هشام کلبی

هشام کلبی (درگذشت سال ۲۰۴ هجری قمری) تاریخ‌نگار عرب بود. نام کامل او «ابو منذر هشام پسر ابو النضر محمد پسر سائب، پسر بشر، پسر عمرو کلبی»، منسوب به قبیلهٔ «کلب»، مشهور به «ابن کلبی» بود. وی در کوفه زاده شد و بیشتر عمر خود را در بغداد به سر برد.

تاریخ‌نویسانی که دربارهٔ عرب دورهٔ جاهلیت به پژوهش پرداخته‌اند، بیشتر اخبار خود را از محمد بن سائب و هشام کلبی نقل کرده‌اند. وی که شیعه بود؛ می‌گوید:«بیمار شدم و در اثر بیماری هر چه می‌دانستم فراموشم شد. نزد جعفر بن محمد رفتم و نزد حضرتش بنشستم و آن حضرت دانش را در کاسه‌ای به من نوشانید و علمم باز آمد و فراموشی و نسیان از میان رفت».

خطیب در تاریخ بغداد دربارهٔ هشام می‌نویسد: «هشام پسر محمد سائب کلبی، کسی است که حدیث از او نقل بشود؟ وی نسب‌دان و افسانه‌گو است، گمان نمی‌کنم که احدی از او حدیث نقل کند». بنابراین وی را «متروک الحدیث» خواندند؛ یعنی به حدیثی که او روایت کرده نباید توجه کرد.

آثار

بیشتر آثار هشام کلبی از بین رفته‌است و فقط کتابهای زیر از او به جا مانده‌است:

1. کتاب مثالب العرب
2. اسواق العرب:این کتاب را محمد حمید اللّه در سال ۱۹۳۵ میلادی در پاریس انتشار داده و بروکلمن نیز آن را جزو آثار هشام کلبی یاد کرده‌است.
3. کتاب اخبار بکر و تغلب
4. الجمهرة فی النسب یا کتاب النسب الکبیر. یاقوت حموی کتاب جمهرة النسب را مختصر نموده، و آن را «المقتضب من کتاب جمهرة النسب» نامیده‌است.
5. کتاب انساب الخیل یا کتاب نسب فحول الخیل، فی الجاهلیة و الإسلام:این کتاب درباره نژاد اسبان در زمان جاهلیت و اسلام تألیف شده‌است و هر چند در حجم خرد می‌نماید، اما دانشی بس فراوان در بر دارد.
6. کتاب الأصنام که آن را تنکیس الأصنام (واژگون کردن بتان) نیز خوانده‌اند؛ این کتاب تاریخ مختصر نحوه پرستش عرب و بتان ایشان در دوره جاهلیت و قدیمترین نوشتار و کتاب مستقل در این باره‌است.

پیوند به بیرون

متن و ترجمه کتاب الأصنام