پرش به محتوا

درگاه:خراسان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از درگاه:خراسان بزرگ)

خـراســان، سـرزمـیـن خـورشـیـد

خراسان منطقه‌ای جغرافیایی و تاریخی است که اکنون با شمال شرق ایران، شمال افغانستان، و جنوب ترکمنستان منطبق است. کرانهٔ شمالی قلمرو تاریخی خراسان در امتداد خطی است که دریای خزر را به آمودریا وصل می‌کند و کرانهٔ جنوبی آن در امتداد خط متصل‌کنندهٔ دشت کویر به کو‌ه‌های مرکزی افغانستان. در مفهوم گسترده‌تر، جغرافی‌دانان عرب خراسان را هم‌مرز هند دانسته‌اند. تاریخ منطقه به زمان‌های باستان از جمله هخامنشیان و اشکانیان باز می‌گردد ولی نام خراسان اولین بار در زمان ساسانیان به کار رفت. ساسانیان قلمرو خود را به چهار بخش (کوست) تقسیم کرده بودند که بخش شرقی آن خراسان بود. خراسان در دورهٔ ساسانیان و دورهٔ اسلامی، به چهار بخش (ربع) تقسیم و هر ربع به نام شهر بزرگ آن نامیده می‌شد. این چهار ربع عبارت بودند از: ربع نیشابور، ربع مرو، ربع هرات، و ربع بلخ. ابتدا کرسی خراسان مرو و بلخ بود، ولی در زمان طاهریان به نیشابور منتقل شد. خراسان در زمان طاهریان، صفاریان، و سامانیان تقریباً مستقل بود، و بخشی از سرزمین‌های غزنویان، سلجوقیان، و خوارزمشاهیان را تشکیل می‌داد. چنگیز خان و تیمور لنگ به خراسان هجوم آوردند. صفویان سر خراسان با ازبک‌ها جنگ‌ها کردند. خراسان از ۱۱۳۵ تا ۱۱۴۲ هجری به دست افغان‌ها افتاد، اما نادرشاه آنان را بیرون راند و مشهد را پایتخت ایران قرار داد. استان خراسان در ۱۳۸۳ شمسی به سه استان خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند، خراسان رضوی به مرکزیت مشهد، و خراسان شمالی به مرکزیت بجنورد تقسیم شد. در لغت‌نامهٔ دهخدا واژه خراسان به معنی مشرق در مقابل مغرب آمده است. واژۀ خراسان ۳ جزء دارد: خُر یا خور، آس، و ان. اولی یعنی «خورشید»، دومی از مصدر «آسیدن» به معنی «آمدن، رسیدن»، و سومی پسوند صفت‌فاعلی‌ساز است. این سه جزء روی هم یعنی «جایگاه برآمدن خورشید» که ابیات زیر در داستان ویس و رامین از فخرالدین اسعد گرگانی نیز مؤید آن است:

زبان پهلوی هر کو شناسدخراسان آن بود کز وی خور آسد
خور آسد پهلوی باشد خور آیدعراق و پارس را خور زو برآید
خوراسان را بود معنی خورآیانکجا از وی خور آید سوی ایران
نمایش برگزیده‌های تازه

نوشتار برگزیده

نقشه کشورهای آسیا در اوایل قرن بیستم. افغانستان میان امپراتوری روسیه و هند بریتانیا جدایی ایجاد کرده‌است.
جنگ اول هرات زمانی آغاز شد که حاکم هرات، کامران میرزا، سر از اطاعت از دولت ایران پیچید و به تاخت و تاز در خراسان و سیستان مشغول شد. محمدشاه برای سرکوب او و ضمیمه مجدد هرات به خاک ایران تصمیم به لشکرکشی به آن سو گرفت. انگلیسی‌ها که بازگشت هرات به حاکمیت ایران را خطری برای ثبات حکومت خود در هندوستان می‌دانستند، با آن مخالفت کردند اما شاه به هشدارهایشان توجهی نکرد و در سال ۱۸۳۷ راهی هرات شد. هرات برای ده ماه محاصره شد. چون وضعیت برای کامران میرزا سخت افتاد، وی تصمیم گرفت که تسلیم شود اما دولت انگلیس که این موضوع را به سود خود نمی‌دانست، مداخله کرد و با کمک مالی و وعده کمک نظامی، او را منصرف کرد. اندکی بعد کشتی‌های انگلیسی جزیره خارگ را اشغال کردند و با تهدید به کشاندن جنگ به فارس و کرمان، شاه ایران را مجبور به عقب‌نشینی کردند. جنگ دوم هرات در زمان ناصرالدین‌شاه در ۱۸۵۶ روی داد که ایران به دلیل دخالت انگلیسی‌ها مجدداً در پس‌گیری شهر ناکام ماند. در زمان حاکمیت عباس میرزا بر خراسان جهت برقراری مجدد امنیت در آن سامان، محمدمیرزا (محمدشاه بعدی) از سوی پدر خود مامور محاصره هرات و بازگرداندن حاکمیت ایران بدان شهر شد. او و قائم‌مقام فراهانی که شاهزاده را همراهی می‌کرد، با یارمحمدخان، وزیر هرات و کامران میرزا حاکم آن شهر، به مذاکره نشستند اما چون نتیجه‌ای حاصل نشد، شهر توسط سپاه ایران محاصره گردید. اگرچه محمدمیرزا در ابتدا به موفقیت‌هایی دست پیدا کرد، اما در میانه نبرد خبر درگذشت عباس میرزا در مشهد به او رسید و مجبور شد که به تهران بازگردد. پیش از بازگشت او و قائم‌مقام، آن دو با وزیر و حاکم هرات صلح کردند و مقرر شد کامران میرزا حاکمیت ایران را بپذیرد، پانزده هزار تومان زر و پنجاه شال کشمیری خراج پرداخت کند و اسرای ایرانی که در تاخت و تاز به خراسان اسیر کرده بود را آزاد کند.

نگارهٔ برگزیده

میل رادکان چناران
میل رادکان چناران

میل رادکان در ۲۶ کیلومتری شمال غربی چناران واقع است. ۲۵ متر ارتفاع دارد و با بدنهٔ استوانه‌ای و گنبد مخروطی‌شکل متعلق به قرن هفتم هجری است. نمای خارجی بنا تا ارتفاع سه متری به صورت دوازده‌ضلعی و پس از آن تا زیر گنبد دارای ۳۶ ترک یا نیم‌استوانه بوده و داخل آن هشت‌ضلعی است. میل رادکان چناران همتای دیگری در کردکوی دارد که به رادکان غربی مشهور است.

زندگی‌نامهٔ برگزیده

عطاران در سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر، ۱۳۹۶
رضا عطاران (زادهٔ ۲۰ اردیبهشت ۱۳۴۷) بازیگر، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس ایرانی است. او در رشتهٔ اقتصاد دیپلم خود را دریافت کرد و برای ادامهٔ تحصیل به دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت. با این حال پس از مدتی تحصیل را رها کرد و به سینما روی آورد. آغاز فعالیت عطاران به‌عنوان بازیگر در تئاتر حسن حامد در دههٔ ۱۳۶۰ صورت گرفت و این همکاری تا سال ۱۳۷۱ ادامه داشت. اولین حضور عطاران در تلویزیون در مجموعه بیداران در سال ۱۳۶۹ به کارگردانی اصغر عبداللهی آغاز شد، اما پیشرفت بازیگری او به همکاری با مهران مدیری در دو مجموعه پرواز ۵۷ و ساعت خوش مربوط می‌شود. عطاران نخستین کارگردانی خود را در برنامهٔ سیب خنده که برای گروه سنی کودک و نوجوان ساخته بود تجربه کرد. وی همچنین اولین حضور خود در سینما را در سال ۱۳۷۶ و در فیلم کلید ازدواج تجربه کرد. او چند سال بعد در کلاه‌قرمزی و سروناز حضور پیدا کرد و در سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ در دو سریال خانه به‌دوش و متهم گریخت کارگردانی و بازیگری را تجربه کرد. در سال ۱۳۸۶ با بازی در فیلم خروس جنگی، مورد توجه قرار گرفت. سپس در سال ۱۳۸۸ در فیلم نیش زنبور بازی کرد. این فیلم در مجموع ۱ میلیارد و ۷۵۰ میلیون تومان فروش داشت. او در سال ۱۳۸۹ در ورود آقایان ممنوع و اسب حیوان نجیبی است به ایفای نقش پرداخت و به‌واسطه بازی در این دو فیلم تندیس لبخند زرین و دیپلم افتخار بهترین بازیگر مرد مراسم اختتامیهٔ دومین جشن لبخند آفتاب را به دست آورد. کارگردانی و بازیگری عطاران در فیلم خوابم می‌آد در سال ۱۳۹۰ موجب شد او برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین کارگردان بخش نگاه نو شود. در همان سال او در بی‌خود و بی‌جهت نیز بازی و دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد را از انجمن منتقدان سینما دریافت کرد. او همچنین در فیلم دهلیز نیز به ایفای نقش پرداخت و نامزد جایزهٔ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.

آیا می‌دانستید؟

رده‌ها

گفتاورد منتخب

بوالعجب یاری ای یار خراسانیبندهٔ بوالعجبی‌های خراسانم
          —ابوسعید ابوالخیر

مطالب باکیفیت

مقالات برگزیده

زمین‌لرزه ۱۳۷۶ قائنمشهدفردوسیطاهر بن حسینطاهر بن عبداللهطلحه بن طاهرعبدالله بن طاهرجنگ امین و مأمونرضا عطارانحوزه انتخابیه سبزوارعلی بن موسی الرضا

مقالات خوب

حسین واعظ کاشفیدقیقیآذر برزین‌مهرآرامگاه فردوسیحرم امام رضاکمال‌الدین بهزادشورای اسلامی شهر سبزواربزرگمهرولایتعهدی علی بن موسی الرضارباعیات خیامروضة الشهداجنگ اول هراتدریا دادورنادرشاهابن یمینمحمدتقی مسعودیه

فهرست‌های برگزیده

فهرست آثار ملی شهرستان سبزوارفهرست شهرستان‌های استان خراسان رضویفهرست شهرستان‌های استان خراسان شمالیفهرست شهرستان‌های استان خراسان جنوبیفهرست امیران طاهری • فهرست اهالی سبزوار • فهرست آثار ملی شهرستان کاشمرفهرست آثار ملی شهرستان مشهد

کمک و همکاری

موضوعات

شهرستان‌ها

خراسان جنوبی: بشرویهبیرجندخوسفدرمیانزیرکوهسرایانسربیشهطبسفردوسقائناتنهبندان
خراسان رضوی: باخرزبجستانبردسکنبینالودتایبادتربت جامتربت حیدریهجغتایجوینچنارانخلیل‌آبادخوافخوشابداورزندرگزرشتخوارزاوهزبرخانسبزوارسرخسششتمدصالح‌آبادفریمانفیروزهقوچانکاشمرکلاتکوهسرخگلبهارگنابادمشهدمه‌ولاتنیشابور
خراسان شمالی: اسفراینبجنوردجاجرمراز و جرگلانشیروانفاروجگرمهمانه و سملقان

شهرها

خراسان جنوبی: آبیزآرین‌شهرآیسکارسکاسدیهاسفدناسلامیهآیسکباغستانبشرویهبیرجندحاجی‌آبادخضری دشت بیاضخوسفدرحزهانسرایانسربیشهسه‌قلعهشوسفطبسطبس مسیناعشق‌آبادفردوسقائنقهستانگزیکمحمدشهرمودنهبنداننیمبلوک
خراسان رضوی: احمدآباد صولتانابدباجگیرانباخرزباربایگبجستانبردسکنبیدختتایبادتربت جامتربت حیدریهجغتایجنگلچاپشلوچخماقچکنهچنارانحکم‌آبادخروخلیل‌آبادخوافداورزندرگزدرروددولت‌آبادرباط سنگرشتخواررضویهرودآبروشناوندریوادهریوشسبزوارسرخسسفیدسنگسلامیسلطان‌آبادسمیع‌آبادسنگانشادمهرشاندیزششتمدشهرآبادشهرزوصالح‌آبادطرقبهعشق‌آبادفرهادگردفریمانفیروزهفیض‌آبادقاسم‌آبادقدمگاهقلعه‌نو علیاقلندرآبادقوچانکاخککاریزکاشمرکدکنکلاتکندرگلبهارگلمکانگنابادلطف‌آبادمزداوندمشکانمشهدمشهد ریزهملک‌آبادنشتیفاننصرآبادنقابنوخنداننوده انقلابنیشابورنیل‌شهرهمت‌آبادیونسی
خراسان شمالی: آشخانهآوااسفراینایوربجنوردپیش‌قلعهتیتکانلوجاجرمچناران‌شهرحصار گرم‌خاندرقراززیارتسنخواستشوقانشیروانصفی‌آبادغلامانفاروجقاضیقوشخانهگرمهلوجلییکه‌سعود

سیاستمداران

استانداران: حمید ملانوری شمسیمحمدصادق معتمدیانمحمدعلی شجاعی
نمایندگان خبرگان: سید ابراهیم رئیسیغلامرضا فیاضیسید احمد حسینی خراسانیسید مجتبی حسینیحسن عالمیمحمدهادی عبدخداییسید احمد علم‌الهدی
نمایندگان مجلس: سلمان اسحاقیحسین خسروی اسفرازمصطفی نخعیمجید نصیراییعلی آذریاکبر احمدپوراحسان ارکانیهاجر چنارانیمحمدحسین حسین‌زاده بحرینیفاطمه رحمانیجلیل رحیمی جهان‌آبادیحسن رزمیان مقدممحسن زنگنهمحمد صفایی دلوئیحسین عباس‌زاده امامیعلی‌اصغر عنابستانیسید احسان قاضی‌زاده هاشمیسید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمیجواد کریمی قدوسیبهروز محبی نجم‌آبادیجواد نیک‌بینسید محمد پاک‌مهرعلی جدیامان‌الله حسین‌پورمحمد وحیدی

درگاه‌های وابسته

در دیگر ویکی‌پروژه‌های ویکی‌مدیا

پاکسازی