فرخ‌رو پارسا

فَرُّخ‌رو پارسا
وزیر فرهنگ و آموزش و پرورش
مشغول به کار ۵ شهریور ۱۳۴۷ – ۱ مهر ۱۳۵۴
پادشاه	محمدرضا شاه پهلوی
نخست‌وزیر	امیرعباس هویدا
پس از	هادی هدایتی
پیش از	احمد هوشنگ شریفی
اطلاعات شخصی
زاده	۱۳ اسفندماه ۱۳۰۱ قم، ایران
درگذشته	۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۹ (۵۷ سال) تهران، ایران
آرامگاه	بهشت زهرا
ملیت	ایرانی
همسر(ان)	احمد شیرین‌سخن (ا. ۱۳۲۱–۱۳۵۹)
والدین	فرخ‌دین پارسا (پدر) فخرآفاق پارسا (مادر)
محل تحصیل	دانشگاه تهران
پیشه	سیاستمدار
تخصص	پزشک

فَرُّخ‌رو پارسا با نام اصلی اسفند فَرُّخ‌روی پارسای (۱۳ اسفند ۱۳۰۱ – ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۹) پزشک و سیاستمدار ایرانی بود. او نخستین مدیرکل زن در ایران در سال ۱۳۳۹، از نخستین زن های راه‌یافته به مجلس شورای ملی و نخستین زن ایرانی بود که در دوران حکومت پهلوی به مقام وزارت رسید. وی در کابینه دوم و سوم امیرعباس هویدا از ۵ شهریور ۱۳۴۷ تا ۱ مهر ۱۳۵۴ وزیر آموزش و پرورش ایران بود. پیش از آن وی نماینده تهران در دوره ۲۱ مجلس شورای ملی (سال ۱۳۴۲) بود. وی پس از انقلاب اعدام شد.

خانواده و تولد

وی در اسفند سال ۱۳۰۱ در باغی خارج از شهر قم به دنیا آمد. مادر وی فخرآفاق پارسای از فعالان حقوق زنان و مدیر مجله «جهان زنان» بوده و پدرش فرخ‌زین پارسای کارمند وزارت بازرگانی و مدیر مجله‌های «اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران» و «عصر جدید» بود. او در کنار آموزش در دبستان و دبیرستان در تهران و مشهد، به همراه خواهرش تار و ویلون مشق می‌کرد.

زندگی‌نامه

فرخ‌رو پارسا تحصیلات ابتدایی خویش را در دبستان هما در تهران سپری نمود و برای ادامه تحصیل در دوره متوسطه به دانشسرای مقدماتی رفت. وی توانست دوره متوسطه را با کسب رتبه اول به پایان رسانده و به دانشسرای عالی راه یابد. او در سال ۱۳۲۱ دانشسرای عالی را با اخذ مدرک لیسانس در رشته علوم طبیعی به پایان رسانید و به دانشگاه تهران راه یافت. وی تحصیلات دانشگاهی خویش را در رشته پزشکی ادامه داد و توانست در سال ۱۳۲۹ با اخذ درجه دکترا از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل گردد.

فرخ‌رو پارسا در سال ۱۳۲۱ با احمد شیرین‌سخن ازدواج کرد و از همان سال پس از اخذ مدرک لیسانس از دانشسرای عالی به تدریس در دبیرستان‌های تهران پرداخت. او پس از پایان تحصیلات دانشگاهی تا مقطع دکترا، علی‌رغم اینکه در رشته پزشکی دانش‌آموخته شده بود کار طبابت را رها کرد و ترجیح داد که به کار فرهنگی بپردازد؛ بدین ترتیب او در وزارت فرهنگ آن دوران مشغول به کار شد.

وی در سال ۱۳۳۳خ به همراه تنی چند از همکارانش «انجمن بانوان فرهنگی» را برای دبیرستان‌های دخترانه آن دوران تأسیس نمود و در سال ۱۳۳۵خ به عنوان یکی از اعضای هیئت رئیسه «شورای همکاری جمعیت‌های بانوان ایرانی» انتخاب شد.

فرخ‌رو پارسا همچنین نخستین مدیر کل زن در ایران بود. در سال ۱۳۳۹ با آغاز به کار دانشگاه ملی ایران، وی عهده‌دار سِمَت مدیر کلی دبیرخانه دانشگاه ملی ایران شد. انتصاب یک زن به این سمت، اعتراضات زیادی را در محافل اداری، فرهنگی و سیاسی تهران به راه انداخت ولی مقامات دانشگاه توانستند از برکناری فرخ‌رو پارسا جلوگیری کنند.

وزارت

او در سال ۱۳۴۷ به عنوان نخستین وزیر زن در تاریخ ایران به عنوان وزیر آموزش و پرورش انتخاب شد و در این مدت چندین تشکل ویژه زنان مانند انجمن بانوان فرهنگی، شورای همکاری جمعیت‌های بانوان ایرانی، سازمان زنان ایرانی، خانه زن، شورای ورزشی بانوان، و جمعیت زنان دانشگاهی ایران را پدیدآورد. از آنجا که او زبان عربی را از درس‌های اجباری دبیرستان‌ها حذف کرد، به ارزیابی گواهی‌های طلاب حوزه‌ها در آموزش و پرورش پایان داد و چادر را در مدارس منسوخ کرد و این اقدامات در پرونده او در ساواک به علت مخالفت‌اش با آن سازمان منظور شد. در مقاله‌ای دربارهٔ پوشش دختران در مدرسه ها نوشته بود که دانش‌آموزان حق ندارند در محیط مدرسه لباسی غیر از روپوش رسمی بپوشند؛ چه چادر و چه مینی‌ژوپ. از نظر او «پیشرفت و تحصیل» از «نوع پوشش» جدا بوده است. او معتقد بود زنان در تمام سطوح اجتماعی باید برابری داشته باشند.

در هنگام وزارت وی محمد بهشتی و محمدجواد باهنر در امر تهیه کتاب‌های درسی از مشاورین فرخ‌رو پارسا و از حقوق‌بگیران آن وزارتخانه بودند. مرکز اسلامی هامبورگ سال‌ها زیر نظر محمد بهشتی از فرخ‌رو پارسا بودجه دریافت می‌کرد. محمد بهشتی حتی از طرف همان وزارتخانه به مأموریت‌هایی، از جمله به آبادان، فرستاده شد. محمدجواد باهنر نیز از وزارت آموزش و پرورش تحت وزارت فرخ‌رو پارسا امتیاز تأسیس چند مدرسه ملی مذهبی را گرفته بود که در نقاط مختلف تهران قرار داشتند.

محاکمه و اعدام

فرخ رو پارسا در دادگاه انقلاب اسلامی

پس از انقلاب ۱۳۵۷ خورشیدی، وی با اتهاماتی چون: «حیف و میل اموال بیت المال و ایجاد فساد در وزارت آموزش و پرورش و کمک به نشو و نمای فحشا در آموزش و پرورش و همکاری مؤثر با ساواک و اخراج فرهنگیان انقلابی از وزارت فرهنگ ایران و غیره…» در دادگاه انقلاب اسلامی شعبه تهران به ریاست صادق خلخالی بعد از نه جلسه محاکمه، به اعدام محکوم شد. او در دفاع خود گفت:

”	متأسفم از این که اتهاماتی به من وارد شده که دلیل و اساس محکمی ندارد و این عمل باعث تشتت افکار من شده‌است. در اتهامات وارد شده به من، حتی دین مرا مورد تردید قرار داده‌اند و من باید بگویم که مسلمان هستم و شیعه به دنیا آمده‌ام و ان‌شاءالله شیعه از دنیا خواهم رفت. راجع به غارت بیت‌المال که بزرگترین اتهام من است، باید بگویم من این مسئله را تکذیب می‌کنم، زیرا در تمام طول خدمت، من نه کار مالی و نه سروکاری با حساب و دفتر داشتم. اینها که به من اتهامات دزدی چند میلیونی وارد کرده‌اند، باید بگویند این پولها را من از چه طریقی و از کجا سرقت کرده‌ام؟	“
—فرخ‌رو پارسا،

او به عنوان «مفسد فی الارض» (عامل فساد بر روی زمین) در ۵۷ سالگی در تاریخ ۱۸ اردیبهشت سال ۱۳۵۹ برابر با ۸ مه سال ۱۹۸۰ در تهران به دار آویخته شد و چون طناب دار پاره گردید، تیربارانش کردند. تاریخ اجرای اعدام فرخ‌رو پارسا روز تولد «فاطمه زهرا» تعیین شد. مرده‌شوی‌های انقلابی، از شستن جسد فرخ‌رو پارسا که به نام «مفسد فی‌الارض» اعدام شده بود، خودداری کردند. به‌ناچار زنان خانواده پیکر او را شستند. وی در بهشت زهرا قطعه ۴۱ دفن شده است.

فرخ‌رو در آخرین شب زندگی در وصیت‌نامه کوتاهی می‌نویسد که «وصیتی ندارم زیرا که اموال زیادی ندارم و آنچه دارم مصادره شده است، به کسی بدهی ندارم و اگر از کسی طلب دارم خود داند که آن را به فرزندان من بدهد. می‌دانم و وجدانم راضی است که گناهانی که در کیفرخواست به من نسبت داده شده و مواردی که ذکر شده مرتکب نشده‌ام. جانماز مرا که تسبیح و حلقه و ساعت من نیز در آن است به همسرم بدهید که به دخترم بدهد. دادگاه بین زنان و مردان تفاوت زیادی می‌گذارد که امیدوارم آتیه برای زنان ایران بهتر از این باشد. پولی را که در زندان دارم بین زندانیان قسمت کنید.»

منابع

• کتاب «سالار زنان ایران»، نوشته: منصوره پیرنیا چاپ: انتشارات مهر ایران، مریلند - نسخه برخط
• بنیاد برومند، یادنامه امید، فرخ رو پارسا
• مقاله «فرخ رو پارسا»، نوشته: نرگس کلاکی چاپ: ماهنامه حورا
• یادداشت‌های هفتگی دکتر علی‌رضا نوری‌زاده، ۱۴ فوریه ۲۰۰۷ - نسخه برخط
• مقاله نجابت اغراق شده، معضل اساسی زنان و جامعه ؛ نوشته: شهرنوش پارسی‌پور، چاپ: وبگاه گذار.
• روزنامه کیهان، ۷، ۸ و ۹ اردیبهشت ۱۳۵۹
• روزنامه اطلاعات، ۳، ۷، ۸ و ۱۵ اردیبهشت ۱۳۵۹
• روزنامه انقلاب اسلامی ۹ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۹
• کتاب «از سید ضیاء تا بختیار»، نوشته: مسعود بهنود، چاپ: تهران، نشر جاویدان، ۱۳۶۹.
• کتاب «زنان دربار به روایت اسناد ساواک»، تألیف: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی، ۱۳۸۲.
• نخستین زن در چند رشته دویچه وله فارسی
• کارنامه زنان مشهور علم و ادب ایران، انتشارات وزارت آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۵۲، فخری قویمی (خشایار وزیری)