ولایت دایکندی

دایکُندی
ولایت
کجران، ولایت دایکندی
موقعیت دایکندی در نقشه
مختصات: ۳۳٫۷۵°شمالی ۶۶٫۲۵°شرقی / 33.75; 66.25
کشور	افغانستان
تأسیس‌شده	۲۰۰۴ (میلادی)
پایتخت	نیلی
حکومت
• والی	محمود بلیغ
مساحت
• کل	۱۸٬۰۸۸ کیلومتر مربع (۷٬۰۰۰ مایل مربع)
جمعیت (۲۰۱۲ میلادی)
• جمعیت	۷۲۳٬۹۸۰
• تراکم	۴۰/کیلومتر مربع (۱۰۰/پا)
منطقهٔ زمانی	+ ۴٫۳۰
کد ایزو ۳۱۶۶	AF-DAY
زبان‌های افغانستان	دری (گویش هزارگی)
وبگاه	daikundi.gov.af

منطقه سوختگ نیلی ولایت دایکندی

دایکُندی یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. تاریخچهٔ تأسیس ولایت دایکندی بدین قرار است که ولایت دایکندی به تاریخ ۲۷ حوت/ اسفند ۱۳۸۱ خورشیدی طی حکم شماره ۶۹۵۷ حامد کرزی رئیس دولت انتقالی افغانستان از بدنهٔ ولایت ارزگان جدا شد و ولایت جداگانه اعلام گردید. این حکم بر اساس پیشنهاد دکتر اشرف غنی احمدزی وزیر مالیه وقت، علی احمد جلالی وزیر داخله وقت، حاجی محمد محقق وزیر پلان وقت و محمدحنیف اتمر وزیر احیاء و انکشاف وقت صادر گردید. اولین والی ولایت دایکندی سرور دانش (متولد دایکندی) بوده‌است. سپس به ترتیب: جان‌محمد اکبری (متولد دایکندی)، سلطانعلی ارزگانی، قربانعلی ارزگانی، شفق و خانم «معصومه مرادی» در این ولایت حکومت کرده‌اند و اکنون (عقرب ۱۳۹۶) انجنیر محمود بلیغ والی دایکندی است. ولایت جدید التأسیس دایکندی در مرکز افغانستان موقعیت دارد و با ولایات بامیان، غور، غزنی، ارزگان و هلمند متصل می‌باشد. این ولایت، در مدار عرض البلد ۳۳۵۵۰۰ و طول البلد ۲۵۵۵۰۰ واقع است و ۲۴۰۰ متر از سطح بحر ارتفاع دارد. دایکندی پیشتر یکی از ولسوالی‌های ولایت اُرزگان بود ولی در تاریخ ۲۸ مارس ۲۰۰۴ به همراه ولسوالی بزرگ کجران (که الان به ۲ ولسوالی تقسیم شده کجران و کیتی) با تلاش و همت شهید امیرمحمد انصاری بلوچ و جناب شاه سلطان عاکفی رئیس سابق کمیسیون اصلاحات انتخاباتی بعنوان یک ولایت جداگانه تشکیل شد.

مرکز این ولایت شهر نیلی است.

جغرافیا

این منطقه دارای آب و هوای متنوع، گرم و سرد، ارتفاعات و پستی‌های اندک و جلگه‌های سرسبز و به‌طور مجموع کوهستانی است.

دایکندی دارای مساحت ۱۸٬۰۸۸ کیلومتر مربع و ۲۸۴۶ قریه و ۴۱۷٫۳۰۰ نفر نفوس می‌باشد و دارای ۱۰ ولسوالی. از لحاظ سیستم اداری و حکومتی این ولایت دارای ۱۰ واحد اداری است؛ یعنی، دارای ۱۰ ولسوالی است که مرکزیت ان در منطقهٔ بادام خیز «نیلی» قرار دارد. ولسوالی‌های آن هر یک: نیلی، شهرستان، میرآمور، اشترلی، سنگ‌تخت و بندر، کیتی، کجران، خدیر، گیزاب، ناوه میش که ولسوالی ناوه میش قبلاً مربوط ولایت هلمند بود اما جدیداً در سال ۱۳۹۵ به ولایت دایکندی واگذار شد و ولسوالی گیزاب که قبلاً مربوط ولایت دایکندی بود به ولایت ارزگان واگذار شد که البته تا هنوز ادارات دولتی اکثر نقاط ولایت غیرفعال است.

از لحاظ وضعیت فر هنگی

این ولایت درحال ساخت مکتب، مدرسه و فضای آموزشی است و در دولت محترم فعلی و موسساتی چونDHSA , APEP و غیره هنوز هم صدها دختر و پسر این ولایت از نعمت درس خواندن محروم نیستند. مقاطع تحصیلی متوسطه و لیسه در بعضی جاهای این ولایت موجود است؛ در مرکز ولایت بالاترین مقطع درسی تا صنف ۱۲ فعال است و در دانشگاه‌های این ولایت بالاترین مقطع درسی درجه لیسانس می‌باشد. البته، بهترین منطقه از لحاظ وجود فضای آموزشی در کل ولایت، ولسوالی نیلی یعنی مرکز این ولایت است.

از لحاظ امکانات فرهنگی

اطلاع‌رسانی و حضور نهادهای مدنی باید گفت که این ولایت دارای ۳رادیوی محلی با موج FM به نامهای رادیو نسیم ۸۹٫۸ اف ام و رادیو دایکندی ۸۸٫۹ اف ام و رادیو آفتاب است که مرکز ولایت و چندین منطقه دیگر از ولسوالی‌های دیگر این ولایت را تحت پوشش قرار می‌دهند. حضور ماهنامه، هفته‌نامه و گاهنامه‌ها هم در این ولایت دیده می‌شود. اولین جریده یا نشریهٔ چاپی به نام «هفته‌نامه صبح دایکندی» در نیلی مرکز ولایت دایکندی در سال ۱۳۸۵ راه اندازی گردید که بعد از ۱۳ شماره متوقف شد. سپس طی همان سالهای اولیه تأسیس ولایت تازه تأسیس دایکندی نیز در نیلی اتفاق افتاد که کاپی بوده‌است. سالهای بعد نشریات چاپی در قالب هفته‌نامه و گاهنامه نشر گردید. از جمله نشریات این ولایت می‌توان به دو هفته‌نامه «نسخه خطی» نام برد که استقبال بی‌شمار شد و در خارج از دایکندی و خارج از افغانستان مورد استقبال واقع شد. همچنین در این ولایت نهاد «انجمن ژورنالیستان دایکندی» نیز شروع به کار کرد.

با گسترش زیرساخت‌های انترنت، امروزه در دایکندی چند سایت فعالیت دارد که از آن جمله سایت «روزگار ما» و سایت دیگر تحت عنوان «شبکه افغانستان قلب آسیا» فعالیت دارد.

دریای مرکز ولایت دایکندی - نیلی

راه‌های مواصلاتی

از لحاظ راه‌های مواصلاتی و سرک اکثر قرات، قصبات و ولسوالیها فاقد راه‌های مواصلاتی است. در طول سال به مدت ۵ ماه راه‌های مواصلاتی مرکز ولایت به پایتخت و ولسوالیها به مرکز ولایت و بالعکس باز است و سپس به خاطر صعب‌العبور بودن، برف، نبود پل و پلچک قطع می‌گردد. طبی و بهداشتی: در ولایت دایکندی درحدود ۴۲ مرکز صحی (بهداشتی و درمانی) فعال وجود دارد که مصروف (مشغول) عرضه خدمات صحی برای شهروندان ان ولایت می‌باشد اما چگونگی فعال بودن این مراکز صحی همه بستگی به کمک‌های خارجی دارد؛ از روزی که کمک‌های خارجی قطع گردد همه این مراکز صحی بسته خواهند شد.

امنیت

ولایت دایکندی در حال حاضر به عنوان یکی از امن‌ترین ولایات افغانستان یاد می‌شود. اما گهگاهی در دو ولسوالی آن به نامهای کجران و خدیر درگیری‌هایی بین مخالفین مسلح دولت و نیروهای امنیتی دولتی صورت می‌گیرد.

مردم

هزاره‌ها اکثریت این ولایت یعنی ۹۲٪ مردم آن را شامل می‌شوند و به دنبال آنها تاجیک‌ها با ۸٪ گروه‌های قومی را شامل می‌شوند. بر اساس برآورد سال ۲۰۰۸ نرخ باسوادی ۲۸٪ (مردان ۳۸٪ و زنان ۱۸٪) است و تنها ۲۵٪ به آب لوله‌کشی دسترسی دارند.

ولسوالی‌های ولایت دایکندی

ولسوالی‌های دایکُندی

1. نیلی • مرکز ولایت.
2. اَشتَرلَی • به مرکزیت شیخمیران.
3. خِدیر • به مرکزیت خدیر.
4. سنگِ تخت-بندر • به مرکزیت «دهن سیلبیتو» ی بندر.
5. شهرستان • به مرکزیت القان.
6. کِجران • به مرکزیت کجران.
7. کیتی به مرکزیت کیتی.
8. میرامور به مرکزیت میرامور.
9. پاتو • .
10. ناوه‌میش • از جزء ساختار تشکیلاتی هلمند است اکنون تمامی امور اداری‌اش را دایکندی پیش می‌برد.

معرفی ولسوالی سنگتخت-بندر: • ولسوالی سنگتخت-بندر به مرکزیت «دهن سیلبیتو» ی بندر هم‌مرز با ولایت غور است. این ولسوالی از محرومترین مناطق افغانستان است و فاقد هرگونه امکانات زیربنایی و زیرساختی است. بندر یکی از قریه‌های بزرگ این ولسوالی که مرکزیت ولسوالی است، تا سال ۱۳۸۵ خورشیدی حتی دارای لیسه و سیستم آموزشی متوسطه نبوده‌است.

معرفی فرهنگ، ادبیات، ورزش و ابداع ولسوالی سنگتخت-بندر: • این ولسوالی به مر کزیت دهن «سیلبیتو» ی بندر دارای ۲۹۰ قریه ۱۰۹۵ کیلومتر مربع مساحت و به تعداد ۷۸۹۰۰ نفر نفوس دارای آب و هوای سرد است. سنگتخت-بندر از قریه‌هایی چون سنگتخت، بندر، سیاه‌چوب تشکیل شده‌است که هریکشان دارای قریه‌های خرد نیز است. مردم این ولسوالی به دهقانی، دامداری به‌طور جزئی زندگیشان را می‌گذرانند.

تاریخچهٔ بندر: • بندر یکی از قریه‌های بزرگ تشکیل دهندهٔ این ولسوالی است که خودش از قریه‌های کوچک مانند دروب، میراثی، غجورباش، دوغور، ارل، شهرستان و… تشکیل شده‌است. منابع تاریخی می‌گویند که بندر در اصل «بُندار» بوده‌است که یکی از مناطق کلیدی و حکمرانی در زمانهای سابق بوده‌است. در قریهٔ «دُروب» بندر برجهای دفاعی سابقه هنوز پابرجاست. اشیاء قدیمی و استخوانهای آدمی که حاکی است از دورانهای بسیار سابق از این قریه پیدا شده‌است.

نویسندگان، شاعران، هنرمندان، پژوهشگران، ورزشکاران و ابداع کنندگان ولسوالی سنگتخت-بندر: • - حسین صادقی • ستارهٔ سینمای هالیوود و قهرمان جهانی رشته ورزشی ووشو

- دکتر صحرا کریمی: فیلمساز دارای جوایز بین‌المللی در عرصهٔ سینما

- دکتر شکردخت جعفری: شیوهٔ ابداعی برای درمان سرطان و دانشجوی دکترای دانشگاه سوری انگلستان

- دکتر اکبر خراسانی: نقاش اکپرسیونیست مشهور جهان

- علی پیام •  : داستان‌نویس، پژوهشگر، روزنامه‌نگار و منتقد ادبی دارای جوایز ادبی ملی و بین‌المللی و جایزهٔ اول وزارت فرهنگ افغانستان، نویسندهٔ ۲۷ عنوان کتاب در حوزه‌های داستان کوتاه، ادبیات کودک، حقوقی، سیاست و حکومت، نقد ادبی

- حمزه واعظی:

- فاطمه سجادی (حصار): شاعر

- سکینه محمدی: داستان‌نویس، مجموعه داستان «زنی با حریر آبی در طبقه هفتم»

- علی‌احمد راسخ: پژوهشگر

حسین حیدربیگی: شاعر، داستان‌نویس آثار: رمان گردابی، مجموعه داستان «نیمروز خاکستری»، مجموه داستان شورش» و مجموعه شعر «آهوی همیشه دویده در من» وی علاوه بر شعر، داستان و رمان مدیر مسئول فصلنامهٔ «ادبیات معاصر» ارگان نشراتی بنیاد اندیشه در کابل نیز است.

- داوود سرخوش: هنرمند آواز و موسیقی فولکلوریک دمبوره هزاره‌گی و یکی از تاثیرگذارترین هنرمندان شناخته شدهٔ افغانستان

- سرور سرخوش: هرمند نامدار عرصهٔ آواز و موسیقی فولکلوریک دمبوره هزاره‌گی که در دمبوره نوآوریهایی کرده‌است و در سالهای شروع جنگ موسوم به جهاد در زادگاه خوش به قتل رسیده‌است.

- صفدر خیرعلی: هنرمند پیشکسوت آواز و موسیقی فولک هزاره‌گی دمبوره که سمت استادی در دمبوره دارد، در این ولسوالی به دنیا آمد و در شروع جنگ و جهاد در افغانسان در ایران مهاجر گردید و در عالم غربت از دنیا رفت.

- رئوف سرخوش: هنرمند موسیقی فولک هزاره‌گی و آواز

- علی دریاب بندری: هنرمند آواز و موسیقی فولک هزاره‌گی دمبوره

- علی محقق‌نسب: پژوهشگر عرصه حقوق اسلامی و فقه و مؤلف چندین کتاب

- شیخ موسی کربلایی بندر: ادیب مشهور ادبیات عرب و یکی از استادان بنام ادبیات عربی در زادگاه خودش تدریس داشته و همان‌جا فوت کرده‌است.

- سید پای‌کیل: هنرمند دمبوره هزاره‌گی و موسیقی فولکلور از منطقه بندر

- شیخ محمدداد واعظ بندر: استاد مشهور ادبیات عرب که در زادگاه خوش ادبیات عرب درس می‌داده و در دوران مهاجرت در کشور ایران بدرود حیات گفته‌است.

جستارهای وابسته

ولایت‌های افغانستان

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Daykundi Province». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۳ آوریل ۲۰۰۸.

پیوند به بیرون

http://daikondi.com/