جونقان
 | این مقاله نیازمند ویکیسازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوهنامه، محتوای آن را بهبود بخشید. |
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. (فوریه ۲۰۱۲) |
| جونقان گینه کان | |
|---|---|
| کشور |
 ایران |
| استان | چهارمحال و بختیاری |
| بخش | جونقان |
| نام(های) قدیمی | گونه‌کان |
| سال شهرشدن | ۱۳۵۶ |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۴٬۴۳۳ نفر (۱۳۹۵) |
| رشد جمعیت | ۱٫۹٪ |
| تراکم جمعیت | ۳۰۷ نفر در هر کیلومتر مربع نفر بر کیلومتر مربع |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۵۶ کیلومتر مربع |
| ارتفاع از سطح دریا | ۲۰۳۲ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۰ درجه سانتیگراد |
| میانگین بارش سالانه | ۶۴۱ میلیمتر[۱] |
| روزهای یخبندان سالانه | ۶۰ روز |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | امانی |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۳۸۳۳۲۶ |
| وبگاه | http://junaghan.ir |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
جونـِقان شهری در استان چهارمحال و بختیاری است که در در جنوب غربی شهرکرد (مرکز استان) و در فاصله ۴۲ کیلومتری از این شهر قرار دارد. شهر جونقان از توابع شهرستان فارسان بوده و در شرقی‌ترین بخش میزدج واقع شده‌است که با دارا بودن جمعیتی بالغ بر ۱۴۰۰۰ نفر، مهم‌ترین شهر، پس از مرکز شهرستان می‌باشد. جونقان در قلب رشته کوه‌های زاگرس و در دامنه جنوب غربی کوه جهانبین، واقع شده‌است. زبان مردم در جونقان، لری با گویش بختیاری و ترکی با گویش قشقایی هست.
محتویات
جمعیت[ویرایش]
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۴٬۴۳۳ نفر (در ۴٬۱۵۴ خانوار) بوده‌است.[۲]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۸۵ | ۱۴٬۶۶۰ | — |
| ۱۳۹۰ | ۱۴٬۸۰۰ | +۱٪ |
| ۱۳۹۵ | ۱۴٬۴۳۳ | −۲٫۵٪ |
ریشه نامگذاری[ویرایش]
واژهٔ "جونقان" مُعرّبِ واژهٔ "گونه کان" می‌باشد که هم‌اکنون نیز واژه "گونه کان" یا "گینه کان"در بین گویش ترکی مردم این شهر یا گویش لری بختیاری بومیان شهرهای اطراف نیز رواج دارد. واژهٔ "گونه کان" از دو قسمت "گون" به معنای خورشید و آفتاب و «کان» به معنی سرزمین و پهنه تشکیل شده‌است. از این رو معنای واژهٔ "گونه کان" سرزمین خورشید و آفتاب یا منطقه‌ای است که خورشید همواره بر آن تابش دارد.[نیازمند منبع]
تاریخچه[ویرایش]
جونقان در گذشته جز میزدج از محال چهارگانه بوده و در حال حاضر از توابع شهرستان فارسان است. این شهر محصور در کوه‌هاست از جنوب کوه سالدران، از شمال کوه جهان بین و کوه شیخ، از جنوب شرق نیز کوه و تپه‌های آلماقاجی این شهر را در آغوش گرفته‌اند تنگه معروف «درکش ورکش» که در مسیر راه باستانی دزپارت قرار دارد، در نزدیکی جونقان قرار دارد. این راه باستانی از زمان عیلامیان مورد استفاده ساکنان کوهستان و دامنه‌های آن قرار می‌گرفت. آثار و شواهدی مانند طاق سنگی‌های تنگ درکش ورکش مربوط به دوره ساسانیان و سنگ نوشتهٔ عصر اتابکان در این تنگ، حکایت از قدمت و اهمیت این راه و منطقه دارد. مسیر تنگ درکش ورکش که به راه «شتررو» نیز معروف است، بخش وسیعی از منطقه چهارمحال را به اردل، دوپلان و در نهایت به خوزستان متصل می‌کرد. منطقه میزدج بدون تردید به واسطه داشتن منابع آب فراوان و مراتع و چراگاه‌های غنی، از دیرباز مورد توجه دامداران و گله داران بوده‌است. دامنه‌های سرسبز کوهستانهای چهارمحال و بختیاری، تفرجگاه و شکارگاه شاهان و حاکمان آل بویه، سلجوقیه و صفویه بود. همچنین یکی از مناطق ایلاقی طوایف لر بزرگ بوده‌است. اتابکان لر بزرگ تابستان‌ها را در میزدج و زمستان را در ایذج و مالمیر سپری می‌کردند. بعد از لرها، گله داران ترک در این منطقه استقرار یافتند.
ساکنان فعلی جونقان از دو گروه بزرگ بختیاری‌ها و ترک‌ها تشکیل شده‌اند. ترک‌ها از قبایل قشقایی و ابیوردی یا بلوردی هستند و بختیاری‌ها شامل طوایف زنگنه، اورک، شالو، اسیوند، زراسوند و… می‌شوند. گروهی فارس زبان و عده‌ای با منشأ عربی نیز در جونقان زندگی می‌کنند. زبان رایج اهالی نیز ترکی است. به قول یکی از شاعران جونقان: هر لر که آمد شهر ما ترکی زبان شد
جونقان در سال ۱۳۵۶ با تأسیس شهرداری جونقان به شهر تبدیل گردید. دربارهٔ وجه تسمیه جونقان یک روایت درست تاریخی وجود دارد:
گفته‌اند که اصل و ریشه «گینه کون» از زبان پهلویِ گرفته شده‌است و از دو بخش «گونه» به معنای برجستگی، خوب، شایستگی، نماد خاص و «گان» که هم پسوند مکان و هم به معنی مثل و مانند است، ترکیب شده‌است. چون جونقان از نظر منابع آب، زمینهای حاصلخیز کشاورزی، مراتع و چراگاه‌های بکر و غنی و قرار گرفتن بر سر راه عبور کاروان‌ها، حائز برجستگی‌های خاصی بوده به همین دلیل این نام را بر آن نهادند و جونقان معرب گینه گان است.
در جونقان زبان ترکی قشقایی رایج است. در حال حاضر اقوام بختیاری و قشقایی جمعیت جونقان را تشکیل می‌دهند. اما زبان غالب این شهر ترکی قشقایی است.
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
جونقان در دامنه رشته کوه زاگرس و مابین کوه‌های جهانبین و سالدران قرار دارد. دشت گستردهٔ جونقان منطقه‌ای غنی برای کشاورزی است. ۷۰ درصد زمینهای مرغوب بخش میزدج در شهر جونقان واقع شده‌اند. از این‌رو بیشتر مردم این شهر به دامپروری و کشاورزی مشغول‌اند. گندم و انگور از محصولات عمده کشاورزی این شهر است.
قلعه سردار اسعد بختیاری[ویرایش]
شهر جونقان نیز دارای آثار تاریخی دستی می‌باشد.
از جمله سنگ نوشتهٔ سراب جونقان که بر فراز ارتفاعات جهان بین مشرف بر شهر جونقان در کناره یکی از مسیرهای مربوط به جاده باستانی دزپارت بر روی صخره‌ای حکاکی گردیده و مربوط به زمان قاجاریه است. این سنگ نوشته در سال جلوس مظفر الدین شاه و در ماه فلکی میزان که برابر با مهرماه است و در اواسط ماه شعبان نوشته شده و موضوع آن دربارهٔ بیماری وبا و شیوع آن در تمام میزدج است که در آن حال گروهی از خوانین از جونقان کوچ و در سراب سکنی گزیده‌اند. این سنگ نوشته با خطی بسیار زیبا و منظره‌های دلپذیر در دامنهٔ کوه جهان بین و در کنار چشمهٔ سراب خودنمایی می‌کند. از آثار تاریخ دیگر شهر جونقان قلعهٔ سردار اسعد بختیاری از فاتحان مشروطه و تهران است که همچون نگین بر انگشتری شهر می‌درخشد. در نزدیکی شهر جونقان آثار بقایای جاده سنگفرش نردبانی (دزپارت، اتابکی، لینچ یا بختیاری) باقی‌مانده‌است که معرف هویت تجاری این شهر از قدیم تریم ازمنه بر سر راه تجاری فرهنگی و ارتباط دهنده نجد مرکزی ایران به جلگه بین‌النهرین سفلی می‌باشد. همچنین به واسطهٔ کنترل آمد و شد در این جاده در نزدیکی این شهر، در کنار محل تلاقی دو سر شاخه رودخانه کارون به نام‌های رودخانهٔ کیار (کلار) و آب جونقان در ابتدای تنگ درکش ورکش آثار سنگی طاق سنگی در عرف محل خان اویی (کاروانسرای آبی) به چشم می‌خورد که بر اساس حفاری‌های باستان‌شناسی انجام شده، قدمت آن‌ها حد فاصل ادوار پیش از اسلام تا دورهٔ اتابکان لر را پوشش می‌دهد. یکی از آثار به جا مانده از روزگاران نه چندان دور شهر جونقان، کاخ یا قلعهٔ سردار اسعد می‌باشد. این بنای دو طبقه اواخر دورهٔ قاجاریه پس از دستیابی فرزندان حسین قلی ایلخانی به قدرت سیاسی توسط سردار اسعد دوم بختیاری با الهام از کاخ‌های اروپایی قرن نوزدهم میلادی، بر سر گذرگاه جاده لینچ که با هماهنگی میرزا اصغرعلی اتابک (امین السلطان) صدر اعظم ناصر الدین شاه قاجار، به همراه دیگر خویشان از جمله سهامداران آن شمرده می‌شدند. به منظور نظارت بر حسن اجرای قرار دادهای تجاری خوانین بختیاری و شرکای انگلیسی شان بنیاد نهاده شد.[۳]
مراکز آموزشی[ویرایش]
دانشگاه‌های پیام نور-دانشکده فنی و دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد از جمله موسسات عالی این شهر است. جونقان در افواه عمومی شهر خیران هم نامیده می‌شود. ۷۰ درصد مدارس شهر و ۵۰ درصد مساجد جونقان توسط مردم شهر و خیرین جونقانی ساخته شده‌است. . حاج بختیار قاسمی و مهندس نوروزعلی ترابی مقدم از چهره‌های خیری بزرگ در جونقان هستند که در تاریخ جونقان ماندگار شده‌اند به واسطهٔ تلاش بی‌وقفه و کارهای خیری که در زادگاه خود انجام دادند. از دیگر خیرین جونقان محمدحسن سپهری و الله وردی ازند (اسماعیلی) نام برده می‌شود. قلعه سردار اسعد بختیاری (فاتح ملی) از سران روشنفکر مشروطیت چون نگینی در این شهر قرار دارد و به تازگی به موزه مشروطیت ایران تبدیل گشته‌است.
نام آورانی چون: یدالله جهانبازی و سعید زارع (داوران معروف ملی و بین‌المللی) علی نعمتی (قهرمان بدنسازی کشور) زادگاه‌شان جونقان است.
میرزا بیضا، سهراب رحیمی. بهنام رستمی. علیداد رحیمی. جهانگیر زمانی. مسعودآلگونه. یزدان نیکبخت از شاعران و نویسندگان این شهر هستند.
منابع[ویرایش]
سایت جونقان
- ↑ سازمان هواشناسی چهار محال و بختیاری http://www.chbmet.ir/stat/archive/p/joneghan.asp
- ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- ↑ منبع، سایت جونقان.
| مرکز شهرستان | |||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش |
| ||||||||||||||||||||||||||||
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
