مهر (نماز)

یک تربت از خاک کربلا

مُهر تکه‌ای گِل شکل داده شده‌است که مسلمانان شیعه هنگام نماز بر آن سجده می‌کنند. گرچه مهر نزد شیعه موضوعیت ندارد؛ بلکه ملاک همان سجده بر خاک است و مُهر وسیله‌ای است که سجده بر خاک را در هر جا و هر مکان سهل و آسان می‌سازد.

سجده‌گاه پیامبر اسلام

بر اساس حدیث بسیار مشهوری که معتبرترین منابع فقهی شیعه و سنی و کتب فراوانی در میان مسلمین آن را نقل کرده‌اند، پیامبر اسلام گفته‌است:

جعلت لي الأرض مسجداً و طهورا
زمین به عنوان سجده‌گاه و وسیله‌ای پاک‌کننده برای من قرار داده شده‌است

در این روایت پیامبر اسلام زمین را آشکارا به‌عنوان سجده‌گاه معرفی می‌کند. در عمل نیز پیامبر اسلام شیوهٔ سجده کردن را به اصحاب آموخته‌است.

برای نمونه، وائل (یکی از صحابه) نقل می‌کند که پیامبر را دیدم، درحالی‌که پیشانی و بینی مبارک خویش را به هنگام سجده بر روی زمین گذارده‌است. ابوهریره و ابوسعید خدری نیز در روایاتی جداگانه می‌گویند که بر اثر بارش باران، خاک زمین تر شده بود، اما با این حال رسول خدا بر روی زمین سجده نمود و ما خود اثر آن را را بر پیشانی آن بزرگوار مشاهده کردیم. عایشه می‌گوید که رسول خدا هیچ‌گاه به هنگام سجده پیشانی خویش را با چیزی نمی‌پوشاند.

سجده‌گاه شیعیان

شیعیان مطابق آموزه‌ای اهل بیت معتقدند که در شرایط عادی و در غیر حالت اضطرار، باید بر روی زمین و اجزای آن یا آنچه که از آن می‌روید، به استثنای خوراکی‌ها و آنچه که برای تهیه لباس بکار می‌روند، سجده کرد.

شیعیان دلائل و روایات فراوانی در خصوص سجده‌گاه انسان از اهل بیت مورد استناد قرار می‌دهند. به عنوان نمونه هشام بن حکم از جعفر صادق خواست تا او را از چیزهائی که سجده بر آنها صحیح است آگاه کند، جعفر صادق در پاسخ گفت: «سجده بر هیچ چیز جائز نیست، مگر بر زمین و آنچه زمین آنرا می‌رویاند، به غیر از چیزهائی که خورده می‌شوند یا پوشیده می‌گردند.»

از نظر علمای شیعه، سجده بر هر خاکی بدون اشکال است، اما برای تربت حسین بن علی مزیت قائل شده و سجده بر آن را مستحب دانسته‌اند.

دیگر نظرات

قابل ذکر است که سلفی‌گرها (وهابیت) سجده کردن بر روی مهر را کفر و شرک می‌دانند.

جستارهای وابسته

• تسبیح
• جانماز
• دستگاه رکعت و سجده شمار
• تربت کربلا

پیوند به بیرون

• سجده برخاک؛ بررسی کامل دلایل سجده شیعیان بر خاک، پایگاه اسلامی - شیعی رشد