درگاه:ساسانیان

ویرایش   درگاه ساسانیان شاهنشاهی ساسانی سومین شاهنشاهی ایران باستان تا پیش از حمله اعراب بود که توسط خاندان ساسانی از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی بر ایران‌زمین حکومت کرد. بنیان این دولت یکپارچه را اردشیر بابکان پایه‌ریزی کرد. شاهنشاهان ساسانی که ریشه‌شان از سرزمین پارس بود توانستند به مدت چهار سده افزون بر ایرانشهر، بر پهنه بزرگی از آسیای غربی چیرگی یابند و گستره قلمرو‌شان در اوج خود در زمان خسرو پرویز از چین تا مصر کشیده بود. در این دوره مزدیسنا تبدیل به دین رسمی ایران‌زمین شد. نام این دودمان از ساسان، جد اردشیر بابکان گرفته شده که او را از نوادگان داریوش سوم دانسته‌اند. ساسانیان هویت فرهنگی، نظامی و مذهبی ایرانشهر را نزدیک به چهارصد سال گسترش داده و مرزهای ایران را تا سال‌های پایانی برپایی‌شان، به گستره زمان شاهنشاهی هخامنشی نزدیک‌تر کردند. ایران در این دوران شاهد پادشاهان بزرگ و کشورسازی چون اردشیر بابکان، شاپور یکم، شاپور دوم، یزدگرد یکم، قباد یکم، خسرو انوشیروان و خسرو پرویز بود. شاهنشاهی ساسانی نخستین دولت در ایران بود که مفهوم ایرانشهر را به عنوان یک ایده سیاسی و فرهنگی برپا کرد. بیشتر ... ویرایش   نوشتار برگزیده کَرتیر یا کَردیر (به پارسی میانه: 𐭪𐭫𐭲𐭩𐭫) موبدان موبد بلندپایهٔ زرتشتی در دوران ساسانی بود که در زمان پادشاهی هفت شاهنشاه ساسانی به ترتیب اردشیر بابکان، شاپور یکم، هرمز یکم، بهرام یکم، بهرام دوم، بهرام سوم و نرسه می‌زیست. اقدامات کرتیر در زمینهٔ ارتقاء جایگاه سنت مزدیسنایی و سرکوب اقلیت‌های دینی دیگر، از جمله یهودیان، مسیحیان، بوداییان و مانویان پراهمیت پنداشته می‌شود. نام کرتیر در سنگ‌نوشته‌ها به صورت‌های مختلفی هجی شده است: در فارسی میانه: kltyl, kltyly, krtyr, kltyr، در پارتی: krtyr، در یونانی: Karteir، و در قبطی: Kardel. لقب او در دوره‌های مختلف نیز تغییر کرده و به مرور زمان قدرت و اختیارش بیشتر شده است. وی در دورهٔ شاپور یکم، کرتیر هیربد؛ در دورهٔ هرمزد یکم، کرتیر موبدِ هرمزد، به نام هرمزد بغ؛ در دورهٔ بهرام یکم، کرتیر موبدِ هرمزد؛ و در دورهٔ بهرام دوم، کرتیر موبد نیک‌بختِ بهرام و هرمزد ملقب شده بود. کرتیر از خود چهار سنگ‌نوشته برجای گذاشت و تصویر او در سنگ‌نگاره‌های متعددی بازنمایی شده است و این امر، او را به تنها ناپادشاه در دورهٔ ساسانی تبدیل می‌کند که از خود سنگ‌نگاره برجای گذاشته است. با وجود چنین قدرت و اختیاراتی، در هیچ متن مکتوبی از زندگی و کارهای او یاد نشده و اهمیت کارهای او تنها براساس سنگ‌نوشته‌هایش سنجیده می‌شود. چهار سنگ‌نوشتهٔ او عبارت‌اند از: نقش رجب (KNRb)، نقش رستم (KNRm)، سرمشهد (KSM) و کعبهٔ زردشت (KKZ). سنگ‌نوشته‌های کرتیر قدیمی‌ترین شواهد مکتوب بومی دربارهٔ اصول اساسی مزدیسنا از زمان سنگ‌نوشته‌های هخامنشی هستند و ششصد سال با ادبیات مکتوب پهلوی (و هزار سال با قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی) فاصلهٔ زمانی دارند؛ بنابراین، این سنگ‌نوشته‌ها برای مطالعهٔ سنت مزدیسنایی اوایل دورهٔ ساسانی حائز اهمیت بسیارند. هم در منابع ایرانی و هم در منابع غیر ایرانی گرایش به پیچیده‌سازی و اغراق در مورد کرتیر دیده می‌شود. تعدادی از پژوهشگران از چارچوب دیدگاه مدرن و نامربوط خود دیدی انتقادی و سختگیرانه نسبت به کرتیر دارند. زنر، کرتیر را «خشک‌مذهبی با شوق و حرارت بسیار» می‌داند و به «جریان عدم تساهل که توسط کرتیر به راه افتاد و مجدانه پیگیری شد» اشاره می‌کند. از او با عنوان «متعصب بی‌رحم، کرتیر، که موج بیگانه‌ستیزی حکومتی را رواج داد» و «تندرو» یاد می‌شود. از سوی دیگر، کرتیر فردی روحانی توصیف می‌شود که آرزومند حقیقتی دینی است که می‌بایست بر همگان آشکار شود. از بین منابع غیر ایرانی، نیسنر از «اشتیاق حکومت [ساسانی] به برنامه‌های کرتیر» صحبت می‌کند و می‌گوید «از نظر کرتیر، یهودیان بسیار پریشان شده‌اند». ادامه ... ویرایش   افراد سرشناس رستم فرخزاد سپه‌سالار کل سپاه ایران در زمان پادشاهی ساسانیان بود. باستان گرایان ایران او را بزرگترین قهرمان ملی خود در قرن هفتم میلادی می‌دانند که در پایان حکومت ساسانیان حکومت خراسان را نیز در دست داشت. رستم فرخزاد در سال‌های بعد قهرمان فردوسی در شاهنامه بود. ویرایش   گفتارود‌ها بر ایرانیان زار و گریان شدم ز ساسانیان نیز بریان شدم چو با تخت منبر برابر شود همه نام بوبکر و عمَّر شود نه تخت و نه دیهیم بینی نه شهر کز اختر همه تازیان را است بهر از این مارخوار اهرمن چهرگان ز دانایی و شرم بی بهرگان نه گنج و نه نام و نه تخت و نژاد همی داد خواهند گیتی به باد — فردوسی ویرایش   نوشتارهای برگزیده مقاله‌های برگزیده: اردشیر بابکان • کرتیر • کعبه زرتشت • مزدک • نقش رستم مقاله‌های خوب: آذرمیدخت • بزرگمهر • بوران‌دخت • بهرام گور • بهرام یکم • باربد • پیروز نهاوندی • تنسر • سکه‌های ساسانی • شاپور یکم • شهربراز • فرن‌ساسان • جنگ شاهنشاهی ساسانی و امپراتوری بیزانس (۶۰۲–۶۲۸) • مهرنرسه ویرایش   نگارهٔ برگزیده تپه میل که از آن آتشکده بهرام و آتشکده ری نیز نام برده می‌شود از آثار دوره ساسانیان در شهر ری است. . ویرایش   شاهان ساسانی شاپور یکم پادشاه قدرتمند قرن سوم میلادی و نویسنده کتیبه‌های صخره‌ای متعدد و کعبه زرتشت است. شاپور یکم پسر اردشیر یکم و بانو می‌رود بود.اردشیر او را آرامترین، باهوش‌ترین، شجاع‌ترین و تواناترین فرزندش تشخصیص داد و در مجمع نجیب‌زادگان، کاندید جانشینی‌اش کرد. او در کتیبه اعطای نشان در نقش رستم و فیروزآباد اردشیر یکم به عنوان وارث نمایان است. ویرایش   فرهنگ و هنر سازه‌های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره‌گیری از نیروی آب به‌عنوان محرک آسیاب‌های صنعتی ساخته شده‌است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان‌شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده‌است.سازه‌های آبی شوشتر با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسیده است. ویرایش   پایتخت‌ها تیسفون یا تیسپون (به پارسی میانه: 𐭲𐭩𐭮𐭯𐭥𐭭، به سُریانی: ܩܛܝܣܦܘܢ، قطیسفون) شهری باستانی، واقع در کرانهٔ شرقی رود دجله، در حدود ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی بغداد در کشور عراق امروزی بود. این شهر برای بیش از ششصد سال پایتخت سلطنتی ایران باستان در دوران شاهنشاهی اشکانی و ساسانی بود تا اینکه در سال ۶۳۷ میلادی و در جریان سقوط تیسفون به دست اعراب مسلمان افتاد. تیسفون در دوران اشکانی به‌عنوان پایتخت غربی ایران در منطقهٔ میان‌رودان ساخته شد و در دوران ساسانیان ارزش خود را به‌عنوان مرکز نیروی سیاسی و اقتصادی نگه داشت. پس از حمله اعراب به ایران، شهر تیسفون به تاراج رفت و رفته‌رفته شهری متروکه گشت. شهر تیسفون خود متشکل از هفت شهر بود و به همین دلیل، ساکنان آرامی‌ها و عرب در عراق، شام و شبه‌جزیره عربستان به آن «مدائن» (به معنی شهرها) می‌گفتند. این شهرها عبارت بودند از: تیسفون، اسپانبر، وه اندیو خسرو، وه اردشیر، درزنیدان، ساباط یا والاش‌آباد و ماحوزا. ویرایش   گوناگون ویرایش   آن‌چه می‌توانید انجام دهید الگوی {{درگاه|ساسانیان}} را به مقاله‌های مرتبط با تاریخ ساسانی اضافه کنید. الگوی {{ساسانیان-خرد}} را به مقاله‌های خرد ساسانیان اضافه کنید. در پروژه‌های ساسانیان همکاری کنید. مقاله‌های خرد ساسانیان را گسترش دهید. مقاله‌های خرد ساسانیان ویرایش   سراسرنما نقش رستم در استان فارس ویرایش   رده‌ها دودمان ساسانی رده‌های با نام شاهنشاهان ساسانی شاهدخت‌های ساسانی شاهزادگان ساسانی شاهنشاهان ساسانی شهبانوهای ساسانی ویرایش   موضوعات شاهنشاهی ساسانی • فهرست نبردهای شاهنشاهی ساسانی • گاه‌شمار ساسانیان • ساسانیان (شاهنامه) • خاندان ساسانی • خط پهلوی • زبان پارسیگ • منبع‌شناسی تاریخ ساسانی • سکه‌های ساسانی • هنر ساسانی • ارتش ساسانی • هفت خاندان ممتاز ساسانی • دین در دوران ساسانی • فهرست شاهان ساسانی • معماری ساسانی • شهرسازی ساسانی • شهرهای ساسانی • ضرابخانه‌های ساسانی • زنان در شاهنشاهی ساسانی ویرایش   درگاه‌های وابسته تاریخ ماد هخامنشیان اشکانیان پهلوی مزدیسنا ایران ویرایش   در دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا