بنی‌اسرائیل

محدوده قلمرو نوادگان اسرائیل

بنی‌اسرائیل (به عربی: بنو إسرائيل) (به عبری: בני ישראל، بْنِیْ يیسرائِل) به معنای «فرزندان اسرائیل»، کنفدراسیونی از قبایل سامی در عصر آهن است که در خاور نزدیک باستان می‌زیستند. بنا به گزارش‌ها کتاب‌های مقدس ادیان ابراهیمی، فرزندان و نوادگان یعقوب به این نام خوانده می‌شدند. این قوم ریشه و پایهٔ قومی هستند که بعدها یهود نامیده شد.

مطابق روایت موجود در تورات، بنی‌اسرائیل به عنوان یک قوم واحد در زمان خروج از مصر و سرگردانی در بیابان شکل گرفت و نهایتاً، بعد از فتح خون‌بار، در سرزمین کنعان (که قسمت جنوبی‌اش بعداً اسرائیل نام گرفت) ساکن شد. با این وجود، به گفته مورخان و باستان‌شناسان معاصر، روایت تورات صحیح نیست؛ باستان‌شناسی معاصر می‌گوید بنی‌اسرائیل خود بومی کنعان بودند، خدایان کنعانی را می‌پرستیدند و هیچ اثری از فتح یا مهاجرت گروهی خارجی به اسرائیل در آن دوره یافت نشده‌است.

رشیه‌شناسی

نخستین اشاره به اسرائیل در منابع خارج از کتاب مقدس در سنگ یادبود مرنپتاه آمده که مربوط به حدود سال ۱۲۰۹ پیش از میلاد است. این نوشته بسیار کوتاه است و می‌گوید: «اسرائیل نابود شده و نسل او دیگر نیست». در این نوشته، «اسرائیل» به یک قوم اشاره دارد، نه یک فرد یا دولت-ملت، و گفته می‌شود که این قوم در نواحی مرکزی فلسطین یا نواحی مرتفع سامریه سکونت داشته‌اند. برخی مصرشناسان معتقدند که نام اسرائیل ممکن است در نقش‌برجسته‌های جغرافیایی قدیمی‌تر نیز آمده باشد، مربوط به دودمان هجدهم یا نوزدهم مصر، یعنی دوره حکومت رامسس دوم، اما این دیدگاه همچنان بحث‌برانگیز و محل اختلاف است.

در کتاب مقدس عبری، واژه اسرائیل نخستین بار در پیدایش ۳۲:۲۹ ظاهر می‌شود، جایی که یک فرشته، پس از کشتی گرفتن با یعقوب، نام او را به اسرائیل تغییر می‌دهد. طبق ریشه‌شناسی عامیانه ارائه‌شده در متن، واژه اسرائیل از دو بخش ساخته شده: یِسرا به‌معنای «غلبه کردن بر» یا «مبارزه کردن با»‌ و اِل که اشاره دارد به خدایی کنعانی‌–بین‌النهرینی به نام «اِل»، که در برخی منابع با یهوه هم‌معنا در نظر گرفته شده است. با این حال، پژوهشگران مدرن ال را فاعل جمله می‌دانند و معنی نام اسرائیل را «خدا حکومت می‌کند»‌ یا «خدا می‌جنگد» تفسیر می‌کنند. ریشه این معنا از فعل عبری سَرَر (שָׂרַר) به‌معنای «فرمانروایی کردن» گرفته شده، که هم‌ریشه با واژه سَر (שַׂר) به‌معنای «فرمانروا» در عبری و واژه šarru در زبان اکدی به‌معنای «پادشاه» است. این واژه همچنین با ریشه عبری دیگر یعنی سَراه (שׂרה) به‌معنای «جنگیدن، تلاش کردن، درگیر شدن» هم‌ریشه است. دکتر چمح یوره توضیح می‌دهد که واژه اسرائیل ترکیبی است از ریشه «مبارزه کردن» و «ال»، و در روایت‌های کتاب مقدس، حتی پس از تغییر نام یعقوب به اسرائیل، گاهی همچنان از نام یعقوب استفاده می‌شود. دلیلش این است که نویسندگان مختلف کتاب مقدس دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به شخصیت اخلاقی یعقوب داشته‌اند.

روایت تنخ

پیدایش قوم بنی‌اسرائیل

یعقوب پسران یوسف را برکت می‌دهد، اثری از کارل پیتر گوئبل، ۱۸۲۰

روایت تنخ از خاستگاه بنی‌اسرائیل در سفر پیدایش آغاز می‌شود. ابراهیم، که در متون عبری به‌عنوان «پدر قوم اسرائیل» شناخته می‌شود، در شهر «اور کلدانیان» در میان‌رودان زاده شد. الوهیم او را فراخواند تا زادگاهش را ترک کرده و به سرزمینی که بعداً کنعان نام گرفت، مهاجرت کند. در آنجا، پیمانی میان ابراهیم و الوهیم بسته شد که بر اساس آن، نسل او به قومی بزرگ بدل می‌شد. در این پیمان، «ختنه» به‌عنوان نشانهٔ عهد میان الوهیم و نسل ابراهیم تعیین گردید. ابراهیم از همسرش ساره صاحب پسری به نام اسحاق شد، و از طریق اسحاق، این پیمان به نسل او منتقل گردید. اسحاق نیز دو پسر داشت، عیسو و یعقوب؛ اما بر اساس روایت تورات، عهد الهی از طریق یعقوب ادامه پیدا کرد. یعقوب که بعدها «اسرائیل» نام گرفت، دوازده پسر داشت و این پسران، سرآغاز دوازده سبط اسرائیل شدند. این اسباط شامل روبین، شمعون، لاوی، یهودا، دان، نفتالی، جاد، آشر، یساکار، زبولون، یوسف (یا افرایم و منسّه) و بنیامین بودند. به دنبال قحطی در کنعان، یعقوب و فرزندانش به مصر مهاجرت کردند، جایی که یوسف، یکی از پسرانش، پس از فروخته شدن به بردگی، به مقام بلند اداری رسیده بود. در ابتدا بنی‌اسرائیل از حمایت خاندان فرعون برخوردار بودند اما پس از مدتی نسل‌های بعدی بنی‌اسرائیل به بردگی گرفته شدند. بردگی در مصر باعث شد هویت قومی و دینی مستقل شکل بگیرد و زمینهٔ ظهور موسی به‌عنوان رهبر و پیامبر فراهم شود.

در سفر خروج، موسی به فرمان یهوه بنی‌اسرائیل را از بردگی مصر رهایی بخشید و به رهبری او قوم اسرائیل در مسیر بازگشت به سرزمین موعود قرار گرفت. در این مسیر، موسی از کوه سینا الواحی دریافت کرد که حاوی «ده فرمان» و دیگر قوانین شریعت بود. بر اساس این عهد، بنی‌اسرائیل متعهد شد تنها یهوه را بپرستد و دستورات او را رعایت کند. در مقابل، یهوه وعده داد آنان را قوم خاص خود سازد و به سرزمین موعود برساند. بنا به گزارش‌های سه اسفار دیگر تورات، اعداد، لاویان و تثنیه، سفر بیابانی بنی‌اسرائیل، ۴۰ سال به طول انجامید و شامل ایستگاه‌های متعدد در مسیر از مصر تا کنعان بود. همچنین تابوت عهد به عنوان نماد حضور یهوه، در میان قوم حمل می‌شد. طبق روایت سفر یوشع، پس از مرگ موسی، یوشع رهبری بنی‌اسرائیل را بر عهده گرفت و فتوحات کنعان را آغاز کرد. اولین شهرها و مناطق تحت فرمان بنی‌اسرائیل قرار گرفت و هر قبیله قلمروی مشخص خود را تصرف کرد.

دوران قضات و پادشاهی متحده

بنا بر کتاب داوران، پس از مرگ یوشع، بنی‌اسرائیل هنوز ساختار پادشاهی واحدی نداشتند و هر قبیله در قلمرو خود اداره می‌شد. در نبود قدرت مرکزی، رهبری قوم بر عهده قاضیان (شوفطیم) قرار داشت؛ افرادی که هم رهبران نظامی و هم داوران دینی محسوب می‌شدند. در این دوران، معبد مرکزی وجود نداشت و پرستش یهوه در مکان‌های متعدد مانند شیله، میصپه و جلعاد انجام می‌گرفت. کاهنان خاندان لاوی نقش مهمی در حفظ هویت دینی بنی‌اسرائیل داشتند. در کتاب اول سموئیل روایت شده است، با افزایش تهدید اقوام همسایه، به‌ویژه فلیسطی‌ها، بنی‌اسرائیل خواستار پادشاهی واحد شدند تا همانند دیگر ملت‌های پیرامون، حکومتی متمرکز داشته باشند. با مشورت و ارشاد سموئیل، یهوه اجازهٔ تشکیل پادشاهی را داد، اگرچه هشدار داد که این تصمیم پیامدهایی سیاسی و اخلاقی خواهد داشت. در نهایت شائول از قبیلهٔ بنیامین نخستین پادشاه اسرائیل شد. فرمانروایی، او در آغاز موفقیت‌های نظامی چشمگیری به‌دست آورد و اتحاد نسبی میان قبایل ایجاد کرد. با این حال، نافرمانی از دستورات یهوه و اقدام مستقلانه در انجام قربانی‌ها، موجب از دست رفتن لطف الهی نسبت به او شد. پس از این که شائول در نبردی با فلیسطی‌ها کشته شد، پادشاهی به داوود منتقل گردید.

داوود و شائول، اثر ارنست جوزفسون، ۱۸۷۸

کتاب دوم سموئیل دوران حکومت داوود را دوران تثبیت پادشاهی اسرائیل توصیف می‌کند. او موفق شد قبایل شمالی و جنوبی را متحد کند و اورشلیم را به پایتخت سیاسی و مذهبی حکومتش تبدیل نماید. یکی از دستاوردهای بزرگ داوود، آوردن تابوت عهد به اورشلیم بود که نماد حضور یهوه در میان قوم محسوب می‌شد. در زمان داوود، اسرائیل به قدرت نظامی و سیاسی بی‌سابقه‌ای دست یافت. او با شکست دادن فلیسطی‌ها، موآبیان، ادومیان و آرامیان، قلمرو اسرائیل را گسترش داد و نوعی دولت-امپراتوری کوچک در منطقهٔ کنعان ایجاد کرد. با وجود دستاوردهای بزرگ، شورش‌های داخلی مانند قیام پسرش ابشالوم چالش‌هایی برای حکومت او ایجاد کرد. از نظر دینی، داوود با حفظ پرستش یهوه و جلوگیری از آیین‌های بیگانه، پایه‌های یکتاپرستی را تقویت کرد. کتاب اول پادشاهان، دوران سلیمان فرزند داوود و بث‌شبع را عصر شکوه و صلح اسرائیل می‌داند. در تنخ پادشاهی سلیمان، دوران طلایی پادشاهی متحد به تصویر کشیده شده است. مهم‌ترین دستاورد مذهبی سلیمان ساخت معبد نخست در اورشلیم بود، مکانی که تابوت عهد در آن قرار گرفت و به مرکز پرستش یهوه تبدیل شد. سلیمان به دلیل حکمت و عدالتش شهرت یافت؛ حکمت او در داوری‌ها و نوشته‌های منسوب به او چون امثال سلیمان و جامعه در سنت عبری بازتاب یافته است. با این حال، اواخر حکومت او با افزایش مالیات‌ها و گرایش به ازدواج‌های سیاسی با زنان بیگانه که پرستش خدایان دیگر را به دربار آوردند، تنش‌هایی در میان قوم ایجاد شد. با وجود این، تا پایان عمر سلیمان، اسرائیل متحد باقی ماند و ثبات سیاسی خود را حفظ کرد.

پادشاهی اسرائیل و پادشاهی یهودا

پس از مرگ سلیمان، پادشاهی متحد اسرائیل دچار شکاف شد. ده قبیلهٔ شمالی از سلطنت خاندان داوود جدا شدند و با رهبری یربعام پادشاهی اسرائیل با پایتخت اولیه در شکیم (و سپس در سامره) را در شمال تشکیل دادند، در حالی که پادشاهی یهودا در جنوب با مرکزیت اورشلیم تحت فرمان رحبعام، پسر سلیمان، باقی ماند. این تجزیه، نقطهٔ آغاز دو مسیر سیاسی و دینی جداگانه برای بنی‌اسرائیل بود. در پادشاهی شمالی، یربعام برای جلوگیری از رفت‌وآمد مردم به معبد اورشلیم، دو گوسالهٔ زرین برپا کرد و پرستش یهوه را با آیین‌های بومی آمیخت. این اقدام در تنخ به‌عنوان گناه بزرگ اسرائیل یاد شده است، زیرا پرستش یهوه در قالب تمثال را نشانهٔ انحراف از شریعت سینا می‌دانستند. در طول قرون بعد، هر دو پادشاهی شاهد دگرگونی‌های مذهبی بودند. در شمال، خاندان‌های مختلفی بر تخت نشستند و بارها معابد بیگانه یا آیین‌های کنعانی در پرستش یهوه آمیخته شد. در جنوب، پادشاهانی چون آسا، یهوشافاط، حزقیا و یوشیا اصلاحات دینی انجام دادند و پرستش یهوه را به شکل خالص‌تر بازگرداندند. در سده‌های بعد، پیامبرانی چون الیاس، الیشع، اشعیا و ارمیا قوم را به بازگشت به یهوه فراخواندند و هشدار دادند که بی‌وفایی به عهد یهوه سرانجام به نابودی خواهد انجامید.

در قرون بعد، بی‌ثباتی سیاسی و درگیری‌های داخلی اسرائیل را تضعیف کرد. با گسترش قدرت آشور، شمال در معرض تهدید قرار گرفت. سرانجام در سال ۷۲۲ پیش از میلاد، سپاهیان شلمناصر پنجم و سپس سرگون دوم پادشاه آشور، پایتخت سامره را فتح کردند. بسیاری از مردم اسرائیل به مناطق دیگر امپراتوری آشور تبعید شدند و گروه‌هایی از اقوام بیگانه در سرزمین آنان اسکان داده شدند. بدین‌ترتیب، پادشاهی اسرائیل نابود شد و اعتقاد به ده قبیله گمشده شکل گرفت. پس از سقوط سامره، پادشاهی یهودا در جنوب باقی ماند. اورشلیم در این دوران به مرکز اصلی پرستش یهوه و پناهگاه بازماندگان اسرائیل تبدیل شد. بنا بر روایت کتاب دوم پادشاهان، یوشیا اصلاحات گسترده‌ مذهبی را انجام داد. او آیین‌های بیگانه را نابود کرد و پرستش یهوه را دوباره به محور زندگی دینی یهودا بازگرداند. اما پس از مرگ او در نبرد با مصر، یهودا وارد دوره‌ای از آشوب و ضعف شد. در قرن ششم پیش از میلاد، قدرت آشور رو به افول گذاشت و امپراتوری بابل جای آن را گرفت. در زمان صدقیای، پادشاه یهودا، بابل به رهبری نبوکدنصر دوم اورشلیم را محاصره کرد. پس از مقاومت کوتاه، شهر در سال ۵۸۶ پیش از میلاد سقوط کرد؛ معبد سلیمان ویران شد، و بخش بزرگی از مردم به بابل تبعید شدند.

اسارت بابلی و دوران فارسی

جیمز تیسوت در این اثر تبعید یهودیان به بابل را به تصویر کشیده است، ۱۸۹۶

در طول دوران تبعید، پیامبرانی چون ارمیا و حزقیال بازماندگان را تشویق کردند تا امید بازگشت به سرزمین یهودا و بازسازی معبد را از دست ندهند. بنا به روایت کتاب عزرا، کوروش بزرگ، پادشاه امپراتوری هخامنشی، پس از فتح بابل فرمان آزادی اسیران یهودی و بازگشت آنان به سرزمین یهودا را صادر نمود این اقدام به قوم یهود فرصت داد تا هویت دینی و اجتماعی خود را بازیابی کنند. منطقهٔ یهود به نام یهود مدینتا شناخته شد و به عنوان ساتراپی تحت حکومت هخامنشی درآمد.

روایت‌ بازسازی معبد دوم با رهبری زروبابل در کتاب‌های عزرا و نحمیا گزارش شده‌است. زروبابل به همراه یوشع، کاهن اعظم، تلاش کردند تا معبد را بر روی ویرانه‌های معبد سلیمان بسازند، اما مقاومت‌های محلی و مشکلات مالی باعث توقف موقت کار شد. با این حال بر اساس کتاب‌های حجی و زکریا بازسازی معبد سرانجام در سال ۵۱۶ پیش از میلاد تکمیل شد و یوشع به عنوان کاهن اعظم منصوب گردید. در ادامه، گروه دیگری از یهودیان با رهبری عزرا و نحمیا به سرزمین یهود بازگشتند. عزرا تمرکز خود را بر آموزش شریعت یهوه و اصلاحات مذهبی قرار داد و تلاش کرد وفاداری قوم به عهد الهی را احیا کند. نحمیا مسئول بازسازی دیوارهای اورشلیم شد و اصلاحات اجتماعی و دینی انجام داد، از جمله محدود کردن نفوذ اقوام و فرهنگ‌های بیگانه در جامعه یهودیان. این اقدامات موجب تثبیت نظم اجتماعی و مذهبی جامعه یهود شد و زمینهٔ بازگشت هویت دینی و ملی را فراهم کرد.

دیدگاه تاریخی

تحلیل انتقادی متون عبری، توسط محققانی مانند ریچارد الیوت فریدمن و کنت کیچن، نشان می‌دهد که متون خروج، یوشع و پادشاهان ترکیبی از اسطوره، حافظه جمعی و روایت ملی هستند. یکی از نکات مهم در تحلیل انتقادی تنخ، فاصله زمانی قابل توجه بین نگارش متن‌ها و رویدادهای تاریخی که روایت می‌کنند است. رویدادهای مرتبط با ابراهیم، اسحاق و یعقوب احتمالاً به اوایل هزاره دوم پیش از میلاد بازمی‌گردند، اما متون مربوط به آنها (مثل سفر پیدایش) احتمالاً قرن ششم–پنجم پیش از میلاد نوشته شده‌اند. همین طور داستان خروج از مصر و فتح کنعان (سفر خروج، یوشع) با فاصله‌ای حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ سال پس از زمان فرضی رخدادها تدوین شده‌اند، عمدتاً در دوران اسارت بابلی و بازسازی معبد دوم. این فاصلهٔ زمانی باعث شده است که بسیاری از جزئیات، به جای ثبت دقیق تاریخی، بازتاب حافظهٔ جمعی، اسطوره‌ها و اهداف هویتی و دینی باشد.

بسیاری از پژوهش‌های معاصر کتاب مقدس بر این باورند که شکل‌گیری قومی بنی‌اسرائیل موضوعی پیچیده‌تر از آن است که در روایت سنتی تنخ توصیف شده است. در دهه‌های اخیر، تلاش‌ها برای اثبات مستقیم روایت توراتی دربارهٔ روایات خروج از مصر، فتح ناگهانی کنعان و پادشاهی متحده اسرائیل با یافته‌های باستان‌شناسی بیشتر در تضاد قرار گرفته تا هماهنگی؛ به همین دلیل، بسیاری از محققان ایدهٔ «اثبات تاریخی کتاب مقدس» را کنار گذاشته و به تحلیل تاریخی-انتقادی و جامعه‌شناختی روی آورده‌اند. هر چند که شواهد باستان‌شناسی برای تأیید خروج بزرگ قومی از مصر وجود ندارد، برخی محققان پیشنهاد داده‌اند که هستهٔ تاریخی کوچکی در پس این روایت وجود دارد. ویلیام جی دور احتمال می‌دهد گروهی کوچک با سابقهٔ مصری بعدها با دیگر قبایل کنعانی ادغام شدند و روایت خروج حاصل تجربه تاریخی این گروه کوچک است. ریچارد الیوت فریدمن این گروه را با سبط لاوی مرتبط می‌داند؛ زیرا برخلاف سایر قبایل اسرائیل، لاویان سرزمینی در کنعان نداشتند و نقش دینی-کاهنانهٔ متمایزی داشتند، که ممکن است میراث تجربه‌ای ویژه در مصر باشد. یوسفوس تاریخ‌نگار یهودی قرن نخست میلادی با استناد به مانی‌تو پیشنهاد می‌کند که بنی‌اسرائیل با هیکسوس‌ها (فرمانروایان سامی‌تبار مصر در اواخر عصر برنز) مرتبط بوده‌اند. گروهی از باستان‌شناسان مانند ناداو نعمان بر این باورند که روایت خروج در واقع یک سنت ترکیبی است که از چند رخداد تاریخی مختلف – مانند اخراج کارگران آسیایی از مصر، فروپاشی نظم عصر برنز، و جابه‌جایی جمعیت – پدید آمده و بعدها در یک روایت واحد ترکیب شده است.

در دنیای امروزی

یهودیان اِشکِنازی

اِشکِناز واژه‌ای عبری برای سرزمین آلمان است. از این رو به یهودیانی که در قرون وسطی در آنجا زندگی می‌کردند «اِشکِنازی» می‌گویند. این گروه از یهودیان احتمال زیاد در زمان امپراتوری روم به آنجا کوچ داده شده‌اند. این کوچ احتمالاً در حدود سال ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ بعد از میلاد بوده‌است.

یهودیان سفاردی

یهودیان سفاردی یهودیان اسپانیا و پرتغال هستند. این یهودیان به مدت هزار سال در آن منطقه زندگی می‌کردند تا اینکه در سال ۱۴۹۲ فرناندوی دوم، حامی کلیسای کاتولیک، یهودیان را از آنجا راند. این یهودیان به شمال آفریقا، هلند، انگلیس، فرانسه، لهستان، امپراتوری عثمانی و آمریکای جنوبی مهاجرت کردند. حضور این یهودیان در امپراتوری عثمانی بسیار گسترده بود.

یهودیان میزراهی

یهودیان میزراهی یهودیان خاورمیانه، آسیای مرکزی و قفقاز هستند. معمولاً این یهودیان در کشورهای دارای جمعیت اکثریت مسلمان زندگی می‌کردند. یهودیان ایرانی، عراقی، سوری، افغانستانی، بخارایی، کردی، گرجی و غیره جزو این گروه هستند.

تست ژنتیکی

آزمایشهای ژنتیکی ثابت کرده‌است که بسیاری از یهودیان دارای جد مشترکی در منطقه خاورمیانه هستند. یهودیان به ندرت با غیر یهود ازدواج می‌کردند و از این رو ازدواج آن‌ها بیشتر در بین یهودیان دیگر بود. آزمایش ژنتیکی نشان داده‌است که مقدار این ازدواج با غریبه‌ها در بعضی نسلها کمتر از ۰٫۵ درصد بوده‌است.

یهودیان امروزه خود را بازمانده دوازده قبیله اسرائیل می‌دانند. بر اساس کتاب مقدس یهود مخلوطی از قبیله یهودا، قبیله بنیامین، قبیله شمعون و لاوی است.

جستارهای وابسته

• اسباط اسرائیل
• تاریخ قوم بنی‌اسرائیل
• گوساله سامری
• نشان عمومی فلسطین تحت قیمومت

منابع و برای مطالعه بیشتر

• Albertz, Rainer (1994) [Vandenhoeck & Ruprecht 1992]. A History of Israelite Religion, Volume I: From the Beginnings to the End of the Monarchy. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-22719-7. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Albertz, Rainer (1994) [Vanderhoek & Ruprecht 1992]. A History of Israelite Religion, Volume II: From the Exile to the Maccabees. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-22720-3. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Albertz, Rainer (2003a). Israel in Exile: The History and Literature of the Sixth Century B.C.E. Society of Biblical Literature. ISBN 978-1-58983-055-4. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Albertz, Rainer; Becking, Bob, eds. (2003b). Yahwism After the Exile: Perspectives on Israelite Religion in the Persian Era. Koninklijke Van Gorcum. ISBN 978-90-232-3880-5. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Amit, Yaira; et al., eds. (2006). Essays on Ancient Israel in its Near Eastern Context: A Tribute to Nadav Na'aman. Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-128-3. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Avery-Peck, Alan; et al., eds. (2003). The Blackwell Companion to Judaism. Blackwell. ISBN 978-1-57718-059-3. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Barstad, Hans M. (2008). History and the Hebrew Bible. Mohr Siebeck. ISBN 978-3-16-149809-1.
• Becking, Bob, ed. (2001). Only One God? Monotheism in Ancient Israel and the Veneration of the Goddess Asherah. Sheffield Academic Press. ISBN 978-1-84127-199-6. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Becking, Bob; Korpel, Marjo Christina Annette, eds. (1999). The Crisis of Israelite Religion: Transformation of Religious Tradition in Exilic and Post-Exilic Times. Brill. ISBN 978-90-04-11496-8. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Bedford, Peter Ross (2001). Temple Restoration in Early Achaemenid Judah. Brill. ISBN 978-90-04-11509-5.
• Ben-Sasson, H.H. (1976). A History of the Jewish People. Harvard University Press. ISBN 0-674-39731-2.
• Blenkinsopp, Joseph (1988). Ezra-Nehemiah: A Commentary. Eerdmans. ISBN 978-0-664-22186-7. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Blenkinsopp, Joseph (2003). "Bethel in the Neo-Babylonian Period". In Blenkinsopp, Joseph; Lipschits, Oded (eds.). Judah and the Judeans in the Neo-Babylonian Period. Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-073-6.
• Blenkinsopp, Joseph (2009). Judaism, the First Phase: The Place of Ezra and Nehemiah in the Origins of Judaism. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-6450-5. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Brett, Mark G. (2002). Ethnicity and the Bible. Brill. ISBN 978-0-391-04126-4.
• Bright, John (2000). A History of Israel. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-22068-6. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Cahill, Jane M. (1992). "Jerusalem at the Time of the United Monarchy". In Vaughn, Andrew G.; Killebrew, Ann E. (eds.). Jerusalem in Bible and Archaeology: The First Temple Period. Sheffield. ISBN 978-1-58983-066-0. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Coogan, Michael D., ed. (1998). The Oxford History of the Biblical World. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513937-2. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Coogan, Michael D. (2009). A Brief Introduction to the Old Testament. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-533272-8. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 8 May 2023.
• Coote, Robert B.; Whitelam, Keith W. (1986). "The Emergence of Israel: Social Transformation and State Formation Following the Decline in Late Bronze Age Trade". Semeia (37): 107–47.
• Davies, Philip R. (2015). In Search of 'Ancient Israel': A Study in Biblical Origins (2nd ed.). New York: Bloomsbury T&T Clark. ISBN 978-0-56766-299-6. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 8 May 2023.
• Davies, Philip R. (2006). "The Origin of Biblical Israel". In Amit, Yaira; et al. (eds.). Essays on Ancient Israel in its Near Eastern Context: A Tribute to Nadav Na'aman. Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-128-3.
• Day, John (2002). Yahweh and the Gods and Goddesses of Canaan. Sheffield Academic Press. ISBN 978-0-8264-6830-7.
• Dever, William G. (2012). The Lives of Ordinary People in Ancient Israel: Where Archaeology and the Bible Intersect. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-6701-8. Archived from the original on 3 April 2023. Retrieved 28 May 2023.
• Dever, William (2017). Beyond the Texts: An Archaeological Portrait of Ancient Israel and Judah. SBL Press. ISBN 978-0-88414-217-1. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 8 May 2023.
• Dunn, James D.G; Rogerson, John William, eds. (2003). Eerdmans commentary on the Bible. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-3711-0. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Edelman, Diana (2002). "Ethnicity and Early Israel". In Brett, Mark G. (ed.). Ethnicity and the Bible. Brill. ISBN 978-0-391-04126-4.
• Faust, Avraham (2016). Israel's Ethnogenesis: Settlement, Interaction, Expansion and Resistance. Routledge. ISBN 978-1-134-94208-4. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 28 May 2023.
• Finkelstein, Neil Asher; Silberman (2001). The Bible Unearthed. Simon and Schuster. ISBN 978-0-7432-2338-6. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Frevel, Christian (2023). History of Ancient Israel. SBL Press. ISBN 978-1-62837-514-5. Archived from the original on 1 May 2023. Retrieved 27 April 2023.
• Gnuse, Robert Karl (1997). No Other Gods: Emergent Monotheism in Israel. Sheffield Academic Press. ISBN 978-1-85075-657-6.
• Golden, Jonathan Michael (2004a). Ancient Canaan and Israel: An Introduction. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-537985-3.
• Golden, Jonathan Michael (2004b). Ancient Canaan and Israel: New Perspectives. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-897-6.
• Keimer, Kyle H.; Pierce, George A., eds. (2022). The Ancient Israelite World. Taylor & Francis. ISBN 978-1-000-77324-8. Archived from the original on 16 May 2023. Retrieved 27 April 2023.
• Kelle, Brad E.; Strawn, Brent A., eds. (2020). The Oxford Handbook of the Historical Books of the Hebrew Bible. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-026116-0. Archived from the original on 13 May 2023. Retrieved 31 March 2023.
• Killebrew, Ann E. (2005). Biblical Peoples and Ethnicity: An Archaeological Study of Egyptians, Canaanites, and Early Israel, 1300–1100 B.C.E. Society of Biblical Literature. ISBN 978-1-58983-097-4. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• King, Philip J.; Stager, Lawrence E. (2001). Life in Biblical Israel. Westminster John Knox Press. ISBN 0-664-22148-3.
• Knauf, Ernst Axel; Niemann, Hermann Michael (2021). Geschichte Israels und Judas im Altertum (به آلمانی). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-041168-3. Archived from the original on 26 April 2023. Retrieved 27 April 2023.
• Kuhrt, Amélie (1995). The Ancient Near East c. 3000–330 C. Routledge. ISBN 978-0-415-16763-5.
• Lehman, Gunnar (1992). "The United Monarchy in the Countryside". In Vaughn, Andrew G.; Killebrew, Ann E. (eds.). Jerusalem in Bible and Archaeology: The First Temple Period. Sheffield. ISBN 978-1-58983-066-0. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Lemaire, André (2023). "Israel and Judah (c.931–587 BCE)". In Hoyland, Robert G.; Williamson, H. G. M. (eds.). The Oxford History of the Holy Land. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-288687-3. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 28 May 2023.
• Lemche, Niels Peter (1998). The Israelites in History and Tradition. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-22727-2.
• Levy, Thomas E. (1998). The Archaeology of Society in the Holy Land. Continuum International Publishing. ISBN 978-0-8264-6996-0. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Lipschits, Oded (2005). The Fall and Rise of Jerusalem. Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-095-8. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Lipschits, Oded; Vanderhooft, David (2006). "Yehud Stamp Impressions in the Fourth Century B.C.E.". In Lipschits, Oded; et al. (eds.). Judah and the Judeans in the Fourth Century B.C.E. Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-130-6.
• Mazar, Amihay (2007). "The Divided Monarchy: Comments on Some Archaeological Issues". In Schmidt, Brian B. (ed.). The Quest for the Historical Israel. Society of Biblical Literature. ISBN 978-1-58983-277-0. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Mays, James Luther; et al., eds. (1995). Old Testament Interpretation. T&T Clarke. ISBN 978-0-567-29289-6.
• Merrill, Eugene H. (1995). "The Late Bronze/Early Iron Age Transition and the Emergence of Israel". Bibliotheca Sacra. 152 (606): 145–62.
• Meyers, Carol (2013). Rediscovering Eve: Ancient Israelite Women in Context. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-991078-6. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 28 May 2023.
• Middlemas, Jill Anne (2005). The Troubles of Templeless Judah. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-928386-6.
• Miller, James Maxwell; Hayes, John Haralson (1986). A History of Ancient Israel and Judah. Westminster John Knox Press. ISBN 0-664-21262-X. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Miller, Robert D. (2005). Chieftains of the Highland Clans: A History of Israel in the 12th and 11th Centuries B.C. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-0988-9. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Niditch, Susan, ed. (2016). The Wiley Blackwell Companion to Ancient Israel. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-65677-8. Archived from the original on 1 June 2023. Retrieved 27 April 2023.
• Niehr, Herbert (1999). "Religio-Historical Aspects of the Early Post-Exilic Period". In Becking, Bob; Korpel, Marjo Christina Annette (eds.). The Crisis of Israelite Religion: Transformation of Religious Tradition in Exilic and Post-Exilic Times. Brill. ISBN 978-90-04-11496-8.
• Nodet, Étienne (1999) [Editions du Cerf 1997]. A Search for the Origins of Judaism: From Joshua to the Mishnah. Sheffield Academic Press. ISBN 978-1-85075-445-9. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Pitkänen, Pekka (2004). "Ethnicity, Assimilation and the Israelite Settlement" (PDF). Tyndale Bulletin. 55 (2): 161–82. doi:10.53751/001c.29171. S2CID 204222638. Archived from the original (PDF) on 17 July 2011.
• Silberman, Neil Asher; Small, David B., eds. (1997). The Archaeology of Israel: Constructing the Past, Interpreting the Present. Sheffield Academic Press. ISBN 978-1-85075-650-7. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Smith, Mark S. (2001). Untold Stories: The Bible and Ugaritic Studies in the Twentieth Century. Hendrickson Publishers.
• Smith, Mark S. (2002) [Harper & Row 1990]. The Early History of God. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-3972-5. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Soggin, Michael J. (1998). An Introduction to the History of Israel and Judah. Paideia. ISBN 978-0-334-02788-1. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Stager, Lawrence E. (1998). "Forging an Identity: The Emergence of Ancient Israel". In Coogan, Michael D. (ed.). The Oxford History of the Biblical World. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513937-2. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 14 August 2015.
• Thompson, Thomas L. (1992). Early History of the Israelite People. Brill. ISBN 978-90-04-09483-3.
• Vanderkam, James (2022). An introduction to early Judaism (2nd ed.). Eerdmans. ISBN 978-1-4674-6405-5. Archived from the original on 25 March 2023. Retrieved 27 April 2023.
• Van der Toorn, Karel (1996). Family Religion in Babylonia, Syria, and Israel. Brill. ISBN 978-90-04-10410-5. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Van der Toorn, Karel; Becking, Bob; Van der Horst, Pieter Willem (1999). Dictionary of Deities and Demons in the Bible (2d ed.). Koninklijke Brill. ISBN 978-90-04-11119-6. Archived from the original on 1 July 2023. Retrieved 1 November 2020.
• Wylen, Stephen M. (1996). The Jews in the Time of Jesus: An Introduction. Paulist Press. ISBN 978-0-8091-3610-0.
• Zevit, Ziony (2001). The Religions of Ancient Israel: A Synthesis of Parallactic Approaches. Continuum. ISBN 978-0-8264-6339-5. Archived from the original on 27 April 2023. Retrieved 27 April 2023.