تمغا
تَمغا یا تمگا مهر و نشانی بوده که با مرکب سرخ یا شنگرف بر اسناد، نامه‌ها و فرمان‌ها می‌زدند. در متون اسلامی این واژه به صورت اَلْتَمغا، تمغاء آل، آل تمغا، آل طَمغی و یک مورد تَمْقا (تذکرةالملوک) ثبت شده است.
واژه تَمغا از اویغوری به زبان مغولی راه یافته ولی معمولاً از آن به عنوان واژه‌ای مغولی - ترکی یاد می‌شود.[۱] برخی معتقدند اصل واژه در پارسی «تمگا» بوده که وارد زبان‌های ترکی و مغولی شده و سپس دوباره به شکل تمغا وارد پارسی شده است.[۲]
آل تمغا از دو جزء آل به معنای سرخ تمغا به معنی مهر و نشان و روی هم به نوعی مهر اطلاق می‌شده است که با مرکب سرخ یا شنگرف بر اسناد، نامه‌ها و فرمان‌ها زده می‌شده است. آل تمغا اصطلاحی دیوانی بوده که با تصرف ایران و ممالک همجوار به دست مغول‌ها، به زبان فارسی راه یافت. این واژه در دوران ایلخانان، چوپانیان، جلایریان و تیموریان رایج بوده است. اما رفته رفته از رونق افتاد و در روزگار صفویان، دیگر به عنوان یک اصطلاح دیوانی استفاده نمی‌شده است و ظاهراً اصطلاح «نشان» جای آن را می‌گیرد.[۱]
تمغاهای قبایل اوغوز[ویرایش]
هر یک از قبیله‌های ترک اغوز تمغای ویژه خود را داشتند به صورت زیر[۳]:
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ مجدالدین کیوانی «آل تمغا» دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ۱۶
- ↑ اسواران ساسانی نگارش: دکتر کاوه فرخ تصویرگر: آنگس مکبراید برگردان به پارسی: یوسف امیری سال انتشار: ۱۳۸۸ خ/ ۲۰۰۹ م. ناشر: گل آفتاب (مشهد) قطع رقعی، ۱۶۵ صفحه
- ↑ بیگدلی، محمدرضا، ایل‌سون‌ها (شاهسون‌های) ایران، تهران: انتشارات پاسارگاد، ۱۳۷۴، ص۱۶۶.
پیوند به بیرون[ویرایش]
مجدالدین کیوانی. «آل تمغا» دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد ۱۶
