ایل شقاقی

ایل شقاقی
کل جمعیت
نواحی با بیشترین جمعیت
آسیا ایران
زبان‌های رایج
ترکی آذربایجانی
ادیان و مذاهب
شیعه

برخی از آنان هم در روستای تیل در آذربایجان شرقی که نزدیک به تبریز است زندگی می کنند ایل شقاقی، یکی از ایلات تاریخی ایران بوده‌است که مدتهاست یکجانشین شده‌اند. شقاقی‌ها در استانهای آذربایجان شرقی(میانه، سراب، هشترود)، اردبیل(خلخال)،زنجان(جداقیه)، خراسان رضوی (قوچان) و خراسان شمالی (شیروان و بجنورد واستان قزوین (کوهین و لوشکان) زندگی میکنند.

ایل شقاقی که کردتبار و شیعه‌مذهب بوده در پی تأسیس دولت صفوی و شیعه‌ستیزی دولت عثمانی از منطقه کردنشین مرزی ترکیه و سوریه و عراق امروزی اکثریت به ایران و گروهی نیز به مناطق شیعه‌نشین فلسطین کوچیدند.

این ایل پس از ورود به ایران در شهرهای سراب هشترود و میانه و خلخال ساکن بودند و به دلیل پراکندگی در بین آذری زبانها به مرور هویت آذری به خود گرفته‌اند اما تعداد کمی از آن‌ها در شهرستان خلخال بخش سنجبد شرقی (حدود بیست روستا به نامهای میل آغاردان، بلوکانلو، مصطفی لو، پیر انلو، اوجغاز، مورستان، گلستان علیا، حاجی‌آباد، گلستان سفلی، لنبر، نواشنق، آقبلاغ کرد، غفور آباد، کالار، چلنبر، داودخانی، خداقلی قشلاق، دلیلر، النکش، زاویه کرد) و چند روستا در بخش شاهرود خلخال هنوز به زبان کردی سخن می‌گویند.

شقاقی‌های آذربایجان امروزه به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند. شقاقی‌هایی که در بین ملت فلسطین زندگی می‌کنند هویت عربی به خود گرفته‌اند ولی شیعه هستند. از شقاقی‌های مشهور فلسطینی می‌توان به فتحی شقاقی بنیان‌گذار جهاد اسلامی فلسطین اشاره کرد.

طوایف

• دلیکانلو
• اروانلو
• زفرانلو (اکرانلو)
• بالکانلو(پالکانلو)
• پسیرانلو (پسیانلو)
• بادانلو(بادلانلو)، (بهادری)
• گورانلو (کورانلو)، (گورکانلو)
• یاراحمدلو
• میرسلطانلو
• موصانلو
• فتحعلیخان لو
• توشماللو
• اسپرلو
• شاطرانلو

افراد مشهور

• علی خان شقاقی اولین خان خانات سراب و از ایل شقاقی بود که در ۱۱۶۰ه. ق (۱۷۴۷ تا ۱۷۸۶م) به قدرت رسید.
• صادق خان شقاقی: بیگلربیگی سراب و از سرداران صفویه (نادر شاه افشار و فتحعلی‌خان قاجار نیز هم‌زمان با وی از سرداران سلطان حسین خان صفوی بوده‌اند)
• عزیزخان شقاقی: از نواده‌های صادق خان شقاقی و از روشن‌فکران و مصلحان دورهٔ مشروطه
• میرزا مهدی خان شقاقی ملقب به ممتحن الدوله اولین مهندس معمار (آرشیتکت) ایران
• هادی خان شقاقی (حصن الدوله)، فرزند میرزا مهدی خان شقاقی
• هوشنگ خان شقاقی طراح و سازنده نخستین برج و بنای بلند مرتبه ایران و فرزند هادی خان شقاقی
• کربلایی امامیار شقاقی شاطرانلو: شاعر ترک زبان آذربایجانی
• مهدی بیگ شقاقی: شاعر، از طایفه اسپرلو سراب
• میرزا محمدحسین بالکانلو: شاعر
• مهدی‌خان مهندس: مورخ از ایل شقاقی سراب
• محمد کریم شقاقی گرمرودی: مؤلف لغت‌نامه برهان جامع و همچنین معلم محمدشاه قاجار فرزند عباس میرزا
• میرزا حسن رشدیه: از پیشقدمان نهضت فرهنگی ایران و نخستین مؤسس مدارس جدید در تبریز مشهور به پدر فرهنگ جدید ایران؛ وی فرزند سارا خانم شقاقی نوه صادق خان شقاقی بود.
• سرلشکر عزیزالله ضرغامی شقاقی فرزندحسین پاشاخان شقاقی؛ رئیس ستاد ارتش رضاشاه ۱۳۱۳–۱۳۲۰ و فرمانده دانشکده افسری در اوایل دوران محمدرضا پهلوی
• دکتر مهدی ضرغامی شقاقی فرزند ارتشبد عزیزالله ضرغامی شقاقی؛ استاد مهندسی عمران و از رؤسای دانشگاه صنعتی آریامهر
• اسداله خان شقاقی ملقب به سالارمظفر، از رهبران کانون اتحاد و جمعیت خیریه ملی در میانه که در مقابل جریان فرقه دموکرات در میانه و جنایات غلام یحیی ایستادگی کرد و در ۲۱آذر ۱۳۲۴ به همراه پسرش حبیب‌ا… شقاقی تیرباران شد.
• ویدا شقاقی زبان‌شناس ایرانی و دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی

جستارهای وابسته

• فتحی شقاقی
• شاهسون‌ها
• خانات سراب
• مردم آذربایجان

منابع

• [۱]
• [۲]
• کتاب مآثر مهدیه (نویسنده: مهدیخان مهندس)
• تذکر، شعرای، آذربایجان شرقی، ص ۱۵۸
• همایونفرخ، رکن‌الدین. «دسته گلی تقدیم به دوستداران کتاب»
• کتاب جغرافیای سیاسی کیهان، صفحهٔ ۱۰۸
• لغت‌نامهٔ دهخدا