پارک ملی کویر
مختصات: ۳۴°۳۸′۰۵″شمالی ۵۲°۲۶′۰۰″شرقی / ۳۴.۶۳۴۷°شمالی ۵۲.۴۳۳۳°شرقی
| نوع منطقه | پارک ملی |
|---|---|
| کشور | ایران |
| استان | سمنان |
| وسعت | ۴۴۰ هزار هکتار |
| تاریخ ثبت | ۱۳۴۳ |
پارک ملی کویر یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین مناطق حفاظت‌شده ایران است که بیشتر آن شهرستان گرمسار استان سمنان و بخش‌های کوچکی هم در استان‌های تهران، قم و اصفهان قرار می‌گیرد. این منطقه حدود ۶۷۰ هزار هکتار (۶٬۷۰۰ کیلومترمربع) وسعت دارد که ۴۲۰ هزار هکتار آن پارک ملی و ۲۵۰ هزار هکتار منطقه حفاظت‌شده است.
حیات جانوری این منطقه در گذشته به قدری متنوع و پرشمار بود که به «آفریقای کوچک» و «سرنگتی ایران» شهرت داشت. امروزه نیز هرچند از غنای حیات وحش آن تا حد زیادی کاسته شده اما هنوز هم تقریباً تمامی انواع حیوانات بیابان‌زی ایران را در خود جای داده است و به همین دلیل به عنوان یکی از ۹ ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.
این منطقه از سال ۱۳۴۳ «کانون شکار ایران» ـ که بعدها به سازمان حفاظت محیط زیست تبدیل شد ـ قرار گرفت؛ و از سال ۱۳۵۵ به رده حفاظتی بالاتر پارک ملی ارتقا یافت. در سال ۱۳۵۷ با کاهش بخش‌هایی از شمال و افزایش بخش‌هایی در جنوب، مساحت آن به ۶۷۰ هزار کیلومترمربع رسید و در سال ۱۳۶۱ به دو بخش «پارک ملی» به وسعت ۴۲۰ هزار هکتار شامل منطقه سیاه‌کوه، نخجیر، سفیدآب و «منطقه حفاظت‌شده» به وسعت ۲۵۰ هزار هکتار شامل دشت‌های مکوش، سیاه‌پرده، پرده‌زرد و ارتفاعات دوازده امام و نره‌خرکوه تقسیم شد.
پارک ملی کویر، تنها پارک ملی در ایران است که به گفته سازمان محیط زیست در آن هیچگونه سکونتگاه انسانی، معدنی و پروانه چرای دام وجود ندارد.[۲]
حیات وحش[ویرایش]
در مجموع ۳۴ گونه پستاندار، ۱۵۵ گونه پرنده و ۳۴ گونه خزنده در این منطقه شناسایی شده‌اند.
یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، گرگ، کفتار راه‌راه، گربه شنی، روباه قرمز، روباه شنی، جبیر، کل‌وبز، قوچ ومیش، شغال، سیاه‌گوش از جمله پستانداران شاخص این منطقه هستند.
در گذشته گله‌های بزرگ گورخر ایرانی در این منطقه زندگی می‌کردند که آخرین آنها در سال ۶۳ مشاهده شدند و امروزه مطمئناً نسل آنها در این پارک از میان رفته‌است. آهوی گواتردار هم اگر منقرض نشده باشد در آستانه انقراض قرار دارد، اما جمعیت جبیر (نوعی غزال ظریف‌تر و کوچک‌تر از آهو) در این منطقه احتمالاً بیشترین در تمام ایران است.
البته از سال ۱۳۸۸ گروه مستند سازی به این پارک برای پیدا کردن گونه یوزپلنگ ایرانی اقدام کردند و تنها یک یوز به نام تنهاوش در این پارک دیده شد که از سال ۹۳ آن هم دیده نشد و به احتمال زیاد یوزپلنگ ایرانی در این منطقه منقرض شده است.
پرندگان پارک هم شامل کبک، تیهو، زاغ بور، هوبره، انواع گنجشک، سهره، چکاوک و پرستو، انواع پرندگان شکاری ازجمله عقاب طلایی، سنقر، سارگپه، شاهین، بحری و دلیجه، و پرندگان مهاجر مانند فلامینگو، آنقوت، خوتکا و انواع غاز و مرغابی هستند.
در مجموع ۳۵۵ گونه گیاهی در این منطقه شناسایی شده که ۲۰ گونه آن بوم‌زادی هستند. گیاهان پارک از انواع خشکی‌پسند و شورپسند هستند که خود را با کمبود آب و شوری خاک سازگار کرده و داشتن برگ‌های کوچک منتهی به خار از ویژگی‌های ظاهری بسیاری از آنهاست. در نقاط هموار گیاه درمنه، در دره‌ها و کوهپایه‌های سنگی گیاه کاروان‌کش، در اطراف چشمه‌ها گز، گرگ‌تیغ و نی و در کوهپایه‌ها درختچه‌های بادام کوهی، شیر خشت و خنجک دیده می‌شوند.
از آبشخورهای این منطقه می‌توان به چشمه سفیدآب در نزدیکی محیط بانی سفید آب، چشمه آبشار نمکی در نزدیکی ملک‌آباد و چشمه سیاه کوه در نزدیکی محیط بانی سیاه کوه اشاره کرد.
راه‌های دسترسی[ویرایش]
 |
این بخش به هیچ منبع و مرجعی استناد نمیکند. |
مسیر اول از پیشوای ورامین به سمت قلعه بلند از کنار خط راه‌آهن آغاز و پس از عبور از محیط بانی مبارکیه وارد پارک ملی کویر می‌شود. (حدود ۳۰ کیلومتر) مسیر دوم از شهرستان گرمسار به سمت روستای کوشک آغاز و پس از عبور از جاده سنگفرش به محیط بانی سیاه کوه می‌رسد. (۶۰ کیلومتر) مسیر سوم از شهرستان ابوزیدآباد آغاز و بعد از عبور از قلعه کرشاهی به محیط بانی سفیدآب می‌رسد. (۸۵ کیلومتر) مسیر چهارم از کاروانسرای مرنجاب در شمال بیابان بند ریگ و جنوب دریاچه نمک آران و بیدگل آغاز و پس از طی مسافتی در حدود ۵۰ کیلومتر به محیط بانی سفیدآب می‌رسد.
منابع[ویرایش]
- روحانی، نرگس. «پارک ملی کویر» (فارسی). وبگاه کویرهای ایران. بازبینی‌شده در ۱۹ ژوئیه ۲۰۰۷.
- پارک ملی کویر سایت تخصصی میراث فرهنگی و گردشگری
- در کمتر از ۲۰ روز بار دیگر رخ داد عکسبرداری از یوزپلنگ‌ها در پارک ملی کویر ایسکانیوز، ۲۸ آذر ۱۳۸۸
- محسن کاظم پور. «پارک ملی کویر، آفریقای کوچک ایران». جام‌جم آنلاین.
