صنایع تولیدی کروز

سایت ۳ شرکت قطعه سازی‌ کروز

شرکت صنایع تولیدی کروز، در سال ۱۳۶۱ تأسیس و در مدت زمان ۳۰ سال به بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین تأمین‌کننده قطعات در صنعت خودرو ایران تبدیل شد. شرکت صنایع تولیدی کروز، در سال ۱۴۰۲ از سوی سازمان مدیریت صنعتی با ۳۳۸ هزار میلیارد ریال فروش به عنوان پنجاه و نهمین شرکت ایران در رتبه‌بندی شناخته شد. اکنون بیش از ۱۴۰۰۰ نفر نیروی انسانی به‌صورت مستقیم در این شرکت مشغول به کار هستند که ۶۵٪ از آنان را زنان تشکیل می‌دهند. هم‌اکنون سهامدار کنترلی شرکت صنایع تولیدی کروز، شرکت توسعه صنایع وینارت است.

انتقادات در رسانه‌ها

منتقدان این شرکت را «قطعه‌باز» و از ناقضان اصلی حقوق کارگران و از عوامل فساد و انحصار درصنعت خودروی ایران می‌دانند.

تولیدات

شرکت صنایع تولیدی کروز، تولیدکننده قطعات خودرویی از قبیل دسته‌فرمان، قطعات برقی، کاتالیست، و سیستم‌های صوتی خودرو است. این شرکت، قطعات مورد نیاز خودروسازانی نظیر سایپا، ایران خودرو، پارس خودرو، رنو پارس و بهمن را تأمین می‌کند.

شرکای تجاری

طبق اطلاعات مندرج در وب‌سایت شرکت صنایع تولیدی کروز، این شرکت در راستای توسعه محصولات خود، با شرکت‌های کونتیننتال آگ، مَندو، و والئو همکاری می‌کند.

تأمین قطعات سایپا و ایران خودرو

شرکت صنایع تولیدی کروز یکی از تأمین‌کنندگان اصلی قطعات در گروه‌های خودروسازی کشور است. اهمیت این شرکت در تأمین قطعات برای شرکت سایپا به حدی است که، طبق گزارش خبرگزاری فارس، پس از وقوع آتش‌سوزی در سال ۱۳۹۶، تولید برخی خودروها از جمله تیبا و پراید در مجموعه تولید خودرو سایپا در کاشان برای چند روز متوقف شد.

سهامداری در شرکت‌های خودروساز

مدیران شرکت کروز از سال ۱۳۹۰، از طریق شرکت‌های زیرمجموعه خود مانند ویسمن موتور و تدبیر سرمایه آراد، اقدام به خرید سهام شرکت‌های خودروسازی (شرکت بالادستی خود) نمودند. هدف از این اقدام، حضور در هیئت‌مدیره شرکت‌های خودروسازی عنوان شده‌است. در گزارش تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از صنعت خودرو که در سال ۱۳۹۳ در صحن مجلس قرائت شد، به این موضوع اشاره شده‌است:

شرکت صنایع تولیدی کروز با نقض ردیف ۶ از بند ط ماده ۴۵ و مواد ۴۶ و ۴۷ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و مصوبه شصت و سومین جلسه شورای رقابت از طریق شرکت‌های تدبیر سرمایه آراد و سپهر ایرانیان کیش در مجموع مالک ۲۶٫۹۲٪ سهام شرکت ایران خودرو و یک عضو در هیئت مدیره شرکت می‌باشد.

مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در سال ۱۳۹۰ در گزارشی به خرید سهام ایران خودرو توسط کروز یا دیگر زیرمجموعه‌های خودروسازان اشاره کرد.

سهامداری در شرکت گروه بهمن

این شرکت در شهریور ۱۳۹۵ ۶۲ درصد از سهام «گروه بهمن» (یکی از شرکت‌های بخش خصوصی خودروسازی ایران) را خرید.

سهامداری در شرکت سپهر کیش ایرانیان

شرکت صنایع تولیدی کروز مالک ۳۱٫۷۵ درصد از سهام شرکت سپهر کیش ایرانیان است. شرکت سپهر کیش ایرانیان نیز ۱۰٫۶۲ درصد از سهام شرکت ایران خودرو را در اختیار دارد. این موضوع همواره این گمانه را مطرح کرده است که شرکت صنایع تولیدی کروز در هیئت مدیره ایران خودرو نفوذ دارد. با این حال، شرکت کروز همواره این موضوع را رد کرده و اعلام داشته است که از طریق شرکت سپهر کیش ایرانیان در هیئت مدیره ایران خودرو حضور ندارد. دلیل این امر، وجود سهامداران دیگری همچون شرکت نگار نصر (با ۳۰ درصد سهام) و شرکت تعاونی خاص کارکنان ایران خودرو (با ۳۵٫۷۵ درصد سهام) در شرکت سپهر کیش ایرانیان است. این دو شرکت که به عنوان شرکت‌های وابسته و زیرمجموعه ایران خودرو شناخته می‌شوند، سهام کنترلی شرکت سپهر کیش ایرانیان و اکثریت آرای هیئت مدیره آن را در اختیار دارند. به این ترتیب، به نظر می‌رسد که شرکت صنایع تولیدی کروز از فرایند تصمیم‌گیری در شرکت سپهر کیش ایرانیان کنار گذاشته شده است. به گونه‌ای که این شرکت حق اعمال رأی از طریق شرکت سپهر کیش ایرانیان در مجامع شرکت ایران خودرو را ندارد.

آتش‌سوزی

در سال ۱۳۹۶ سایت ۲ کروز دچار آتش‌سوزی گسترده‌ای شد. این آتش‌سوزی از بخش انبارهای این شرکت آغاز و در نهایت مهار شد و تلفات و خسارات جانی نداشت خودروسازان مدعی شدند که بر اثر این آتش‌سوزی، خطوط تولیدشان با اختلال مواجه شده است اما شرکت کروز سه روز پس از حادثه ادعا کرد که روند تولید و ارسال قطعات به خودروسازان آغاز شده و مشکلی در این زمینه ندارد. خسارت این آتش‌سوزی حدود ۲۵۰ تا ۲۸۰ میلیارد تومان برآورد شد. حمید کشاورز در سال ۱۴۰۳ و در مصاحبه با رسانه خبر فوری، خسارت این آتش سوزی را معادل ۹۵ میلیون دلار اعلام کرد [۱]

پرونده‌ی قضایی فساد اقتصادی

در سال ۱۴۰۰، کروز متهم به قاچاق سازمان‌یافته قطعات خودرو به ارزش ۳۴ هزار میلیارد تومان (معادل حدودی ۱۰ میلیارد دلار) شد. این پرونده از لحاظ مالی یکی از بزرگترین پرونده‌های مرتبط با فساد مالی خودروسازان در ایران بوده است.

در ۲ بهمن ۱۴۰۰ محاکمهٔ شماری از مدیران و کارکنان شرکت کروز به اتهام فعالیت‌های مجرمانه در زمینهٔ قاچاق حرفه‌ای و سازمان‌یافتهٔ قطعات خودرو به میزان ۳۴ هزار میلیارد تومان آغاز شد. مدیران شرکت کروز علاوه بر اتهام سردستگی و رهبری گروه مجرمانه در زمینهٔ قاچاق، به موارد دیگری مثل پرداخت رشوه به کارکنان گمرک، اخلال در توزیع مایحتاج عمومی از طریق گران‌فروشی قطعات خودرو، تحصیل مال از طریق نامشروع و اخلال عمده در نظام اقتصادی کشور متهم شده‌اند.

در نخستین جلسهٔ دادگاه که به ریاست ابوالقاسم صلواتی برگزار شد، نمایندهٔ دادستان اعلام کرد که حسین فریدون از مدیران شرکت کروز میلیاردها تومان رشوه دریافت کرده است. به گفتهٔ نمایندهٔ دادستان «مدیران شرکت کروز برای پیش‌برد کار خود این مبالغ را پرداخت می‌کردند تا مسیرهای کاری آن‌ها از طریق فریدون هموار شود».

مقالهٔ اصلی: پرونده فساد شرکت کروز

نقض حقوق کارگران خصوصاً دختران مجرد

برخی از موارد بی‌سابقه نقض حقوق کارگران از جمله استخدام دختران مجرد و همچنین امضای قرار داد کار «۱ ماهه» در بازار کار ایران اولین بار توسط کروز ابداع شده است. شرکت کروز سالهای متمادی به‌طور انحصاری از دختران مجرد بعنوان کارگر استفاده می‌کرد. بخشی از نیروی کار ایران که سلطه پذیر تر و ناتوان‌تر برای اعتراض و احقاق حقوق خود هستند. علیرضا محجوب (دبیرکل خانه کارگر) و نماینه سابق مجلس می‌گوید که شرایط کار این شرکت حتی برای مردان نیز سخت است تا چه رسد به زنن و دختران. اقدامات این شرکت همچنین بازار کار ایران و سایر کارگران را نیز تحت تأثیر منفی قرار داده است.

محمدرضا فرزعلیان (عضو هیئت‌مدیره شوراهای اسلامی کار غرب تهران) دربارهٔ شرایط دختران در این شرکت می‌گوید:

از آنجاکه ۸۰ درصد کارگران شرکت زنان هستند و مشاغل مربوط به مردان بیشتر در حوزه کارشناسی، نگهبانی و حمل‌ونقل و.. است، لذا محیط کارخانه‌ای کروز تقریباً یکدست به زنان اختصاص دارد. بااین‌وجود شرایط سخت‌کاری در این شرکت حکمفرماست که توسط شورای اسلامی کار به اطلاع مدیر اداری اداره کار غرب استان تهران رسانده شده و تذکراتی داده شده است. قبلاً ازدواج در مجموعه کروز مشکلات حادی برای کارگر به همراه می‌آورد و در مواردی خانم‌ها اخراج هم می‌شدند. هنوز هم به دلیل فشار کاری برای بسیاری ازدواج بسیار سخت است؛ زیرا نوع کار در این شرکت تعدادی است و برای مثال اگر قرار باشد کارگری ۱۰۰ قطعه بزند، اگر این مقدار به ۹۹ عدد کاهش یابد، از حقوق او کم خواهد شد.

مقالهٔ اصلی: پرونده فساد شرکت کروز

انحصار طلبی

یکی از انتقادات عمده‌ای که به شرکت کروز وارد شده، تلاش این شرکت برای کسب سهام و مدیریت شرکت ایران خودرو است. خبرگزاری ایرنا در گزارشی در این زمینه عنوان می‌کند: «زمانی که یک گروه قطعه‌سازی، سهام بزرگ‌ترین خودروساز کشور با سهم ۵۰ درصدی در بازار را تصاحب و مدیریت آن را در دست می‌گیرد، به طور طبیعی، تلاش خواهد کرد تا انحصار خود را در شبکه زنجیره تأمین کشور گسترش دهد. به عبارت دیگر، این گروه قطعه‌ساز برای افزایش سهم خود در زنجیره تأمین محصولات ایران خودرو اقدام خواهد کرد. بررسی فهرست سازندگان قطعات گروه بهمن نشان می‌دهد که تقریباً تمامی قطعات محصولات این گروه از مجموعه قطعه‌سازی کروز تأمین شده‌اند. این موضوع بیانگر آن است که در صورت واگذاری ایران خودرو، بخش قابل توجهی از قطعه‌سازان داخلی از چرخه تولید حذف خواهند شد.

مقالهٔ اصلی: پرونده فساد شرکت کروز

اعتصاب

۲۸ آبان ۱۴۰۱ و در بحبوحه اعتراضات سراسری ایران، کارگران سایت سه شرکت کروز دست از کار کشیدند و در محوطه این کارخانه تجمع اعتراضی برگزار کردند. این کارگران روز پنج‌شنبه، ۲۶ آبان، نیز به نشانه اعتراض تجمع کرده و شعار سر داده بودند. به گزارش اتحادیه آزاد کارگران ایران، از جمله اعتراض این کارگران به «سطح پایین دستمزدها» و «لغو شیفت‌های اضافه‌کاری روز جمعه» است.این اعتراض با برخی انتقادها به عملکرد شرکت کروز از سوی فعالان کارگری نیز همراه شد و آنان مدعی شدند که شرکت کروز حقوق کارگران خود را به درستی رعایت نمی‌کند و به نمایندگان اداره کار، اجازه ورود به شرکت را نمی‌دهد

مالکان

محمد علیپور فطرتی

محمد علیپور فطرتی یکی از مالکان شرکت کروز و متهم شماره ۲ در پرونده فساد این شرکت است. وی از ایران متواری شده است.

در دادگاه شرکت کروز در سال ۱۴۰۰ وی بعنوان متهم شماره ۲، پساز حمید کشاورز توچایی، مطرح شد و اتهامات وی به شرح ذیل اعلام گردید: «مشارکت عمده در نظام اقتصادی کشور از طریق سردستگی و رهبری گروه مجرمانه در زمینه قاچاق حرفه‌ای و سازمان یافته قطعات خودرو به میزان ۳۳ هزار و ۹۶۱ میلیارد و ۶۸۶ میلیون و ۴۱۹ هزار و ۱۰۰ تومان در حد فاصل سال‌های ۹۲ تا ۹۹ از مجرای پرداخت رشوه به کارکنان گمرک مندرج در کیفرخواست و متهمان ردیف ۱۲ تا ۱۷ متهم است. وی همچنین متهم به مشارکت در اخلال در توزیع مایحتاج عمومی از طریق گران‌فروشی قطعات خودرو به عنوان نیازمندی‌های عمومی از طریق تحصیل مال نامشروع به میزان ۲۲۰ میلیون و ۴۴۳ هزار و ۷۸ دلار آمریکا از شرکت‌های سایپا و ایران خودرو حد فاصل سال‌های ۹۵ تا ۹۸ متهم است.»

خانواده و بستگان

پائولینا کارمن

بر اساس اطلاعات مالک شریعتی نماینده مجلس در تهران همسر آمریکایی وی که تابعیت ایرانی نیز دریافت کرده و به ایران نیز مسافرت داشته است پائولینا کارمن است.

سروناز علیپور

نام سروناز علیپور از آغازین روزهای تلاش شرکت کروز برای تصاحب ایران خودرو و شروع خرید سهام ایران خودرو با شرکت‌های پوششی مطرح گردید. وی عضو هیئت مدیره شرکت تدبیر آراد سرمایه (یکی از پوششی‌های کروز) است که در سال ۲۰۱۱ شروع به خرید سهام ایران خودرو کرد و با وجود مخالفت‌های گسترده مردمی و رسانه ای نهایتاً با حمایت برخی مقامات همچون عبدالناصر همتی و زیر اقتصاد و مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور موفق به تصاحب صندلی سوم مدیرتی در هیئت مدیره ایران خودرو گردید.

احمد علیپور فطرتی

مدیر عامل شرکت‌های فراسو و عضویت در ۱۳ شرکت دیگررا در کارنامه دارد (سیمان اکباتان، صنایع کیسه سازی آهوان، مجتمع صنعتی سیمان غرب مازندران، سیمان کویر کاشان، سیمان کویر کاشان، صنایع سیمان سفید صدف دریا، مرکز تحقیقات صنایع انفورماتیک، صنایع عمران اسپندار، فن افزارهای هوشمند فراسو، خدمات عرضه و پشتیبانی مروارید لاوان، مروارید اسپیرو، فراورده‌های نسوز آتش پا).

وی همچنین رئیس کمیسیون سخت‌افزار سازمان نظام صنفی رایانه ای بوده است.

علی علیپور فطرتی

مدیر عامل شرکت فراسو است.

جستارهای وابسته

• پرونده فساد شرکت کروز
• محمد علیپور فطرتی