دشت کویر

Dasht-e Kavir
Sand dunes in the Rig-e Jenn in the Dasht-e Kavir
Dasht-e Kavir
جغرافیا
دستگاه مختصات جغرافیایی	۳۴°۴۴′۱۵٫۲″ شمالی ۵۴°۴۹′۳۷٫۵۶″ شرقی

نقشه زیستگاه‌ها یشان ایران، نشان دادن محل دشت کویر (بیضی بژ در مرکز سمت راست)).

  استپ جنگل

  جنگل و بیشه زار

  نیمه بیابانی

  زمینهای پست صحرا

  استپ

  باتلاق آبرفتی شور

تصویر هوایی از دشت کویر

عکس ماهواره‌ای از بیابان دشت کویر
اکثر رنگ‌های موجود در نگاره و تفاوت‌های شیدهای مختلف، به دلایل اختلاف‌های ترکیبات شیمیایی مواد تشکیل دهنده صخره‌ها و تپه‌ها است که در کنار یکدیگر جلوه گر شده‌اند. رنگ‌های تند آبی احتمالاً ناشی از رسوب نمک‌های باقی‌مانده از رستنی‌ها و گیاهان کویری است. البته این استنتاج بستگی مستقیم به طیف الکترومغناطیسی دارد که با شید آبی نمایش داده شده‌است.

دشت کویر بخش بزرگی از ایران را تشکیل می‌دهد.

دَشت کَویر یا کویر مرکزی، بیابان غالباً کویری وسیعی است به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض تقریبی ۳۲۰ (۵۰۰ تا ۶۰۰ هم ذکر شده) کیلومتر و مساحت ۷۷٬۶۰۰ کیلومتر مربع در جنوب رشته کوه البرز در مرکز شمالی ایران. نام آن از کویرهای گسترده واقع در آن گرفته شده‌است.

موقعیت جغرافیایی

کویر مرکزی یا چاله کویر در محدوده جغرافیایی ۳۰/۵۴ تا ۵۷ درجه شرقی و ۳۰/۳۳ تا ۳۰/۳۵ درجه شمالی در مرکز فلات ایران قرار گرفته‌است. کویر مرکزی پهناورترین کویر ایران است که از شمال به دامنه‌های البرز مرکزی و شرقی و از غرب به جاده ارتباطی دامغان به جندق و کویر ریگ جن، از شرق به کوه‌های پیر حاجات و ازبک کوه و از جنوب به محور ارتباطی خور-طبس و جاده خور-زواره محدود می‌شود. پارک ملی کویر، پارک ملی خارتوران، کویر پلوند فردوس، کویر نمک - بجستان، کویر حاج علی‌قلی (دامغان)، کویر مسیله، بیابان مرنجاب، بیابان بند ریگ و … در این منطقه واقع شده‌اند.

ویژگی‌ها

وسیع‌ترین کویر ایران که از دامنه‌های جنوبی البرز تا مرکز ایران گسترش دارد. طول آن ۸۰۰ کیلومتر و عرض آن در حدود ۶۰۰ کیلومتر می‌باشد. مساحت دشت کویر در حدود ۷۷,۶۰۰ کیلومتر مربع است. در غرب این کویر دریاچه نمک قرار دارد.

این بیابان یکی از قطب‌های حرارتی زمین محسوب می‌شود. دمای آن در تابستان به ۵۰ درجه می‌رسد و گاهی اختلاف دمای بین روز و شب به ۷۰ درجه سانتیگراد می‌رسد. قسمت عمده آن را باتلاقهای وسیع فرا گرفته‌اند و در حاشیه پوشیده از تپه‌های ماسه‌ای و ارتفاعات پراکنده‌است؛ و پوشش گیاهی آن عمدتاً از نوع گیاهان شور پسند (هالوفیت) است.

بزرگترین تپه شنی ایران یک کانون فرسایش به نام ریگ‌بلند است که از آران و بیدگل آغاز شده و تا اردستان ادامه دارد که آشیانه عقاب و تل شیطان زواره از معروف ترین آنهاست. طول این کانون فرسایش ۹۰ کیلومتر است. استان اصفهان در دشت کویر ۱۶ کانون فرسایش بادی دارد که ۳۰۰ هزار هکتار از آن جنگل‌کاری شده و تثبیت شده‌است و با این کار، بسیاری از کانون‌های درجه یک به کانون‌های درجه دو و درجه سه تبدیل شده‌است. در کانون‌های شرق اصفهان ۹ هزار هکتار جنگل‌کاری انجام شده‌است.

مناطق و آبادی‌های کویر مرکزی ایران

بندانگشتی|بخشی از کویر مرکزی در استان سمنان

• دامغان
• آران و بیدگل
• ابیانه
• انارک
• باتلاق نمک سیرجان
• بند علی‌خان
• بیابان پشت ریگ
• بیدهند
• پارک ملی کویر
• کویر نمک - بجستان
• پیاده (بیاذه و بیاضه هم نوشته‌اند)
• جندق
• چوپانان
• چیمه
• حوض سلطان
• حوض قیلوقه
• خور و بیابانک
• دریاچه نمک
• روح مرغوم
• ریگ جن
• سگزی
• سُه
• کویر سیازگه
• عروسان
• عشین
• فریزهند
• قم
• کاروانسرای سفیدآب
• کویر ابرکوه
• کویر چاه غیب
• کویر حاج علی قلی
• کویر درانجیر (بافق)
• کویر ساغند
• کویر سیاه کوه (اردکان)
• کویر عقدا
• گرمه
• محمدآباد کوره گز
• مرنجاب
• مسیله
• مصر
• معلمان
• نائین
• هنجن
• ورامین
• زواره
• کویر دق سرخ

جستارهای وابسته

• دشت لوت
• بیابان
• بیابان‌زدایی
• گندم بریان
• گیاهان شوره‌زی