پرش به محتوا

مسجد اتابکان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
مسجد اتابکان
Map
ناممسجد اتابکان
کشورایران
استاناستان چهارمحال و بختیاری
شهرستانشهرکرد
بخشمرکزی
اطلاعات اثر
نام‌های دیگرمسجد درب امامزاده، مسجد امام صادق
نام‌های قدیمیمسجد اتابکان
سال‌های مرمت۱۳۹۱-۱۳۹۳
کاربریمذهبی
کاربری کنونیمذهبی
دیرینگیقرن هفتم قمری
دورهٔ ساخت اثراتابکان لر بزرگ
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۹۲۵
تاریخ ثبت ملی۱۷ مرداد ۱۳۵۱
اطلاعات بازدید
امکان بازدیددارد
مسجد اتابکان بر ایران واقع شده‌است
مسجد اتابکان
روی نقشه ایران
۳۲°۱۹′۲۶″شمالی ۵۰°۵۱′۰۲″شرقی / ۳۲٫۳۲۳۹۰۵°شمالی ۵۰٫۸۵۰۶۴۶°شرقی / 32.323905; 50.850646

مسجد اتابکان (نام‌های دیگر: مسجد امام صادق و مسجد درب امامزاده)، مسجدی تاریخی مربوط به دوره اتابکان لر بزرگ است که در شهرکرد، خیابان ولی‌عصر جنوبی، میدان امامزادگان دوخاتون قراردارد.[۱] مسجد اتابکان در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۵۱ با شمارهٔ ثبت ۹۲۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مسجد یکی از تاریخی ترین مساجد چهارمحال و بختیاری به شمار می آید.[۲][۳]

تاریخچه

[ویرایش]

مسجد اتابکان یکی از بناهای تاریخی شهرکرد است که در بافت تاریخی شهرکرد واقع شده است. این مسجد مربوط به دوره اتابکان لر بزرگ در اوایل قرن هفتم هجری قمری می باشد که در این مکان حکومت می کرده است. پایه گذار این سلسله ابوطاهر است که او را اتابک سلغریان برای رفع طغیان در لر بزرگ در سال ۵۴۳ هجری قمری به این ناحیه فرستاد. اباقاخان مغول بعدها حکومت خوزستان را نیز به ضمیمه ولایت اصلی لر بزرگ به اتابکان لرستان واگذاشت و یکی از ایشان یعنی افراسیاب پس از مرگ ارغون خان اصفهان را محاصره کرد که البته پس از زمانی کوتاه سرکوب گردید. بسیاری از سنوات راجع به سلطنت او تحقیقی نمی باشد. پایتخت این امرا در شهر ایذه بوده است و یوسف شاه ثانی از این سلسله شوشتر و بصره را نیز گرفته است. اتابکان لر بزرگ تا نیمه اول قرن نهم باقی بودند و آخرین ایشان که غیاث الدین کاوس نام داشت به دست سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری برافتاد و سلسله ایشان منقرض شد. مسجد تاریخی اتابکان از نظر معماری به سبک مساجد قرون اولیه اسلامی ساخته شده است. این مسجد قدمتی بالغ بر 8 قرن دارد و می توان گفت قدیمی ترین بنای تاریخی و کهن ترین مسجد در شهرکرد می باشد.[۴] این مسجد در زمان حاکمیت صفویان مرمت شده و نمای آن با آجر کار شده است.[۵] پس از آن مسجد در دوره قاجار و پهلوی نیز مورد مرمت قرار گرفت. مسجد اتابکان در سال ۱۳۵۱ خورشیدی با شماره ۹۲۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.[۶]

معماری

[ویرایش]

مصالح به کار رفته در مسجد اتابکان خشت خام و ملات گل و آجر هستند و دیواره بیرونی مسجد در سال ۱۱۱۰ در دوره صفویه ساخته شده است. این مسجد دارای پلان شبستانی است که به صورت مربع شکل ساخته شده و ابعاد آن ۱۶ در ۵ متر می باشد.[۷] مسجد اتابکان به شکل سرپوشیده ساخته شده و دارای چهار ستون منشوری شکل قطور از آجر بوده و طاقی روی آن استوار شده و طاق نمای وسطی این مسجد به ابعاد ۶ در ۶ متر فضای میان مسجد را تشکیل داده است. در طاق شمال شرقی، نمای آجری غیر هم سطحی دیده می شود که روی کل طاق گچ کشیده شده است. محراب مسجد اتابکان ساده ساخته شده و فاقد تزئینات می باشد. در بالای دیوارها سه پنجره هلالی شکل به منظور روشن نگه داشتن مسجد تعبیه شده است.درب غربی مسجد به طرف امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون باز شده و گنبد مرکزی با ستونهای آجری و دهلیزهای محاط بر گنبد و شبستان این مسجد را از دیگر مساجد متمایز می کند.[۸][۹]

در گذشته ساختمان های بیشتری در اطراف مسجد وجود داشتند که می توان از تطهیرخانه مسجد و چند باب مغازه که برای تامین مخارج مسجد اختصاص داده شده بود نام برد که با مرور زمان از بین رفتند. این مسجد همچنین بدون گلدسته و مناره و به سبک مساجد اولیه اسلامی ساخته شده است[۱۰]. مسجد اتابکان که دوره های تاریخی زیادی را به خود دیده است هم اکنون نیز پس از گذراندن ۸ قرن از تاریخ بنای خود توانسته اصل معماری و ترکیب اولیه خود را حفظ کند. این مسجد به دلیل رطوبت زیاد در سال ۱۳۹۱ دارای آسیب های جزیی شد و سپس مرمت شد.[۱۱][۱۲]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. «نگاهی به قدیمی‌ترین مسجد چهارمحال و بختیاری». شبستان. ۲۰۲۱-۰۸-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  2. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  3. «فرمانداری شهرستان شهرکرد». shahrekord.ostan-chb.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۱۱.
  4. «مسجد اتابكان شهر كرد». istta.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۱۲.
  5. «Atabakan mosque - تصاویر #19733». عکس آنلاین. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  6. «مراسم عزدارای بازاریان و اصناف شهرکردی در دهه اول محرم + تصاویر - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  7. «قدیمی‌ترین مسجد چهارمحال و بختیاری در احاطه مجتمع‌های تجاری/رد پای تَرقِه بر تن زخمی مسجد عهد اتابکی - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  8. «قدیمی‌ترین مسجد چهارمحال و بختیاری در احاطه مجتمع‌های تجاری/رد پای تَرقِه بر تن زخمی مسجد عهد اتابکی - تسنیم». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۹-۱۲.
  9. «آشنایی با مسجد اتابکان - چهارمحال و بختیاری». همشهری آنلاین. ۲۰۰۷-۰۸-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  10. «بافت تاریخی؛ سند هویت شهرکرد». ایمنا. ۲۰۲۲-۰۶-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.
  11. «نگاهی به تاریخچه مسجد اتابکان شهرکرد | مجله آنی‌جا». anyja.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۲۹.
  12. «مرمت مسجد اتابکان در چهارمحال و بختیاری آغاز شد». شبستان. ۲۰۱۲-۰۷-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۷-۰۶.