شهرستان مانه و سملقان

شهرستان مانه و سملقان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	خراسان شمالی
مرکز	آشخانه
سال شهرستان شدن	۱۳۷۹
مردم
جمعیت	۱۰۳،۹۴۴ نفر (۱۳۹۰)
مذهب	۸۶ درصد شیعه ۱۴ درصد سنی
شهرها
آشخانه، پیش‌قلعه، قاضی
تعداد بخش‌ها
مرکزی، سملقان، مانه

شهرستان مانه و سِمِلقان از شهرستان‌های استان خراسان شمالی است که مرکز آن شهر آشخانه است. این شهرستان در سال ۱۳۸۵، تعداد ۹۵٬۵۸۲ نفر جمعیت داشته‌است.

پيشينه تاريخي شهرستان مانه و سملقان

وجود منابع سرشار طبیعی در شهرستان مانه و سملقان از دیرباز جمعیتهای انسانی را به خود جذب نموده و باعث پرورش فرهنگهای درخشان در منطقه شده است. وجود آثار تاریخی از دورههای پیش از تاریخ تا دوره معاصر در بخشهای مختلف این شهرستان گویای استقرار مداوم بشر در این خطه است. بر اساس پژوهشهای باستان شناسی بخشهایی از شهرستان مانه و سملقان برای نخستین بار در حدود هشت هزار سال پیش مسکونی شده که آثار آن را میتوان در تپه قلعه خان در دشت سملقان مشاهده کرد. این شهرستان طی دوره هخامنشی به عنوان بخشی از شهربانی پارت مطرح بوده و طی دورههای اشکانی و ساسانی نیز بسیار مورد توجه بوده است. پراکندگی محوطههای استقراری، قلعههای تدافعی، مراکز مذهبی و نیز کشف سکههای دورۀ ساسانی در بخشهای مختلف شهرستان گواه این مدعی است.

وجه تسميه شهرستان

مانه مانه در زبان فارسي معناي خانه و اثاث البيت را مي دهد كه احتمالاً بعلت ماندگاري عده اي در اين منطقه اين كلمه بر همين منطقه اطلاق شده و اقوام ماندگار معناي خانه و محل زندگيشان را از آن استنباط مي‌كرده‌اند «مان» در زبان كردي نيز همان معناي ماندن را مي دهد و احتمال قريب به يقين كسانيكه در اينجا موطن يافته اند ، كرد بوده اند . ظن ديگر آنست كه چون اين منطقه نقطه مرزي بين اكراد و تراكمه بوده و اكراد به نوعي نقش دفاع را در اين منطقه داشته اند و همچنين وجود موانع و گردنه هاي صعب العبور علت اطلاق اين واژه بر اين منطقه بوده است زيرا «مان» در زبان كردي معناي مانع فارسي را نيز مي دهد . سملقان سملقان بر گرفته شده از واژه اصيل فارسي سنگان مي باشد . سمنگان در فارسي معناي سرزمين چمن و گل را مي دهد . وجود شايعه اي در افواه عموم مبني بر اينكه تهمينه مادر سهراب و همسر رستم قهرمان داستانهاي ملي ايرانيان از اين منطقه مي باشند بر اهميت موضوع مي افزايد . در اين باب كه تهمينه و سهراب از سمنگان بوده اند هيچ شك و شبهه اي وجود ندارد اما بايد يادآور شد كه وجود شهرهاي سمنگان به تعداد زياد در خراسان قديم اين امر را براي محققان مشكل نموده است . وجود شهرها و مناطقي با نام سمنگان در افغانستان و تاجيكستان كه در قديم جزو خراسان بزرگ بوده اند نشانگر اهميت اين شهر در نزد ايرانيان بالاخص اهل خراسان بوده است . بايد بر اين نكته تأكيد نمود كه سمنگان مورد نظر ما خاستگاه سهراب نمي باشد بلكه بعلت اساطيري بودن ، اين نام بر منطقه ما اطلاق شده و ساكنان اوليه از آريائيها اصيل بوده اند . با تسخير ايران بدست اعراب مسلمان و تأثير آنان بر زبان فارسي سمنگان به سمنجان تغيير يافت . در قرون اوليه اسلامي سمنجان در ميان مردم متداول بوده است با نفوذ و تسلط تركان بر ايران سمنجان به سملقان تغيير يافت . سملقان نيز در زبان فارسي معناي سرزمين چمن و گل سرخ را مي دهد كه با توجه به وجود دشتهاي پوشيده از شقايق و لاله هاي وحشي كه در قديم الايام بمراتب بيشتر از امروز بوده بدرستي اطلاق اين واژه بر اين سرزمين مي توان پي برد .

اقوام ساكن شهرستان مانه و سملقان

بیشتر ساکنین این شهرستان را کردها تشکیل می دهند که با زبان کردی کرمانجی (بادینانی) تکلم می نمایند. به احتمال قريب به يقين ساكنان بومي بعد از مهاجرت كردها و ترکها به اين منطقه فرهنگ و زبان اين اقوام را فرا گرفته اند . شهرستان مانه و سملقان بعلت استعدادهاي خوب كشاورزي از ديرباز پذيراي اقوام مختلف بوده است كه از جمله مهمترين آنها كه به اين شهرستان مهاجرت نموده و ساكن شده و امروزه بصورت غالب درآمده اند مي توان به اقوام كرد ، ترك ، تركمن ، خاوري ، بلوچ ، فارس ، يزدي ، تات ، و با مذاهب شيعه و اهل سنت كه از اين بابت تجليگاه واقعي وحدت اقوام و مذاهب مختلف در ايران اسلامي است ، اشاره نمود كه ما در اينجا به تاريخچه مهمترين قوام اشاره مي نماييم .

وضعيت اقتصادي شهرستان مانه و سملقان

شهرستان مانه و سملقان از زواياي مختلف مي تواند نمونه يك شهرستان توسعه يافته و خودكفا در سطخ استان خراسان با توجه به توانمنديهاي اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي آن تلقي گردد . وسعت زياد شهرستان با توجه به حاصلخيزي زمينهاي زراعي ، كشاورزاني سخت كوش و فعال و استراتژيك بودن شهرستان بلحاظ صادرات ، محصولات كشاورزي بخصوص پنبه مرغوب ، برنج اعلا و گندم و جو…كه نشانگر قابليتها و استعدادهاي شهرستان در جهت رشد و شكوفايي اقتصادي بر پايه شعار خودكفايي تلقي مي گردد

شهرها و بخش‌ها

شهرها: آشخانه، پیش‌قلعه، قاضی.

• بخش مرکزی شهرستان مانه و سملقان
  • دهستان جیرانسو
  • دهستان حومه

شهر: آشخانه

• بخش سملقان
  • دهستان آلمه
  • دهستان قاضی

شهر: قاضی

• بخش مانه
  • دهستان اترک
  • دهستان شیرین سو

شهر: پیش‌قلعه

مردم

این منطقه در قدیم از مراکز پارت‌ها بود. امروزه مردم این شهرستان متشکل از اقوام مختلف کرمانج،‌ ترکمن،‌ تات،‌ ترک و فارس هستند.

۸۶ درصد جمعیت شهرستان پیرو مذهب شیعه و ۱۴ درصد اهل تسنن می‌باشند.

دیدنی‌ها

تپه‌های شهرآرا، قلعه خان، کلیسای اسپاخو.

منابع

• حرکت تاریخی کرد به خراسان.توحدی