ولایت نورستان
مختصات: ۳۵°۱۵′ شمالی ۷۰°۴۵′ شرقی / ۳۵.۲۵° شمالی ۷۰.۷۵° شرقی
| ولایت نورستان |
|
|---|---|
 |
|
| اطلاعات کلی | |
| نام رسمی : | ولایت نورستان |
| کشور : | افغانستان  |
| سال ولایت شدن : | 1382 هجری خورشیدی |
| مردم |
|
| جمعیت | ۱۳۴٫۱۰۰ برآورد سال (۲۰۰۹)[۱] |
| زبان‌های گفتاری: | زبان های خانواده نورستانی
زبان پشتو (زبان تعلیمی و اداری) |
| جغرافیای طبیعی |
|
| مساحت: | 9267 کیلومتر مربع |
| اطلاعات شهری |
|
| وبگاه : | www.nuristan.gov.af |
نورستان یکی از ۳۴ ولایت (استان) افغانستان است و در شرق این کشور قرار گرفته‌است. مرکز این ولایت شهر پارون [۲] است. نورستان را در قدیم کافرستان می‌نامیدند.
جغرافیا[ویرایش]
قسمت‌های شمالی نورستان از غرب به شرق شامل مناطق رمگل، دره پیج، وایگل و باشگل می‌شود. نورستان از شمار زیادی درهٔ دالان‌مانند و کم‌پهنا تشکیل شده که شیب همه این دره‌ها از شمال به جنوب است. دره پیچ یا نورستان مرکزی از نظر ارتباط با دیگر نقاط نورستان اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا توسط دره‌های فرعی با قسمت‌های باختری و خاوری نورستان ارتباط دارد.[۳] مناطق پردرخت نورستان تا ارتفاعات ۴۰۰۰ متری ادامه دارد و بالاتر از آن تنها درختزارهای بید و بته‌زارها دیده می‌شوند. این ولایت دارای هفت ولسوالی اند که بنام‌های نورگرام، دوآب، مندول، وایگل، واما، کامدیش و برگمتال دارد و مرکز آن پارون است.در تقسیمات اداری نورستان چندین دره مردم پشه یی چون ملیل و مشپه، وده وو، شاما، ژونیا، پیار و ننگراج جا داده شده است كه از لحاظ فرهنگی وتاریخی روابط بسیار نزدیكی با هم دارند.
نورستان مجموعا ۷۵ هزار هکتار علفچر و ۲۵۱۵٠٤ هکتار جنگل دارد که یک پنجم تمام جنگلات افغانستان را تشکیل می دهد که با درختان ارچه، جلغوزه، نشتر، بلوط، اوبخت، سیروب و درختان کوهی مثمری چون بادام، تاک، انجیر و زیتون کوهی پوشیده شده است. سه دریای بزرگ باشگل، وایگل (و پارون) و رمگل و دهها دریاچه کوچک دارد که تمام سال آب دارند. گوشه ای از نورستان نیست که آب زلال چشمه در آن جاری نباشد. آب و هوای معتدل و پاکیزه دارد.
پیشینه[ویرایش]
مردم نورستان از نژاد اصیل آریایی اند. وقتی آریایی ها چهار هزار سال قبل از میلاد بعلت سردی هوا از سرچشمه اکسوس (آمو دریا) از راه سغد و مرو به بخدی آمدند، یک دسته بزرگ آنان به جنوب هندوکش سرازیر شدند وازین جا به دو شاخه شرق و غرب مهاجرت کردند. شاخه سومی جابجا در منطقه ماندند. از اینکه نورستان ونواحی اطراف آن جنگلی است دارای میوه جات جنگلی و حیوانات وحشی چون بز کوهی بز مارخور و آهو فراوان بود. بدین لحاظ گروه درین سرزمین پایدار زندگی نمودند که الیناها یا اجداد قدیمی نورستانی های امروزی اند. چون اینان در دره های بسیار دشوارگذار زندگی میکردند و تماس شان با سایر قبایل بسیار محدود بود نژاد، زبان، کلتور و عادات قدیمه شان را تا امروز حفظ کرده اند. نظر منشا یونانی دانستن این قبیله ویا تسلط فرهنگ یونان بر آنان اولین بار توسط پینل مطرح شد که بی اساس و غلط فهمی صریح تاریخ است. زیرا وقتی سکندر (۳۵۶-۳۲۳ پیش از میلاد) میخواست از راه نورستان به سوات و هند برود با مقاومت شدید نورستانی ها در منطقه چغه سرای و دره پیچ مواجه شد (این مناطق در آن زمان جز قلمرو بلور ها بود). و حتی به قول عبدالرحمن خان در "تاج التواریخ" یکی از جنرالان سکندر در جنگ با قبایل بلوریا زخمی شد و به روایت دیگر خود سکندر از ناحیه شانه درین جنگ ها زخم برداشت. سکندر چون فکر تسخیر هند در سر داشت و چهار سال در کوهپایه افغانستان مانده بود و دو سوم سپاه خود را از دست داده و عده زیادی هم زخمی شده بودند، از جنگ با مردم نورستان دست کشید و در صدد کسب اعتماد آنان برآمد. سکندر با مردم نورستان از راه صلح پیش رفته به این ترتیب بین هزار تا دو هزار جنگجوی نورستانی را با خود گرفته عازم هند شد. نورستانی ها بعد از برگشت از هند با همان لباس رزمی یونانی ها داخل منطقه خود شدند و این تصور نادرست در تاریخ ایجاد شد که گویا نورستانیان بقایای لشکر سکندر هستند.
این منطقه در سابق بنام بلور یا بلورستان یاد میشد و مسلمانان، آن را بنام كافرستان میخواندند. در ۱٨٩۵ م وقتی عبدالرحمان خان به این سرزمین حمله كرد و آن را تحت اداره خود در آورد، بعد از مسلمان ساختن مردمش بنام نورستان یاد شد.
ساحه بلورستان ابتدا بسیار وسیع بود که بین کشمیر، بدخشان، غوربند وکابل موقعیت داشت. خط دیورند سال ١٨٩۳م مردم این سرزمین را نیز به دو بخش تقسیم کرد که یک بخش آن (بلورستان غربی) به افغانستان و بخش دیگر آن (بلورستان شرقی یعنی ساحه چترال، کشمیرو کلش) به هند برتانوی تعلق گرفت.
علاوه از آن، مردم نورستان بیشتر از ۱٢٠٠سال را بخاطر دفاع از فرهنگ و عقاید خود در برابر اسلام در محاصره بودند و مشکلات فراوانی را متحمل شدند تا از سنن و فرهنگ اصیل خود پاسداری کنند. بعد ازینکه اسلام به افغانستان آمد فضای صلح و آشتی اقوام آریایی درین محل، جایش را به بد بینی و تعصب مذهبی اسلام و کفر داد. به همین دلیل در درگیری های خونین بیشتر از هزار ساله از مساحت و نفوس بلورستان فراوان کاسته شد. نورستانی ها کمتر زمانی تابع و یا در ارتباط با دولت های مقتدر مرکزی افغانستان بودند با آنهم شواهدی موجود است که اینان در دربار سلطان محمود مقام و منصبی داشتند. سلطان محمود غزنوی (٩٩٨ – ۱٠۳٠ م) اولین حکمران مسلمانی بود که تصمیم تصرف نورستان را گرفت اما نتوانست اسلام را در آنجا پخش نماید. امیر تیمور (۱۳٩٨ م) دومین سلطانی است به عزم تسخیر نورستان از طریق کوتل خاواک به آن منطقه یورش برد. ابتدا سیاهپوشان کتور موقتا اسلام آوردند ولی بعد از مراجعت تیمور از راه خاواک به کابل که خطر سفر خود را احساس کرده بود، دوباره به آیین سابقه خود برگشتند و فتح قطعی نصیبش نشد. در زمان بابر، جلال الدین اکبر و جهانگیر نیز نورستان از حملات آنان در امان نماند و بخشی از مردم این سرزمین مسلمان ساخته شدند. امیر شیرعلی خان در ۱٨۷٤ برای اشغال نورستان اقدام نمود ولی جزئیات آن در دست نیست. در دربار او نیز در یادداشت داکتر روسی شاه، از موجودیت نورستانی ها تذکر رفته است. در حوالی جنگ دوم افغان و انگلیس (۱٨۷٨-۱٨۷٩) کلنل رودلف گرین یکی از قومندانان قوای انگلیس مستقر در جلال آباد برای تسخیر نورستان دستور یافت. این شخص برای بکاربرد نیرنگ نظامی از تعدادی گجر استفاده نمود. گجر ها مطابق پلان از پیش طرح شده در وقت حمله لشکر گرین بر مناطق کامدیش یورش بردند. مردم کامدیش که از نیرنگ عقب پرده آگاهی نداشتند، همه جوانان به مقابله متجاوزین رفتند. در لحظاتی که قریه از مدافعین خالی بود قوای کلنل رودلف گرین یورش بردند. زنان قریه کامدیش خود و فرزندان خویش را از قریه خارج نموده و قریه را به انگلیسها باقی گذاشتند. قوای گرین قریه کامدیش را دو روز در تصرف خود داشتند. اما شب دوم زنان جنگجوی قریه که تجارب زیاد از اینگونه یورش ها داشتند، قریه را به آتش کشیده قوای انگلیسی را در محاصره گرفتند و با لول دادن سنگها راه فرار را در آن کهساران بیگانه برایشان بستند تا اینکه کلنل گرین با قوایش اسیر زنان جنگجوی کامدیش گردید. وقتی اهل قریه از طرد و دفع تجاوز بازگشتند قریه را تل خاکستر اما شیرزنان خویش را با گروگانان اعجوبه ای یافتند. کلنل گرین و قوای اسیر شده اش به درخواست دولت همان وقت افغانستان در بدل پول به آنان سپرده شدند. حمله اصلی وفیصله کن را امیر عبدالرحمن خان از طریق سپه سالار غلام حیدر خان چرخی در ۱٨٩۵ انجام دا د. بعد از زد وخورد های خونین در سه دره نورستان، قریه کولم در نورستان غربی بعنوان آخرین سنگر مقاومت، تسخیر نورستان تکمیل شد و حدود ۲۵٠٠٠ نورستانی اسیر را به کابل انتقال دادند و با دادن یک مقدار زمین به هر کدام در چندین ولایت تقسیم شدند. نورستانی هایی که با شجاعت جنگیده بودند در پغمان جابجا شدند و لشکر تازه ده هزار نفری از آنان ساخته شد که بنام "جدید الاسلام" یاد می شدند. اطلاق کلمه "جدیدی" بر نورستانی ها در همین زمان رایج شد. امیر مستبد به هزار خانوار صافی تگاب، هزار خانوار پغمان و هزار خانوار پنجشیر امر کرد تا در نورستان جابجا شوند وبا زمین های داده شده روز بگذرانند.
نورستانی ها بعد از بیست سال تبعید فقط در زمان امان الله خان اجازه یافتند به سرزمین های اصلی خود برگردند. چنانچه امروز ملاحظه می شود تعداد زیاد نورستانی های مهاجر و آنانی در نورستان جابجا شده بودند دوباره به مناطق شان برگشتند. پروسه بعدی مسلمان سازی این منطقه توام با مشکلات و خونریزی ها بود.
زبان[ویرایش]
در نورستان شش قبیله بنام های كته، كام، كلشه، پرسون، اشكون و گوَر در آن زندگی دارند و به پنج زبان مختلف یعنی ( کته ویری، واسیو ویری، کلشه الا، تریگامی و اشکونی) تكلم میكنند. طور کل زبان مادری 90% مردم نورستان، نورستانی است.[۴][۵] پشه‌ای نیز توسط 10% از مردم سخن گفته می‌شود.[۶] زبان پشتو زبان مکاتب، مدارس و اداری این ولایت بوده و به حیث زبان دوم به واسطه اکثریت مردم این ولایت افهام و تفهیم میگردد.[۷]
مردم[ویرایش]
جمعیت این ولایت مشتمل بر ۱۳۴٫۱۰۰ نفر است [۸] که 90% از آنها نورستانی و 10% پشه ای هستند.[۴][۵]پنج قبیله در نورستان که به گویش کاتی سخن می‌گویند به نام سیاه‌پوش معروفند و به افراد قبایل پرَسون‌گِلی، وَنگِلی، وامایس و اَشکون اصطلاحاً سفیدپوش گفته می‌شود.[۹]
مردم نورستانی از نظر جمجمه‌شناسی اغلب درازسرند و موهای پرپشت سیاه دارند. چشمان آبی نیز در منطقه زیاد دیده می‌شود.[۱۰]
تقسیمات[ویرایش]
نورستان در تقسیمات کشوری کنونی افغانستان به پنج بخش تقسیم می‌شود:
- نورگرام (نورستان)
- کامدیش
- وایگل
- مندول
- برگ متال
- واما[۱۱]
- پارون
- دوآب
پیوند به بیرون[ویرایش]
- Nuristan: Hidden Land of the Hindu Kush
- نورستان، سرزمین رنج و مبارزه نوشته تیمور در وبگاه حزب همبستگی ملی افغانستان در 3 قسمت
منابع[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ولایت نورستان موجود است. |
* ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخهٔ ۸ نوامبر ۲۰۰۶.
- ↑ Central Statistics Office of Afghanistan. "Settled Population of country by Provinces and sex for ۲۰۰۶-۲۰۰۹ years". Retrieved 2009-11-30.
- ↑ وبگاه وزارت احیاء و انکشاف دهات افغانستان، زبان: انگلیسی، بازیابی در ۵ سپتامبر ۲۰۰۹
- ↑ مطالب بخش جغرافیا بر پایهٔ: نورستانی، سمیع‌الله (تازه)، ریشه‌های تاریخی و فرهنگی نورستان، (کابل): وزارت اطلاعات و کلتور، ۱۳۶۷.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Nuristan Province on nps.edu
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Nuristan Tribal Map on nps.edu
- ↑ Nuristan provincial profile
- ↑ Nuristan provincial profile profile compiled by the National Area-Based Development Programme (NABDP) of the Ministry of Rural Rehabilitation and Development (MRRD)
- ↑ Provinces of Afghanistan on Statoids.
- ↑ Bosworth, C.E. "Kāfiristān." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, ۲۰۰۸. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. ۲۲ February ۲۰۰۸
- ↑ Bosworth, C.E. "Kāfiristān." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, ۲۰۰۸. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. ۲۲ February ۲۰۰۸
- ↑ اداره مرکزی احصائیه. سرشماری نفوس افغانستان
 |
این یک نوشتار خُرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
