قرائی‌ها

گرایلی

تمغای قبیله گرایلی مطابق کتاب دیوان لغات الترک تألیف محمود کاشغری، قرن چهارم هجری
مناطق با جمعیت چشمگیر
ایران
دین
اسلام
قومیت‌های وابسته
ترکان اغوز، ایل افشار، قایی، ایل قنق، سالور، بیگدلی

قرائی‌ (KARĀʾI یا QARĀʾI) قبیله‌ای ترک‌زبان ساکن در آذربایجان، خراسان، کرمان و فارس است. در خصوص وجه تسمیه واژه قرایی گمانه زنی های مختلفی وجود دارد اما بنا بر یکی از مهمترین این حدسیات واژه مذبور همانند واژه گرایلی از تغییر شکل یافتن واژه قَرا اِو لی (کسانی که در خانه های سیاه رنگ زندگی میکنند) میباشد که اشاره به ایل ترک گرایلی دارد بر همین اساس قرایی های خراسان از بازماندگان ایل بزرگ گرایلی باشند که در خراسان شمالی، خراسان رضوی ،سمنان ، گلستان و مازندران زندگی می کنند که البته به نظر می رسد ساکنین استان مازندران فرهنگ محلی آن مناطق را به خود گرفته و تقریبا دیگر به زبان ترکی تکلم نمی کنند اما هنوز نام مناطق گوناگون در نقاطی نظیر بهشهر بیانگر حضور ترکان گرایلی در آنجا می باشد از دیگر حدسیاتی که در خصوص ریشه این مردمان بیان می شود این است که امیر تیمور سرسلسهٔ گورکانیان متوفی به سال ۸۰۷ هجری از تاتاران بود که از آسیای مرکزی برخاست، در سال‌های آخر سدهٔ هشتم هجری و در تعقیب فتوحات خویش به خراسان رسید، طایفه‌ای از ساکنان آسیای مرکزی که قراتاتار خوانده می‌شدند و همراه وی به خراسان راه یافته بودند در جلگه‌های آباد و حاصلخیز خواف و زاوه متوطن شدند. که اگر این نقل را صحیح فرض کنیم قرایی‌ها از بازماندگان این قوم می باشند و احتمال دارد واژهٔ قرایی منسوب به جزء اول قراتاتار باشد. اما گمانه دیگری که در این خصوص مطرح می شود و بیشتربه قرایی های آذربایجان اشاره دارد این است مه این مردمان منتسب به قره‌پاپاق یکی از ایل‌های بورچالی ساکن در استان آذربایجان غربی ایران است. در سال ۱۲۴۰ ه‍.ق ایل قره‌پاپاق از قفقاز به دشت پهناور سولدوز که امروزه نقده نام دارد وارد شد و در آن نشیمن گزید. نام «قره‌پاپاق» به معنی «سیاه‌کلاه» است.

منابع

منبع: فرهنگ لغت ترکی - فارسی داشقین

• منبع: فرهنگ جغرافیایی شهرستان‌های کشور (شهرستان ارومیه)، سال ۱۳۷۹، ص۲۳۰.
• کتاب تاریخ ایل قاراپاپاق به کوشش مهدی رضوی