ولایت نیمروز

نیمروز
ولایت
دهکده چخانسور در نیمروز
موقعیت نیمروز با رنگ سرخ در افغانستان
مختصات (مرکز): ۳۱٫۰°شمالی ۶۲٫۵°شرقی / 31.0; 62.5
کشور	افغانستان
مرکز	زرنج
مدیریت
• والی (طالبان)	عبدالخالق "عابد"
مساحت
• کل	۴۲۴۰۹ km۲ (۱۶٬۳۷۴ sq mi)
بلندی	۴۸۷ متر (۱۵۹۸ پا)
جمعیت  (٢۰٢١)
• کل	۶٣۰۰۰۰
منطقه زمانی	یوتی‌سی +۴:۳۰ (وقت افغانستان)
کد ایزو ۳۱۶۶	AF-NIM
زبانهای اصلی	فارسی بلوچی

ولایت نیمروز نام ولایتی در جنوب باختری افغانستان است که در همسایگی کشورهای ایران و پاکستان قرار دارد. ولایت نیمروز از جانب شمال به ولایت فراه و جنوب و جنوب غرب به خط مرزی و از طرف شرق به ولایت هلمند محدود است. مرکز آن شهر زرنج است. این ولایت از کم ‌جمعیت‌ترین ولایت‌های افغانستان است. مساحت این ولایت ۴٢٬۴۰٩ کیلومتر مربع است.

باشندگان این ولایت را اقوامی چون بلوچ ، پشتون ، تاجیک‌ها و پارسی بان وغیره تشکیل می دهند .

رود هیرمند و دنبال آن خاشرود همراه با شاخه‌های هیرمند به نام‌های رام‌رود و سنارود در این ولایت جریان دارند. دشت مارگو بیشتر مساحت این ولایت را دربر گرفته و گودزره نیز در این ولایت قرار دارد. سه شهر زرنج، چخانسور و چهاربرجک شهرهای اصلی این ولایت هستند و از آبادی‌های مهم آن می‌توان کرودی، میرآباد، قلعهٔ فتح، دشت مارگو، کده، کرکی، و شند را نام برد.

نام

مقالهٔ اصلی: نام‌های تاریخی افغانستان

پیشینه

خرابه‌های قلعه محمد

شاهنشاهی ساسانی (ایران‌شهر) در نتیجهٔ اصلاحات اداری قباد یکم و خسرو انوشیروان از ۴ کوست (بخش بزرگ) تشکیل شده بود: خوراسان (شرق یا شمال‌شرق: شامل خراسان، قومس، گرگان، ماوراءالنهر، افغانستان)، خوروران (غرب یا جنوب‌غرب: شامل کرمانشاه، کردستان، لرستان، ایلام، بین النهرین، آسیای صغیر)، نیمروز یا پارس (جنوب یا جنوب‌شرق: شامل سیستان، کرمان، پارس، خوزستان، اصفهان، بنادر و جزایر خلیج فارس و دریای عمان، سند، مکران) و آدوربادگان (شمال یا شمال‌غرب: شامل آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، اران، دیلم، رویان، تپورستان، ری). کوست‌ها گاهی نام سرزمین عمدهٔ خود را می‌گرفتند؛ از همین‌روی کوست شمالی «آدوربادگان» نام گرفت و کوست نیمروز هم گاهی «پارس» خوانده می‌شد.

نیمروز (یا سیستان) همچنان که در دورۀ اسلامی یکی از نقاط معمور و زرخیز کشور بوده است، بدون تردید در دوران های قبل از اسلام نیز از لحاظ اقتصادی و اجتماعی پیشرفته بوده که توان مندی های اقتصادی اش همواره توجه کشورگشایان و فاتحان شرق و غرب را به خود معطوف می داشته است. چنانکه کوروش هخامنشی و اسکندر کبیر و دیگر جهانگشایان برای فتح آن اقدام به لشکرکشی نمودند.

امروز هرکه از گرشک یا لشکرگاه و یا از فراه به قصد زرنج مسافرت کند، در طول بیش از ۳۰۰ کیلومتر مشاهده خواهد کرد که خرابه های شهرهای چون: بست، درتل، هزار جفت، صفار، رام رود، رام شهرستان، شهر غلغله، قلعه تراقون، زاهدان، طاق، پشاوران، پوست گاو، قلعه نیشک، قلعه امیران، قلعه چگینی، قلعه چخانسورک، سورین کلات، قلعه فتح وغیره در پهنای آن به نظر میخورد که نشان دهنده اینست که یک زمانی بسیار آباد و معمور بوده، شهرهای پر جمعیت داشته و سکنه آن غنی و با ثروت بوده اند، شکی نیست که بار دیگر به همان اندازه آباد و معمور بگردد.

باستان شناسان بن المان تحت ریاست پروفیسر فیشر طی سالهای ۱۹۷۱-۱۹۷۳ میلادی آثار و بقایای تاریخی نیمروز را در منطقه کده، پوست گا و دشت امیران، مورد مطالعه قرار دادند و سرانجام نوشتند که: طی قرون ۱۲- ۱۵ میلادی نیمروز و سراسر سیستان از یک کلتور غنی و مدنیت قابل ملاحظه مبنی بر سیستم منظم شبکه های آبیاری و کانالهای متعدد و وسیعی ایکه از هیرمند به هر سو کشیده بودند، برخوردار بوده است. طرز ساختمان منازل با استفاده از خشت خام و بشکل گنبدی و بکاربردن خشت های بزرگ پخته در تزئینات ساختمانها، با تخنیک های مختلف هنری، نمایانگر طرز و روش هنر معماری عنعنوی دوره های قبل از اسلام در خراسان و سیستان می باشد.

در طول هفتصد (قرن ٧ الی ١۴ میلادی) سال سیستان یکی از معمورترین نقاط کشور بشمار می رفت و از جهت فراوانی تولیدات کشاورزی خود، به "گدام غلۀ آسیا" و از لحاظ عمران و سرسبزی و طراوت نخلستانهایش به "بصرۀ خراسان" شهرت یافته بود.

بدبختانه سيستان نيز در اثر يورش خانمانسوز تيمورلنگ در قرن چهاردهم (۱۳۸۳م) و تخريب بيرحمانه شبکه های آبياری و بندهای آب که بر رودخانه هيرمند قرار داشت، آن را به ويرانه موحشی مبدل کرد. و اين ويرانی شبکه های آبياری نيز تکرار شد و بالنتيجه يکی از معمورترين و ثروتمندترين مناطق کشور از عمران افتاد و خراب و خراب تر گردید.

جغرافیا

اطلاعات بیشتر: جغرافیای طبیعی افغانستان

کشتزارهای نیمروز

حوضه هیرمند، جنوب شرقی افغانستان

نیمروز ولایتی پهناور است با جمعیت کم و طبیعتی خشن و فقیر که از دشت‌ها و بیابان‌های وسیع و خشک تشکیل شده‌است. تنها نقاطی از این ولایت مسکونی بوده و جمعیت‌هایی را در خود جای داده‌است که در مسیر رود هلمند در جنوب و خاشرود در شمال قرار گرفته‌اند. مراکز سه ولسوالی این ولایت یعنی چهار برجک، چخانسور و خاشرود در حقیقت آبادی‌هایی هستند که اولی در مسیر رود هلمند و دوتای دیگر در مسیر خاشرود واقع شده‌اند.

شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز شهری مرزی است و درست در جایی قرار گرفته که هلمند مرز مشترک ایران و افغانستان محسوب می‌گردد و همچنان نقطهٔ نهایی جریان هلمند یعنی جایی است که ریگستان‌های عظیم، هلمند را در خود می‌بلعد و در فصل‌های خشک آب هلمند حتی به این مناطق هم نمی‌رسد. زرنج مرکز نیمروز بلوچ‌نشین است. دومین شهر مهم ولایت نیمروز شهرچهاربرجکمی‌باشد که کاملا بلوچ‌نشین است. منطقهٔ دلارام و مسیر شاهراه کابل- هرات و دلارام به زرنج گاه دچار ناامنی است.

اقتصاد

منطقه کشاورزی دلارام، ولسوالی خاش‌رود

تجارت

اقتصاد نیمروز متکی به دادوستدهای مرزی است و در این میان تجارت کالا و ترانزیت آن، قاچاق مواد مخدر و کالا و نیز قاچاق انسان درآمدهای زیادی را به این ولایت وارد می‌کند. خیل مهاجرین اقتصادی افغانستان نیز از طریق نیمروز وارد ایران می‌شوند.

زراعت

ریاست زراعت، آبیاری و مالداری ولایت نیمروز، در سال مالی ۱۳۹۹، بیست‌ کشمش خانه عصری و ۱۵ ذخیره‌گاه پیاز در مرکز و ولسوالی‌های چهاربرجک، چخانسور و خاش‌رود از طریق برنامه مدیریت محصولات زراعتی با ده درصد سهم دهقانان ساخته است که کار ۳۵ زیربنای متذکره تکمیل شده و به بهره‌برداری سپرده شده است. آمریت امور زراعتی نیمروز نیز ۳۰ هکتار باغ میوه و ۵۰ هکتار باغ کهنه را احیای مجدد کرده است و پنج هکتار باغ تجارتی خرما در زرنج مرکز ولایت و ولسوالی چهاربرجک احداث نموده است. همچنان قرار است این ریاست ٥۰۰۰ هزار نهال مثمر و غیر مثمر را در ساحه بند کمال خان ٥۰۰۰ نهال در پارک زرنج و ١۰۰۰ نهال در اطراف فرودگاه این ولایت غرس نمایید.

• هندوانه و خربزه

ولایت نیمروز در سال ١٣٩٩ از ۴۰ هزارهکتار زمین بالغ بر ١ میلیون تُن تربوز و ٥۰۰ هزارتُن خربوزه برداشت کرده است که در تاریخ کشاورزی آن به عنوان رکورد ثبت گردیده و به پیمانه وسیع به دیگر ولایات و کشورهای همسایه صادر گردیده است.

مردم

۶۰٪ مردم این منطقه را قوم بلوچ تشکیل می‌دهند. پشتون ٪۲۵ از جمعیت این ولایت را شامل می‌شون. تاجیک‌ها و دیگر اقوام هم ۱۵ درصد از جمعیت این ولایت را تشکیل می‌دهند.

البته در یکصد سال اخیر به سبب اختلافات خود با ایران بر سر استفاده از آب رودخانۀ هیرمند، هیچگونه پروژۀ زراعتی در این ساحه روی دست نگرفت و سرانجام بخش‌های بیشتری از زمین‌های زراعتی خاره گردید و مردم بومی بسیاری از نیمروز مجبور به مهاجرت به ایران در منطقۀ ترکمن‌صحرا (استان گلستان ایران) شدند و با عرضۀ نیروی کار خود صحراها و باتلاق‌های شمال ایران را به کشتزارهای سرسبز و پنبه‌زارهای شگفتی آور مبدل کرده‌اند. نخستین زبان پرگویشور در ولایت نیمروز بلوچی می‌باشد که توسط ۵۰٪ از مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد. دومین زبان پرگویشور زبان پشتو است. ۳۰٪ مردم را پشتون‌ها شامل می‌شوند که در ۳۹٪ روستاها صحبت می‌شود. فارسی نیز توسط حدود ۱۵ درصد از مردم تکلم می‌شوند.

همچنین جمعیت قابل توجهی کوچی در این ولایت زندگی می‌کنند که شمار آن‌ها در فصل‌های مختلف سال متفاوت است.

جمعیت بر پایه منطقه

مناطق ولایت نمیروز

منطقه	مرکز	جمعیت	مساحت	شمار روستاها قومیتها
ولسوالی چهاربرجک	چهاربرجک	8,080	21,864 km2	۶۵ روستا. ۸۸٪ بلوچ، ۱۰٪ براهوی، ۱٪ پشتون و ۱٪ تاجیک.
ولسوالی چخانسور	چخانسور	11,165	9,699 km2	۱۶۰ روستا. پشتون ، تاجیک ، بلوچ و هزاره.
ولسوالی کنگ		13,514	1,250 km2	۱۱۹ روستا. ۶۰٪ پشتون ، ۲۵٪ بلوچ ، ۱۵٪ تاجیک.
ولسوالی خاش‌رود	خاش (نیمروز)	35,381	5,766 km2	۶۳ روستا. ۵۵٪ پشتون ، ۲۰٪ بلوچ ، ۱۰٪ براهوی ، ۱۵٪ تاجیک.
ولسوالی زرنج	زرنج	49,851	755 km2	۲۴۲ روستا. ۴۰٪ بلوچ ، ۳۸٪ پشتون و ۲۲٪ تاجیک.

فرهنگ

فعالیت‌های فرهنگی نیز در این ولایت دیده می‌شود، با آنکه هیچ روزنامه‌ای در ولایت نیمروز وجود ندارد، اما رسانه‌های دیگری فعال هستند. رادیو تلویزیون ملی در این ولایت فعالیت دارد و علاوه بر آن برنامه‌های تعدادی رسانه‌های دیگر شنیده می‌شود.

علاوه بر تلویزیون ملی، برنامه‌های تلویزیون‌های شمشاد، طلوع، لمر و آریانا نیز در این ولایت دیده می‌شود. همچنان برنامه‌های رادیوی آرمان، آریانا و نوا در این ولایت قابل شنیدن است و یک رادیو محلی به نام دوستی غر در این ولایت فعال است. یک تعداد نهادهای اجتماعی نیز در این ولایت فعالیت دارد که نشست‌های فرهنگی دارد.

از این جمله به نام‌های اتحادیۀ شعرا و نوسیندگان جوان نیمروز و انجمن فرهنگی خانه بلوچ، می‌باشد. مراسم میلاد النبی، سال نو و نوروز، مشاعره‌های مناسبتی در این ولایت تجلیل می‌شود.همچنان تعدادی رسانه‌های چاپی چون صدای نیمروز، نیمروز و مجلهٔ مذهبی موسوم به علم و بیان نیز چاپ می‌شود.

آموزش

به اساس معلومات (آمار) ریاست معارف (آموزش و پرورش) نیمروز، دراین ولایت ۸۶ هزار تن شاگرد در ۲۵۰ مکتب درس می‌خوانند. افزون بر مکتب‌های این ولایت، ۵ لیسۀ زراعتی (کارودانش کشاورزی) و تخنیکی (فنی و حرفه ای) نیز در مرکز و ولسوالی‌های نیمروز فعالیت دارند. شمار مدارس دینی خصوصی این ولایت به ۲۰ باب می‌رسد که شاگردان دختر و پسر مشغول فراگیری آموزش‌های دینی در آن می‌باشند.

مشاهیر

یعقوب‌ لیث ‌صفاری، وکیل دوست محمد خان، حاجی شیرجان ارباب ،حاجی علیم خان شورو، حاجی محمدعظیم ازبگزهی، حاجی رئیس غلام رسول ایوبی، داکتر غلام محمد لعلزاد بلوچ، فرخی سیستانی، ابوداوود سجستانی، کاندید اکادمیسن محمد اعظم سیستانی، عبدالبصیر بلوچ، استاد غلام دستگیری (پیام)، عبدالغفور مراد، عبدالرحمن پهوال و عبدالکریم براهوی در جمله مشاهیر این ولایت شمرده می‌شود.

تقسیمات اداری

‎

• چَخانسور
• چهاربُرجک
• خاش‌رود
• زَرَنج
• کَنگ

جستارهای وابسته

ولایت‌های افغانستان

منابع

• Wikipedia contributors, "Nimruz Province," Wikipedia, The Free Encyclopedia, (accessed March ۷, ۲۰۰۸).

پیوند به بیرون

• ناگفته‌های نیمروز در چهار قسمت از وبگاه بی‌بی‌سی فارسی (یک، دو، سه، چهار)