تولید اتومبیل با نام انحصاری «سایپا» تغییر یافت. از آذر ماه ۱۳۶۰ تحت سرپرستی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفت و متعاقب آن بر اساس مصوبه ۱۳۶۵٫۲٫۱ هیئت وزیران، کلیه سهام آن به نمایندگی از سوی دولت به نام سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران منتقل گردید. سهام شرکت در اواخر سال ۷۴ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد و بعد از آن در دی ماه ۱۳۸۷ به موجب قانون بودجه کشور ۵۱ درصد از سهام آن، در بورس واگذار گردید.

مالک اصلی شرکت آنتوان آیسه یک لبنانی‌الاصل بود که پس از او پسرانش آلفرد، چارلی و امیل تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، اداره شرکت را به عهده گرفتند.

نخستین خودروهای این شرکت وانت آکا و سواری ژیان نام داشتند. پس از سال ۱۳۵۳ خودروهای ژیان مهاری و ژیان پیکاب در مدل‌های معمولی و دولوکس نیز تولید شد.

در سال ۱۳۵۴، نام شرکت، به فرم کنونی؛ سایپا تغییر پیدا کرد، که مختصر شده «شرکت سهامی ایرانی تولید خودرو» بود.

شرکت سایپا در ۱۶ تیرماه ۱۳۵۸ به مالکیت دولت ایران درآمد و از آذر ماه ۱۳۶۰ تحت سرپرستی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفت.

سهام شرکت در سال ۱۳۷۴ در بورس اوراق بهادار تهران عرضه شد و بعد از آن در دی ماه ۱۳۸۷ به موجب قانون بودجه کشور ۵۱٪ درصد از سهام آن، در بورس واگذار گردید. در حال حاضر سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با در اختیار داشتن ۱۷٫۳٪ درصد از سهام شرکت سایپا، بزرگترین سهام‌دار آن به‌شمار می‌آید.

سهام‌داران

مقایسه سهامداران عمده سایپا در مهر ۱۳۸۹ و تیر ۱۳۹۷
سهامدار			درصد	تغییر سهم
سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران	۱۳۸۹		37.19%	۱۹٫۸۸٪▼
	۱۳۹۷		17.31%
گروه صنعتی رنا	۱۳۸۹		17.58%	۱٫۲۵٪▼
	۱۳۹۷		16.33%
صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد	۱۳۸۹		0%	۱۵٫۶۷٪▲
	۱۳۹۷		15.67%
شرکت پیشگامان بازرگانی ستاره تابان	۱۳۸۹		11.93%	۱٫۷۳٪▼
	۱۳۹۷		10.20%
شرکت سرمایه‌گذاری سایپا	۱۳۸۹		3.61%	۶٫۰۴٪▲
	۱۳۹۷		9.65%
شرکت تجارت الکترونیک خودرو تابان	۱۳۸۹		3.00%	۰٫۰۲٪▼
	۱۳۹۷		2.98%
شرکت سرمایه‌گذاری صبا تأمین	۱۳۸۹		0%	۲٫۱۸٪▲
	۱۳۹۷		2.18%
شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران	۱۳۸۹		0%	۱٫۸۶٪▲
	۱۳۹۷		1.86%
شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه صنعتی نیوان ابتکار	۱۳۸۹		0.56%	۰٫۸۱٪▲
	۱۳۹۷		1.37%
شرکت ایمن‌جوش سایپا ← توسعه سرمایه رادین	۱۳۸۹		5.85%	۴٫۷۵٪▼
	۱۳۹۷		1.10%
شرکت سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا	۱۳۸۹		0.20%	۰٫۲٪▼
	۱۳۹۷		0%

سایپا قانوناً یک شرکت سهامی عام بوده و سهام آن در بازار بورس اوراق بهادار تهران معامله می‌شود. هرچند دولت در ظاهر سهم کمی در آن دارد اما در حقیقت بازیگران دولتی و شبه‌دولتی نقش بسیار پررنگی در حاکمیت و مدیریت آن دارند.

سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران همچنان بیشترین سهم را در میان صاحبان عمده این شرکت دارد.

شرکت سایپا با یک برنامه پیچیده توانسته ظرف چند سال پدیده سهامداری چرخه‌ای را محقق کرده و سهام خود را توسط شرکت‌های زیرمجموعه خودش تحت کنترل بگیرد. مطابق بررسی روزنامه دنیای اقتصاد در دی ۱۳۹۶، در مجموع ۴۲٫۹۵٪ سهام این سایپا در اختیار شش شرکت بود، که عمده سهام خود آن‌ها در مالکیت سایپا و شرکت‌های زیرمجموعه‌اش بوده‌است: در آن زمان سایپا مالک ۵۵٪ گروه صنعتی رنا، ۷۳٪ شرکت سرمایه‌گذاری سایپا و ۹۸٪ سهام شرکت توسعه سرمایه رادین بود، در حالی که حاکمیت مدیریتی شرکت‌های پیشگامان ستاره تابان، تجارت الکترونیک خودرو تابان و سرمایه‌گذاری و توسعه صنعتی نیوان ابتکار را نیز در اختیار داشت.

سال‌نما

• ۱۳۴۴: تأسیس شرکت به نام شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران
• ۱۳۴۷: بهره‌برداری و شروع فعالیت با تولید انواع مدل‌های خودرو ژیان (۱۳۵۹–۱۳۴۷)
• ۱۳۵۴: تغییر نام شرکت به «شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل» و تبدیل شدن به شرکت سهامی عام
• ۱۳۵۵: تولید رنو ۵ در مدل‌های سه در و ۵ در (۱۳۷۲–۱۳۵۵)
• ۱۳۶۲: تولید «وانت نیسان» زامیاد
• ۱۳۷۱: تولید رنو ۲۱
• ۱۳۷۲: تولید پراید
• ۱۳۸۰: تولید زانتیا
• ۱۳۸۳: تولید ریو توقف تولید در سال ۱۳۸۸
• ۱۳۸۹: تولید تیبا
• ۱۳۸۹: تولید محصولات پراید با پلتفرم X۱۰۰ (سایپا ۱۴۱٬۱۳۲٬۱۳۱٬۱۱۱)
• ۱۳۹۱: تولید سایپا ۱۵۱ (کارا)
• ۱۳۹۳: تولید تیبا ۲
• ۱۳۹۴: تولید ساینا
• ۱۳۹۵: تولید CS35
• ۱۳۹۶: تولید کوییک
• ۱۳۹۷: تولید رهام

محصولات

پراید

تیبا نخستین خودروی تولیدی شرکت سایپا

محصولات انحصاری

- محصولاتی که سایپا به‌تنهایی و انحصاراً تولید کرده‌است:

• تیبا (سدان)
• تیبا ۲ (هاچبک)
• ساینا (سدان)
• کوییک (هاچبک کراس)
• رهام (سدان)

دیگر محصولات

خودروی سواری

• ژیان
• رنو ۵، رنو ۲۱
• کاروان
• سیتروئن C5
• سیتروئن زانتیا
• کیا ریو
• کیا سراتو
• برلیانس V5
• برلیانس H220
• برلیانس H230
• برلیانس H320
• برلیانس H330
• برلیانس C3
• چانگان CS35
• چانگان ایدو

پلت فرم X100 پراید

• پرایدصبا توقف تولید
• پراید نسیم
• سایپا ۱۴۱ توقف تولید
• سایپا ۱۳۱
• سایپا ۱۳۲
• سایپا ۱۱۱
• سایپا ۱۵۱

پلت فرم X200

تیبا ۲

• تیبا
• تیبا ۲
• ساینا
• کوییک

پلت فرم SP100

• رهام

پارس خودرو

نوشتار اصلی: پارس خودرو

• سپند رنو pk /رنو5/
• نیسان:
• نیسان پاترول
• نیسان تیانا
• نیسان سرانزا
• نیسان ماکسیما
• رنو:
• رنو مگان
• داچیا ساندرو
• داچیا لوگان تندر 90

کامیون‌ها

• VOLVO N10
• VOLVO F12
• VOLVO FH
• VOLVO FH12
• VOLVO FH16
• VOLVO FM9
• VOLVO NL12
• VOLVO NH12
• رنو میدلام
• ایوکو

زامیاد

نوشتار‌های اصلی: زامیاد و سایپا دیزل

• وانت زامیاد z24
• وانت زامیاد z28
• وانت شوکا

شرکت‌های تابعه

زیرمجموعه‌های بورسی

شرکتهای بورسی سایپا

شرکت	درصد مالکیت
سرمایه‌گذاری سایپا	۷۹٫۲۸٪
پلاسکوکار سایپا	۷۵٫۶۵٪
کمک‌فنر ایندامین	۷۱٫۹٪
سایپا شیشه	۶۱٫۹۹٪
سایپا آذین	۵۹٫۳۵٪
رایان سایپا	۵۴٫۱۳٪
زامیاد	۴۳٫۵۹٪
پارس خودرو	۳۹٫۶۹٪
سایپا دیزل	۳۷٫۱۸٪
تراکتورسازی ایران	۲۴٫۰۹٪
رادیاتور ایران	۱۸٫۰۱٪
فنرسازی زر	۷٫۹۹٪

شرکت‌های زیرمجموعه

• ایران کاوه
• پارس خودرو
• پلاسکوکار سایپا
• سایپا کاشان
• سازه گستر سایپا
• مگا موتور
• مالیبل سایپا
• لیزینگ رایان سایپا
• بیمه رایان سایپا
• تهیه و توزیع مواد ریخته‌گری وقطعات صنعتی ایران( سودیکو)
• سایپا پرس
• سایپا یدک
• مهندسی توسعه سایپا (سیکو)
• مهندسی بازرگانی خودرو سایپا (ستکو)
• امداد خودرو سایپا
• مرکز تحقیقات و نوآوری سایپا
• قالب‌های بزرگ صنعتی
• اروند خودرو
• ستاره سفیران آینده
• سایپا لجستیک
• توسعه صنایع خودرو ( ایدکو)
• سرمایه‌گذاری کارکنان سایپا
• شرکت بن‌رو

همکاران سایپا

• سیتروئن (بعد از برجام محصولات مختلفی چون سیتروئن C3 تحت شرکت سایپا-سیتروئن روی خط تولید سایپا رفت[۱])
• رنو
• نیسان
• کیا موتورز
• برلیانس آتو
• چانگان موتورز

ریشه‌یابی واژه سایپا

نام شرکت در سال ۱۳۴۵ «شرکت سهامی تولید اتومبیل سیتروئن ایران» بود. این شرکت در اوایل سال ۱۳۵۴ به «شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل» برگرفته از عبارت Société Anonyme Iranienne de Production Automobile تغییر نام داد. البته در سر در این شرکت به جای واژهSociété واژه Société نقش بسته‌است. در کتاب «آخرین سفر شاه» نوشته ویلیام شوکراس با اشاره به اشرف نوشته شده‌است: «در محافل درباری به او «سایپا» لقب داده بودند که در زبان فرانسه حروف نخست عنوان رسمی او «والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی» -Son Altesse Impériale La Princesse Ashraf- است».

اتهام فساد مالی

در مهرماه ۱۳۹۰ نادر قاضی پور، رئیس هیئت تحقیق و تفحص از گروه خودرو سازی سایپا در مجلس شورای اسلامی، در نامه‌ای به دادستان تهران خواستار ممنوع‌الخروج شدن رئیس و اعضای هیئت مدیره این شرکت شد و اعلام نمود که هیچ نظارت دقیقی بر گردش مالی ۱۰ هزار میلیارد تومانی سایپا وجود ندارد، بنابراین پرونده اختلاس در سایپا اگر مهم‌تر از اختلاس ۳ هزار میلیارد تومانی در ایران نباشد، کمتر نیست.

برند سایپا

برند سایپا در سال ۱۳۹۲ در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از ۱۰۰ برند برتر ایران شناخته شد.

منابع

• وبگاه رسمی شرکت سایپا

پیوند به بیرون

• وبگاه شرکت سایپا