آجودان
آجودان (به فرانسوی: adjudant) یا فریار امیر یا افسری است که مقامات بلندپایه کشوری و لشکری را در امور مختلف، برای پیشبرد وظایف آنان یاری می‌کند.[۱] در بسیاری کشورها آجودان ویژه رسیدگی به امور شخصی پادشاه، رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر را بر عهده دارد.
وظایف
[ویرایش]در مراسم رسمی، وقتی رئیس‌جمهوری به استقبال یک مقام عالیرتبه خارجی می‌رود، یا وقتی او را برای رفتن به یک سفر خارجی بدرقه می‌کنند، افزون بر مسئولان دولتی و شخصیت‌هایی که در مراسم حضور می‌یابند، یک فریار مخصوص پشت‌سر رئیس‌جمهور می‌ایستد و هنگام حرکت نیز او را همراهی و هدایت می‌نماید. در ایران فریار یک نظامی برجسته با درجه امیری (تیمسار) است که به مناسبات و تشریفات نظامی داخل و خارج کشور کاملاً آشناست، و از جنبه‌های فردی از تناسب اندام، برازندگی، تیزهوشی و اعتماد به نفس برخوردار است. شکوه‌دادن به مراسم استقبال و بدرقه رسمی از مقام ریاست جمهوری هنگام خروج و ورود به کشور و نیز مراسم استقبال و بدرقه از رؤسای جمهور میهمان از طریق نظارت و فرماندهی و کنترل نیروهای تشریفات نظامی و آرایش صحنه‌ها با موقعیت مکانی و زمانی راهبری و همراهی با رئیس‌جمهور هنگام استقرار در جایگاه، ادای احترام به پرچم و دیدن سان و رژه از وظایف اصلی فریار رئیس‌جمهور است. حضور محافظ در مراسم استقبال و بدرقه در ترکیب همراهان، القای ناامنی کرده و کاری نامتعارف است. نبود فریار در سه مراسم نخست حسن روحانی موجب ناهماهنگی‌هایی در هر سه مراسم گردید.[۲]
فریار همچنین منصبی نظامی است که معمولاً معادل گروهبان، سرجوخه، یا استوار در نظر گرفته می‌شود. اما در برخی کشورها، ژنرال فریار از بالاترین درجات نظامی است.[۳]
در زمان صفویه و قاجاریه کسی که عهده‌دار این وظایف بود را ایشیک آقاسی می‌نامیدند. این کلمه دوره قاجاریه چه به صورت انفرادی و چه به صورت ترکیب، به عنوان یک لقب قاجاری به‌کار می‌رفته‌است.[۴]
در زبان فارسی
[ویرایش]واژه آجودان از زبان فرانسه به فارسی راه یافته و در ابتدای ورود، به صاحب منصبی در حد نایب گفته می‌شده‌است.[۵]
علاوه بر آجودان و آجودان‌باشی (رئیس آجودانان)،[۶] القاب ترکیبی و مناصبی همچون ژنرال آجودان، آجودان حضور، آجودان خلوت و آجودان مخصوص در دربار ناصرالدین‌شاه معمول بوده‌است.[۴]
در ایران
[ویرایش]تاریخچه
[ویرایش]آغاز استفاده از این واژه در زبان فارسی، به دوران قاجار و سفر ژنرال کلود ماتیو فرانسوی به ایران بازمی‌گردد. استفاده از این واژه ابتدا فقط در مناصب لشکری و نظامی معمول بود. سپس در دستگاه دیوانسالاری قاجار دچار دگرگونی گردید و به عنوان مقام و منصب اداری و همچنین لقب و نشان افتخاری استفاده شد.[۴]
رفته رفته استفاده از این لقب در مناصب درباری و کشوری چنان گسترده شد که اعطای این لقب از هیچ قانون منطقی پیروی نمی‌کرد و اختیار اعطای آن نیز به شخص شاه محدود نبود. پس از دوره قاجار و در دوره پهلوی نیز استفاده از این لقب معمول بوده‌است.[۴]
آجودان‌های ایرانی
[ویرایش]ملقبین در دوره قاجار
[ویرایش]از معروف‌ترین افرادی که در دوره قاجار لقب آجودانی داشته‌اند می‌توان به این افراد اشاره نمود[۴]
- احمدخان آجودان حضور
- مهدی‌خان وزیر همایون
- عزیزخان مکری، آجودان‌باشی از ۱۲۲۸ تا ۱۲۳۱ شمسی.
- سیدمحمد آقا مردک
- آقارضا اقبال‌السلطنه (محل کار او به آجودانیه معروف شد)
- مرتضی قلیخان میرزا ژنرال آجودان حضور همایون
- سیف‌الدوله سلطان محمد میرزا ژنرال آجودان مخصوص مبارک
- علیرضا خان گروسی ژنرال آجودان
- میرزا سید محمد بقا آجودان
- پرنس ارفع[۷]
- محمدخان امیرعلایی (آجودان احمد شاه)[۸]
- سرهنگ محمدحسین فیروز (آجودان احمد شاه)
آجودان‌های شاهان پهلوی
[ویرایش]برخی از آجودان‌های دوره پهلوی عبارتند از[۹]
- محمد شاه‌بختی
- سرتیپ شیبانی (آجودان محمدرضا شاه)
- ادیب هویدا (آجودان کشوری)
- ناصر مشیری (آجودان کشوری)
- هدایت‌الله ذوالفقاری (آجودان کشوری)
- فریدون سررشته‌داری (آجودان کشوری)
- سیروس فرزانه (آجودان کشوری)
- فرهنگ ممتاز (آجودان کشوری)
- پرویز ثابتی (آجودان کشوری)
- عبدالله امیرخزعل (آجودان کشوری)
- سردار جاف (آجودان کشوری)
- مجید امینیان (آجودان کشوری)
- رفیع فرهور (آجودان کشوری)
- ارتشبد رضا عظیمی (آجودان محمدرضا شاه)
- ارتشبد بهرام آریانا (آجودان محمدرضا شاه)
- ارتشبد فریدون جم (آجودان محمدرضا شاه)
- ارتشبد جعفر شفقت (ژنرال آجودان محمدرضا شاه)
- ارتشبد غلامعلی اویسی (آجودان محمدرضا شاه)
- سرهنگ ولی‌الله دانا (آجودان محمدرضا شاه)
- سپهبد اسدالله صنیعی (در دوره ولیعهدی)[۱۰]
- ارتشبد حسن طوفانیان (آجودان محمدرضا شاه)
- ارتشبد محمد خاتم (آجودان محمدرضا شاه)
- سپهبد جعفرقلی صدری (آجودان محمدرضا شاه)
- سرلشکر مقصود همپائی (آجودان محمدرضا شاه)
- سرتیپ عزیز دماوندی (آجودان محمدرضا شاه)
- سپهبد نادر جهانبانی (آجودان محمدرضا شاه و فرح پهلوی)
- سرلشکر غلامرضا پهلوی (آجودان محمدرضا شاه)[۱۱]
جمهوری اسلامی ایران
[ویرایش]- امیر سرتیپ ستاد عباسعلی نیک‌منش (آجودان سید محمد خاتمی)
- امیر سرتیپ ستاد حسین افشارزاده (آجودان محمود احمدی‌نژاد)
- امیر سرتیپ ستاد حسین ولیوند (آجودان حسن روحانی)
- امیر سرتیپ دوم ستاد سید محمدرضا حسینی (آجودان سید ابراهیم رئیسی،مسعود پزشکیان)[۱۲]
منابع
[ویرایش]- ↑ توضیح واژه آجودان در واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان فارسی.
- ↑ «فردا چه کسی پشت سر «روحانی» می‌ایستد؟». فارس. ۳۱ شهریور ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۶.
- ↑ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Adjutant». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ «آجودان». دائرةالمعارف اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
- ↑ «آجودان». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
- ↑ «آجودان‌باشی». لغتنامه دهخدا. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
- ↑ «ارفع‌الدوله رضا». راسخون. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
- ↑ «رضا پهلوی از تولد تا کودتا». مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
- ↑ «قانون راجع به الحاق یک بند به لایحه قانونی تعیین تکلیف کارکنان دربار سابق». سامانه قوانین و مقررات. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.[پیوند مرده]
- ↑ [http://www.montazeran.ir/makatebe-enherafi/bahaeeyat/223-bahaeyat-va-pahlavi.html
سرهنگ %5b%5bولی‌الله دانا%5d%5d (آجودان محمدرضا شاه) «بهائیت و رژیم پهلوی»] مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). منتظران. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰. کاراکتر line feed character در|نشانی=در موقعیت 82 (کمک) - ↑ «غلامرضا پهلوی». پژوهشکده باقرالعلوم. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۰.
- ↑ https://www-tasnimnews-com.cdn.ampproject.org/v/s/www.tasnimnews.com/fa/news/1400/10/01/2630839/امیر-حسینى-فرمانده-دژبان-ارتش-آجودان-مخصوص-رئیس-جمهور-شد/amp?amp_js_v=a6&_gsa=1&usqp=mq331AQKKAFQArABIIACAw%3D%3D#aoh=16403447371017&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=از%20%251%24s&share=https%3A%2F%2Fwww.tasnimnews.com%2Ffa%2Fnews%2F1400%2F10%2F01%2F2630839%2F%25D8%25A7%25D9%2585%25DB%258C%25D8%25B1-%25D8%25AD%25D8%25B3%25DB%258C%25D9%2586%25D9%2589-%25D9%2581%25D8%25B1%25D9%2585%25D8%25A7%25D9%2586%25D8%25AF%25D9%2587-%25D8%25AF%25DA%2598%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2586-%25D8%25A7%25D8%25B1%25D8%25AA%25D8%25B4-%25D8%25A2%25D8%25AC%25D9%2588%25D8%25AF%25D8%25A7%25D9%2586-%25D9%2585%25D8%25AE%25D8%25B5%25D9%2588%25D8%25B5-%25D8%25B1%25D8%25A6%25DB%258C%25D8%25B3-%25D8%25AC%25D9%2585%25D9%2587%25D9%2588%25D8%25B1-%25D8%25B4%25D8%25AF
| نظامی |
|  | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| انتظامی |
| |||||||||||||||||||||