بانه
| بانه | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | کردستان |
| شهرستان | بانه |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | به‌ڕۆژه (رو به آفتاب) بانە مەڕ |
| سال شهرشدن | ۱۳۰۸ شمسی[۱] |
| مردم | |
| جمعیت | ٢١٠,٥۱۸(۱۳۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۱۵۵۴ متر |
| اطلاعات شهری | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۸۷–۳۴۲[۲] |
| کد آماری | ۱۴۵۴ |
  بانه | |
بانه شهری در استان کردستان و از شهرهای مرزی بین ایران و عراق است. شهر بانه مرکز شهرستان بانه در ۲۰ کیلومتری نوار مرزی ایران با اقلیم کردستان عراق و ۶۰ کیلومتری جنوب غربی سقز و ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی سردشت قرار گرفته‌است.
شهر بانه و برخی از آبادی‌های اطراف آن در دوران جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراقی در روز ۱۵ خرداد سال ۱۳۶۳، ساعت ۱۰:۰۵ صبح روز سه‌شنبه، بمباران هوایی شد. پارکی به نام همین روز (۱۵ خرداد) در این شهر وجود دارد.[۳][۴][۵]
در سال ۱۹۰۵ میلادی، شهر بانه توسط حمه رشید داروخانی پسر قادر شيوه‌گويزان (از کردهای عراقی اهل سلیمانیه) به آتش کشیده شد. در خلال آتش سوزي شهر بانه به تلي از خاكستر تبديل شد و جز چند خانه كه شمار آنها از انگشتان دست تجاوز نمي كرد، خانه اي باقي نمانده بود. در این واقعه، بیش از هزار خانه در شهر بانه توسط حمه رشید داروخانی آتش زده شدند.[۶][۷]
از بدبختی، دهها پیت نفت متعلق به حمه امین بختیاری در یکی از دکان هایش موجود بود. عاملین جنایت، در دکان را شکسته و پیت های نفت را آورده و به خانه ها پاشیده و آتش می زدند. در خلال آتش سوزی، حمه رشید در تاکستان های آربابا موضع گرفته بود و با دوربین جریان حریق را نظاره می کرد.[۸]
چون خانه های آن زمان بیشتر به هم چسبیده و سقف آنها تماما با تیر چوبی و درگ درختان پوشیده شده بود سرعت انتقال و توسعه حریق زیاد بود. با آتش گرفتن خانه ای، محله ای طعمه حریق واقع می شد.[۹]
فرا رسیدن سرما و ریزش باران های پائیزی سبب شد که مردم نتوانند به موقع به شهر بازگردند. خاک بانه در برابر سرما و بارندگی چندان مقاومت نداشته و سبب شد که اکثر دیوارها در زمستان فرو بریزد و مردم از این بابت بیشتر دچار ضرر و زیان شدند.[۱۰]
نام[ویرایش]
نام بانه را از واژهٔ کردی (مثال نردبان یا نردبام)، به معنی «بام» و بلندی و متأثر از ارتفاعات و نحوهٔ استقرار و موقعیت شهر بانه می‌دانند. ارتفاع ۱۵۵۴ متری شهر از سطح دریا و چشم‌انداز بلندی‌های پیرامون آن موجب شده‌است که مردم (در محلهٔ بانه کۆن) برای رسیدن به شهر مسیر زیادی را به طرف سربالایی طی کنند.[۱۱]
رویدادها و خط مقدم جنگ ایران وعراق[ویرایش]
در ۱۳۲۳ خورشیدی شهر بانه توسط حمه رشید داروخانی پسر قادر شيوه‌گويزان (از کردهای عراقی اهل سلیمانیه عراق) که بر ضد دولت مرکزی ایران دست به شورش زده بود، به آتش کشیده شد، ولی با حملهٔ نیروهای دولتی و فرار او به عراق بازسازی شهر آغاز شد و طی ۱۰ سال ادامه یافت.[۱۲] در این واقعه، بیش از هزار خانه در شهر بانه توسط حمه رشید داروخانی آتش زده شد.
فرا رسیدن سرما و ریزش باران های پائیزی سبب شد که مردم نتوانند به موقع به شهر بازگردند. خاک بانه در برابر سرما و بارندگی چندان مقاومت نداشته و سبب شد که اکثر دیوارها در زمستان فرو بریزد و مردم از این بابت بیشتر دچار ضرر و زیان شدند.[۱۳]
از بخت بد، دهها پیت نفت متعلق به حمه امین بختیاری در یکی از دکان هایش موجود بود. عاملین جنایت، در دکان را شکسته و پیت های نفت را آورده و به خانه ها پاشیده و آتش می زدند. در خلال آتش سوزی، حمه رشید در تاکستان های آربابا موضع گرفته بود و با دوربین جریان حریق را نظاره می کرد.[۱۴]
چون خانه های آن زمان بیشتر به هم چسبیده و سقف آنها تماما با تیر چوبی و درگ درختان پوشیده شده بود سرعت انتقال و توسعه حریق زیاد بود. با آتش گرفتن خانه ای، محله ای طعمه حریق واقع می شد.[۱۵]
شهر بانه و پارک شهر آن (پارکی شار)، در دوران جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراقی در روز ۱۵ خرداد سال ۱۳۶۳ (روز راهپیمایی ۱۵ خرداد)، ساعت ۱۰:۰۵ بمباران هوایی شد که طی آن ۶۰۵ نفر شامل ۳۹۰ نفر پرسنل نظامی و ۲۱۵ نفر بومی جان باختند.[۱۶][۱۷]
درطول جنگ ایران وعراق با توجه به موقعیت راهبردی کوه اربابا محل استقرار ستادامنیت منطقه غرب کشور(رکن هفتم) وابسته به شورای عالی دفاع سابق وشعام کنونی و دژمعروف کوتوال بود[۱۸] به همین دلیل شهربانه با مردمان مظلومش هرروز زیراتش مستقیم توپخانه ای و حملات مکررهوایی ارتش عراق قرارداشت.[۱۹]
مردم[ویرایش]
زبان[ویرایش]
زبان مردم بانه کردی با گویش سورانی با می‌باشد.[۲۰][۲۱]
مذهب[ویرایش]
مردم بانه مسلمان و اهل‌سنت و جماعت و پیرو مذهب امام شافعی هستند.[۲۰][۲۰][۲۲][۲۳][۲۴]
مراکز علمی[ویرایش]
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد بانه https://web.archive.org/web/20161110221800/http://iaubaneh.ac.ir/
- دانشگاه علمی کاربردی بانه https://web.archive.org/web/20191024201738/http://b-uast.ir/
- دانشگاه پیام نور مرکز بانه https://web.archive.org/web/20161120005656/http://www.banehpnu.ac.ir/[۲۵]
پیوند به بیرون[ویرایش]
 |
ویکیسفر یک راهنمای سفر برای بانه دارد. |
- پایگاه اینترنتی فرمانداری شهرستان بانه بایگانی‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
- پایگاه اینترنتی رسمی شهرداری بانه
پانویس[ویرایش]
- ↑ 913 (۲۰۲۰-۰۴-۰۵). «شهردار بانه برکنار شد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۴-۱۱.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۴.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۶ دسامبر ۲۰۱۲.
- ↑ http://kakheaseman.ir/aseman.php?name_id=80715&b=132_jang_iran/&name=00
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامzabanوارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ https://www.tebyan.net/newindex.aspx/newindex.aspx?pageindex=656&userid=1424&pagesize=10&pid=38553
- ↑ http://pahlaviha.pchi.ir/show.php?page=contents&id=2790
- ↑ https://www.banehpedia.com/posts/about-baneh/burnbaneh
- ↑ https://www.banehpedia.com/posts/about-baneh/burnbaneh
- ↑ https://www.banehpedia.com/posts/about-baneh/burnbaneh
- ↑ «تاریخچه شهر بانه». شهرداری بانه. ۹ آذر ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۹ آذر ۱۳۹۴.
- ↑ «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. سرواژهٔ بانه». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳۱ اکتبر ۲۰۰۹.
- ↑ https://www.banehpedia.com/posts/about-baneh/burnbaneh
- ↑ https://www.banehpedia.com/posts/about-baneh/burnbaneh
- ↑ https://www.banehpedia.com/posts/about-baneh/burnbaneh
- ↑ «۱۵ خرداد خونین بانه». ایرنا. ۲۰۱۹-۰۶-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۰۷.
- ↑ https://www.mehrnews.com/news/5597524/دست-هایی-که-بهدند. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ https://irna.ir/xj26SP. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ https://taaghche.com/book/76767/کردستان-در-ب. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ ۲۰٫۲ (جغرافیا و تاریخ بانه /محمد رئوف توکلی / تهران ۱۳۸۷ صفحه ۳۸)
- ↑ (کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او /رشید یاسمی / انتشارات ابن سینا صفحه ۱۳۵)
- ↑ (جغرافیا و تاریخ بانه /محمد رئوف توکلی / تهران ۱۳۸۷ صفحه ۳۸–۳۹)
- ↑ (تاریخ مختصر ادیان بزرگ، ص ۳۲۲، فلیسین شاله، ترجمه خدایار محبی، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۴۶)
- ↑ (ایرانیان یهودی /علی اصغر مصطفوی/ تهران ۱۳۶۹ /صفحه ۲۳)
- ↑ «ایران در ایران». وبگاه مگ‌ایران، به نقل از روزنامهٔ ایران، شمارهٔ ۴۵۸۴، صفحهٔ ۲۳. دریافت‌شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۳.