وزارت آموزش و پرورش

وزارت آموزش و پرورش

سازمان دید کلی
بنیان‌گذاری	۱۹۶۴ (میلادی)
حوزهٔ قدرت	جمهوری اسلامی ایران
کارکنان	955,291 (2019)
وزیر مسئول	محسن حاجی‌میرزایی
وبگاه	Official website

وزارت آموزش و پرورش نام سازمان آموزش کشوری ایران است که مسئولیت امور آموزشی کودکان و نوجوانان و نیز تربیت معلم را در این کشور بر عهده دارد. در کشور ایران این وزارتخانه از سال ۱۳۴۳ که از وزارت اطلاعات و فناوری جدا گردید مسئولیت آموزش عالی (دانشگاه‌ها) را نیز عهده‌دار بوده‌است؛ اما پس از تشکیل وزارت علوم، برای ادارهٔ امور دانشگاه‌ها و امور پژوهشی در سطوح عالی، وزارت آموزش و پرورش وظیفهٔ آموزش رایگان همهٔ افراد در مقاطع پیش دبستان، دبستان، دورهٔ اول متوسطه، دورهٔ دوم متوسطه و همچنین ادارهٔ دانشگاه فرهنگیان برای تربیت معلم و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی را بر عهده دارد. همچنین تمامی مهد کودک‌ها باید برای فعالیت خود از وزارت آموزش و پرورش مجوز بگیرند.

وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، دارای جداسازی جنسیتی از پایین‌ترین مقطع است و آموزش آن، مفاهیم مذهبی (دین رسمی کشور) را به همراه دارد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، آموزش در ایران به شکل کلی، «اسلامی‌سازی» شد.

پیشینه

جمهوری اسلامی ایران

جلد کتاب اجتماعی متعلق به دوره پهلوی دوم که پس از جنجال حذف دختران از کتب درسی آموزش و پرورش ایران، توسط کاربران و یورونیوز برای مقایسه به کار رفت.

در دوران جمهوری اسلامی، آموزش در ایران با زیرساخت‌های پهلوی ادامه یافت و دولت انقلابی جدید تصمیمی بر توقف آموزش عالی در کشور، نگرفت. با این حال، تغییراتی نیز رخ داد. مهمترین دگرگونی، «اسلامی‌سازی» سیستم آموزش ایران و دگرگونی وزارت آموزش و پرورش بود. همگی دانش‌آموزان از نظر جنسیتی جدا شدند و جداسازی جنسیتی، وارد آموزش در این کشور شد. کتاب‌ها و نوشتار آموزشی نیز کم‌کم بر اساس نظریات کارشناسان جمهوری اسلامی، تغییر کردند و در طی شش ماه پس از انقلاب ۱۳۵۷، مطالب آموزشی مبتنی بر اسلام به آموزشگاه‌های ابتدایی این کشور، وارد شد.

بر پایه گزارشی از رادیو فردا، سوگیری‌های اصلی وزارت آموزش و پرورش نمایان‌گر آن است که مقابله با «تهاجم فرضی فرهنگی غرب»، به دغدغه اصلی مسئولین این تشکیلات وزارتی و سایر متولیان فرهنگی ایران، تبدیل شده‌است. این رسانه، در ۲۱ مرداد ۱۳۸۹ به شواهدی دست یافت که وزارت آموزش و پرورش در تدارک سری تازه‌ای از اقدامات تبلیغی ایدئولوژیک و سیاسی برای سال‌های تحصیلی آینده بوده‌است و از فشار روحانیون برای این کار، خبر داد.

در اواخر دههٔ ۱۳۹۰، تصویر دختران از روی جلد کتاب درسی سوم ابتدایی حذف شد و به شدت خبرساز شد. منتقدان این عمل، حذف تصویر را نشانه‌ای از تبعیض جنسیتی ساختاری علیه زنان و تمایل‌داشتن به حذف زنان از صحنه اجتماع ایران، عنوان کردند. ریش‌دار کردن مردان نیز در کتاب‌های درسی رسمی کشور، در این دوران انجام شد. آموزش ایدئولوژیک کودکان نیز در دوران جمهوری اسلامی، خبرساز و مورد توجه بوده‌است؛ وجود قابل توجه مناسک مذهبی در کتاب‌های درسی، همچون آموزش ریاضی با تصاویر «وضو گرفتن»، به اعتراضات دربارهٔ «آموزش ایدئولوژیک کودکان در ایران» دامن زده‌است.

سعید پیوندی در رادیو فردا اعلام کرده‌است که آموزش در دوران جمهوری اسلامی با هدف اصلی تحمیل یک نظام ارزشی و فرهنگ دینی خاص به نسل جوان ایران انجام می‌شود. او دلیل فقر کیفیتی آموزش رسمی ایران در این دوران را کمبودها و مشکلات مربوط به امکانات آموزشگاه‌ها، روش‌های سنتی آموزشی، توانایی‌ها و مهارت‌های آموزگاران برای کاربرد روش‌های تازه و متحول‌کردن آموزش و یادگیری می‌داند.

در سال ۱۳۹۹، گزارش‌های فراوانی از خودکشی دانش‌آموزان ایرانی منتشر شد. در آبان ۱۳۹۹ اعلام شد که تنها در یک ماه گذشته، شش دانش‌آموز ایرانی تنها در شهر رامهرمز خودکشی کرده‌اند. چرایی برخی از این خودکشی‌ها بر پایه اعلام‌های رسمی، مربوط به مشکلات مالی تهیه تلفن همراه هوشمند برای حضور در کلاس‌های آنلاین وزارت آموزش و پرورش (پس از دنیاگیری کروناویروس در ایران) بوده‌اند. پس از این گزارش‌ها، انتشار هرگونه گزارش مشابه، ممنوع شد.

سازمان‌ها و مجموعه‌های مرتبط

یک کلاس موسیقی در کانون پرورشی و فکری کودکان در سال ۱۳۵۴

• سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
• سازمان نوسازی و توسعه و تجهیز مدارس کشور
• سازمان آموزش و پرورش استثنایی
• سازمان دانش‌آموزی
• معاونت پرورش استعدادهای درخشان
• واحد سازمانی مدارس عادی دولتی وزارت آموزش و پرورش
• کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
• سازمان مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی و خانواده
• سازمان نهضت سوادآموزی
• دانشگاه شهید رجایی
• دانشگاه فرهنگیان

بودجه، آمار مالی و وظیفه تأمین سرانه

در ایران تأمینِ سرانه‌های آموزشی، بهداشتی و ورزشی به عهده شهرداری نیست و این سرانه‌ها را، دستگاه‌ها و سازمان‌های دیگری وظیفه تامینشان را به عهده دارند؛ و بعنوان مثال شهرداری وظیفه‌ای برای ساختن مدرسه ندارد و وزارت آموزش و پرورش در این خصوص مسئولیت دارد.

بودجه

سال	اندازه	سال	اندازه
۱۳۹۸	۵۶ هزار میلیارد تومان	۱۳۹۹	۵۷ هزار میلیارد تومان

فهرست وزیران

وزیران آموزش و پرورش ایران در دوران پهلوی

• هادی هدایتی
• فرخ‌رو پارسا
• احمد هوشنگ شریفی
• منوچهر گنجی
• محمدرضا عاملی تهرانی
• محمدامین ریاحی

وزیران آموزش و پرورش در زمان جمهوری اسلامی

• غلامحسین شکوهی ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۸
• محمدعلی رجایی ۱۳۵۸ تا ۱۳۵۹
• محمدجواد باهنر ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰
• سید علی‌اکبر پرورش ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۳
• سید کاظم اکرمی ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۷
• محمدعلی نجفی ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۶
• حسین مظفر ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰
• مرتضی حاجی ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴
• محمود فرشیدی ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶
• علیرضا علی‌احمدی ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸
• حمیدرضا حاجی‌بابایی ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲
• علی‌اصغر فانی ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵
• سید محمد بطحایی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۵ (سرپرست)
• فخرالدین احمدی دانش‌آشتیانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۶
• سید محمد بطحایی ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸
• سید جواد حسینی ۱۳۹۸ تا ۱۳۹۸ (سرپرست)
• محسن حاجی میرزایی ۱۳۹۸ تاکنون

بازخوردها و دیدگاه‌های پیرامون

• سعید پیوندی در رادیو فردا اعلام کرده‌است که: یکی از مشکل‌های پایه‌ای آموزش در دوران جمهوری اسلامی ایران، پائین بودن کیفیت آموزشی بوده‌است. این فقر کیفیتی، به دلیل کمبودها و مشکلات مربوط به امکانات آموزشگاه‌ها بوده‌است و افزون بر آن، به روش‌های سنتی آموزشی و توانایی‌ها و مهارت‌های آموزگاران برای کاربرد روش‌های تازه و متحول‌کردن آموزش و یادگیری بازمی‌گردد. این کارشناس در این رسانه، آموزش در دوران جمهوری اسلامی را با هدف اصلی تحمیل یک نظام ارزشی و فرهنگ دینی خاص به نسل جوان ایران، دانست و اعلام کرده که روش‌های آموزشی در چنین نظامی، آمرانه و استبدادی است و دانش‌آموز، آموزگار و خانواده‌های آنان، باید مطیع سیاست‌هایی باشند که از «بالا» به آموزشگاه‌ها دیکته می‌شوند. این رسانه هدف مسئولان آموزشی جمهوری اسلامی را دینی کردن برنامه‌های درسی و کنترل ایدئولوژیک آموزشگاه‌های ایران، دانست.

پیوند به بیرون

• وزارت آموزش و پرورش ایران

متن خط خورده