شهرستان زیرکوه

شهرستان زیرکوه
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	خراسان جنوبی
مرکز شهرستان	حاجی‌آباد
سایر شهرها	زهان و آبیز
بخش‌ها	مرکزی، زهان، شاسکوه
سال تأسیس	۱۳۹۱ خورشیدی
اداره
فرماندار	محمد رضا غیرتی
مردم
جمعیت	۴۸٬۳۵۲ نفر (۱۳۹۰)
تراکم جمعیت	۴٫۴ نفر بر کیلومتر مربع
مذهب	شیعه و اهل سنت
جغرافیای طبیعی
مساحت	۹٬۱۸۵ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۱۳۳۰ متر
آب‌وهوا
بارش سالانه	۱۵۰ میلی‌متر
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۵۶

شهرستان زیرکوه، یکی از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی به مرکزیت شهر حاجی‌اباد است که با کشور افغانستان مرز مشترک دارد.

شهرستان زیرکوه تا فروردین ۱۳۹۱ یکی از بخش‌های شهرستان قائنات بود که در این تاریخ به شهرستان ارتقا یافت.

موقعیت جغرافیایی

شهرستان زیرکوه در شرقی‌ترین نقطه ایران واقع و با کشور افغانستان هم‌مرز است.

این شهرستان از شمال با شهرستان خواف استان خراسان رضوی، از غرب با شهرستان قائنات، از جنوب با شهرستان درمیان و از جنوب غربی با شهرستان بیرجند همسایه است.

تقسیمات کشوری

شهرستان زیرکوه شامل ۳ بخش، ۶ دهستان و ۳ شهر به شرح زیر است:

بخش مرکزی شهرستان زیرکوه

• دهستان زیرکوه
• دهستان پترگان
• شهرها: حاجی‌آباد

بخش زهان

• دهستان زهان
• دهستان افین
• شهرها: زهان

بخش شاسکوه

• دهستان شاسکوه
• دهستان بهناباد
• شهرها: آبیز

جمعیت

طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۵) جمعیت شهرستان زیرکوه ۴۸٫۳۵۲ نفر (در ۱۱٫۱۷۸ خانوار) با ترکیب ۲۰٫۴۱۸ نفر مرد و ۱۹٫۷۳۷ نفر زن گزارش شده‌است. بر این اساس نسیت جمعیتی مرد به زن ۱۰۳٫۵ می‌باشد.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	±%
۱۳۸۵	۳۸٬۱۲۹	—
۱۳۹۰	۴۱٬۰۸۱	۷٫۷٪+
۱۳۹۵	۴۰٬۱۵۵	۲٫۳٪−

آثار تاریخی

• مسجد جامع افین
• رباط زردان
• قلعه کوه زردان
• مسجد زهان
• مزار میرسعدالله شاهرخت
• قلعه حسن بایخان شاهرخت
• قلعه‌ی بمرود
• تونل‌ زیر زمینی بمرود
• آسیاب آبی افین
• آب انبار افین
• قلعه‌ی افین
• چهار گنبد افین‌‌‌
• مزار نور پیشبر
• مزار آخوند ملادوزیش محمد روستای استند
• سد تاریخی تجنود

جاذبه‌های طبیعی گردشگری

• دربند روستای استند
• سد خاکی کافور روستای استند
• دره زیبای ارغوان روستای استند
• درخت سرو ۱۵۰۰ساله روستای استند
• رودخانه دائمی افین
• باغستان بزرگ زرشک افین
• طبیعت تجنود
• کوه شاسکوه آبیز
• سد خاکی شهید همت شاهرخت
• طبیعت زیبا و قنوات زردان
• کوهای زیبای بمرود
• طبیعت همت‌آباد جهت کویر نوردی
• دره زیبای سی آب گزخت
• دره زیارتی تفریحی شاه مردان گزخت
• دره سپسدان گزخت
• رودخانه سرسبز خونیک گزخت
• غار پهلوان روستای استند:

در فاصله حدوداً ۴۰ کیلومتری از شهر حاجی‌آباد و در دامنه کوه‌های سر به فلک کشیده و زیبای روستای استند غاری زیبا و دیدنی با نام غار پهلوان خودنمایی می‌کند. البته کوهستان استند غارهای دیگری نیز با نام غار پهلوان را در خود جای داده‌است. این که چرا نام پهلوان را بر این غارها نهاده‌اند و این پهلوان آیا وجود خارجی داشته یا نداشته سئوالی است که در اذهان مردم این دیار باقی مانده. اما نکته حائز اهمیت این است که این غارها زمانی محل زندگی مردمانی بوده‌است که در سالهای بسیار دور بنا به دلایلی در این منطقه سکونت داشته‌اند.

امرا و بزرگان، عالمان و امام زادگان

• امامزاده سعدالله شاهرخت
• امامزاده داوود کلاته مزار معروف به مزار شیرگ
• امامزاده عمرابن داود افین
• امامزاده ... مسجدالنور پیشبر
• محمدصادق اوحدی زهان عالم و عامل پارسا ‌که پس از گذراندن دوران تحصیل بنا به مشورت و توصیه اساتید خود، با زادگاهش روستای زهان انزمان مراجعت نموده و حوزه علمیه زهان را مجددا احیاء نمود و به درجه ای از علم رسید که از چهار مرجع زمان خود اجازه اجتهاد داشت. ایشان در کنار تدریس علوم دینی به شاگردان مکتب اهل بیت، به انجام امور عامه مردم از جمله قضاوت و رفع دعاوی آنان اهتمام ویژه ای داشت و برای رفع نیازهای مادی خودش کشاورزی می‌نمود.
• محسن فقیه بمرودی

اولین امام جمعه شهرستان زیرکوه و دومین امام جمعه خراسان بزرگ که در سال ۱۳۵۷ از طرف امام خمینی منصوب گردید. ایشان در علم و ورع و تقوا سرآمد بود و ملجأ و پناهگاه مردم زیرکوه بود. ایشان تنها امام جمعه ای است که در هر جمعه در یک مکان یعنی در چهار نقطه مختلف اقامه نماز جمعه داشت.

🔸محسن فقیه بمرودی ، در سال ۱۳۰۹ در روستای بمرود به دنیا آمد و پس از تحصیلات ابتدایی در قاین و تلمذ از درس صرف و نحو والدشان به حوزه علمیه مشهد آمده و از وجود علمایی همچون ادیب نیشابوری، شیخ علی محمد خاوری، میلانی و بروجردی بهره جستند. سپس به قم رفته و در حوزه علمیه قم از محضر درس مشکینی بهره گرفتند. وی سپس به زیرکوه بازگشتند و به راهنمایی مردم پرداخته و با شروع نهضت انقلاب اسلامی در ترغیب مردم به مخالفت با نظام ستمشاهی اهتمام ورزیدند.ایشان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی طی حکمی از سوی امام خمینی به امامت جمعه زیرکوه منصوب شدند و در این سنگر به ترویج مبانی دینی و سیاسی مشغول بودند.کتاب هایی نظیر شرحی بر رساله حقوق امام سجاد از ایشان به یادگار مانده است. این عالم برجسته در تاریخ 20 تیرماه ۱۳۸۶ به آغوش معبود شتافت و مریدان خود را در زیرکوه عزادار نمود.

• سیدعلی زوردانی

میر زین العابدین سیدعلی زوردانی معروف به سیدعلی خراسانی، از حاکمان منطقه قهستان و آشنایان خواجه نصیرالدین طوسی می باشد.بنا به تصریح کمال الدین حسین، پدرش سید علی معروف و مشهور به سید علی زوردانی، از اهالی و اکابر زوردان قاینات و از حکام قهستان می باشد.

• کمال‌الدین محمد زوردانی فرزند سید علی زوردانی و از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی؛ که پس از گذراندن مدارج علمی به وزارت دربار ایلخانان رسید.
• میر سید حسین اخلاطی میر سید حسین اخلاطی معروف به علامه کمال الدین حسین؛ فرزند میر سید علی زوردانی، از جمله برجسته ترین دانشمندان ایالت بزرگ قهستان، در دوره تیموری می باشد. ایشان در زمان حمله مغول، همگامی که خواجه نصیر در قلعه کوه قاین کتاب اخلاق ناصری را می نوشت، ملازم و شاگرد او بود. وی پس از سفرهای طولانی و جهانگردی که داشته به سبب اقامت در شهر تاریخی اخلاط (ترکیه) به کمال الدین حسین اخلاطی ملقب گردید. علامه کمال الدین حسین، در قرن هفتم هجری جهت کسب علم و در راه دانش کیمیاگری، از زوردان و قهستان به شهر تبریز و سپس به شهر اخلاط در ترکیه فعلی (پایتخت ارمنستان قدیم) که در ان زمان تحت قلمرو سلجوقیان بود، مهاجرت کرده و در سال 808 هجری قمری در قاهره مصر از دنیا رفته است.
• میرزا محمدصادق بمرودی
• محمدصادق اسفادی
• مذنب بمرودی
• علاءالدین محمد آبیزی
• محمدحسین قاصر زهانی
• غلامحسین خطاط افینی
• منشی بمرودی
• سحاب بمرودی
• غلامعباس کمیلی افین
• حاجی حقداد
• ناصری سیستانک

جستارهای وابسته

• زمین لرزه قائن (۱۳۷۶)

پیوند به بیرون

• وبگاه فرمانداری شهرستان زیرکوه