پل زمان‌خان

پل زمان‌خان سامان
نام	پل زمان‌خان سامان
کشور	ایران
استان	استان چهار محال و بختیاری
شهرستان	شهرستان سامان
اطلاعات اثر
سال‌های مرمت	آخرین بار ۱۳۲۱
کاربری	پل، آسیاب
کاربری کنونی	پل، آسیاب، تفریحی و گردشگری
دیرینگی	صفویان
دورهٔ ساخت اثر	صفویان
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۷۴۴
پل زمان‌خان سامان روی نقشه ایران ۳۲٫۱۹°شمالی ۵۰٫۵۱°شرقی / 32.19; 50.51

پل زمان خان

پل تاریخی زمانخان ساخته شده توسط یکی از سرداران ایل قشقایی (زمانخان) بر روی زاینده رود و واقع در شهرستان سامان در باغات روستای ایل بیگی استان چهارمحال و بختیاری.

ویژگی‌ها

پل زمان خان یکی از بناهای با ارزش و قدیمی شهر سامان واقع در شهرستان سامان است که دارای دو دهانه، ۳۰ متر طول و ارتفاع ۱۲ متر است. پل زمانخان بر روی رودخانه زاینده رود بر روی سه‌پایه سنگی طبیعی بنا شده و در ۲۲ کیلومتری شمال شهرکرد قرار دارد. این پل با معماری پرصلابت خود یکی از زیباترین پل های خاورمیانه بوده و همه ساله گردشگران زیادی از اقصا نقاط جهان از آن بازدید می کنند. ورودی پل از سمت روستای ایلبیگی می‌باشد که در این مسیر به دهکده سیاحتی زاگرس قرار دارد.

کاربرد

در ادوار گذشته ایلات و عشایر قشقایی از روی آن آمد و شد می‌کردند. در حال حاضر این پل بیشتر جنبه گردشگری دارد. قرار گرفتن پل زمانخان بر روی آب‌های زاینده رود و وجود مناظر طبیعی چشمگیر اطراف در کنار اقدامات عمرانی انجام شده، این منطقه را به یکی از قطب‌های گردشگری استان چهارمحال و بختیاری تبدیل کرده‌است. اطراف پل مملو از باغ‌های فراوان با درختان گوناگون میوه می‌باشد که مناظر زیبایی را بوجود می‌آورند. منطقه‌ای که پل زمانخان در آن قرار دارد دارای آب و هوای معتدل و بسیار پاکیزه است و در روزهای تعطیل پذیرای سیل گردشگران می‌باشد. بیشتر ماهیان این رودخانه ماهی قزل آلای وحشی (گوشت صورتی) است که از گران ترین اقسام ماهی در دنیا محسوب شده و بسیار پرطرفدار است. از دیدنی ترین مناطق نزدیک پل زمانخان میتوان به منطقه باباپیراحمد شهرستان سامان در نزدیکی روستای چم جنگل اشاره کرد. زیارتگاه باباپیراحمد از ازمنه قدیم جزئی از سامان بوده و عده ای مدتی است که نام های مجعولی را برای آن اتخاب کرده اند که صحیح نمی باشد.

پیشینه تاریخی

بنای اولیه پل زمانخان به همین سبک و با معماری پیش از اسلام مربوط به دوره ساسانی بوده که همچون سایر آثار این دوران متاثر از معماری رومی است. پل زمانخان به لحاظ تاریخی قدیمی ترین پل زاینده رود بوده و هیچ شباهتی به پل هایی که در شهر اصفهان بر روی زاینده رود احداث شده ندارد. ساختن این پل به دستور زمان‌خان رئیس طایفه نفر از خاندان ایل بیگی ایلات ترک زبان قشقایی استان فارس و از سرداران معروف شاهان صفوی که زمانی دامنه کوچ آن‌ها تا منطقه سامان می‌رسید و در روستای ایلبیگی سکنی می‌کنند. بر روی رودخانه زاینده‌رود احداث گردید. لازم است ذکر شود که عشایر ترک زبان جنوب را بیش تر به نام ایل بزرگ قشقایی می‌شناسند و «زمان خان نفر» جزئی از مردان این ایل بزرگ به شمار می‌رفت. طایفه نفر امروزه در شهرستان مرودشت واقع در استان فارس در محله نفر زندگی می‌کنند. زمان خان بدست سردار خراسانی بنام مصطفی داورزنی به اسارت گرفته شد

خاندان زمان خان نفر ایل بیگی

در فارسنامه ناصری به صراحت ذکر شده‌است که سلسله خوانین طایفه نفر از تیره «زمان خان لو» می‌باشند و در کتاب فارسنامه ناصری دربارهٔ نوادگان زمان خان نفر آمده است که «حاج حسین خان نفر در زمان دولت نادرشاهی و سلطنت کریم خان اعتباری تمام در مملکت فارس داشت، راتق و فاتق امور دیوانی بود و حکومت طایفه بهارلو و نفر در کف کفایتش به اقتدار می‌گذشت و بعد از وفات او خلف الصدقش محمد تقی خان نفر به جای پدر برقرار گردید و بعد از وفات او خلف الصدقش علی اکبر خان نفر شاعر «انجم» تخلص بعد از وفات پدر به حکومت بهارلو و نفر برقرار گردید»

مرمت و بازسازی

پل زمان خان سه بار یکی در سال ۱۲۰۲ توسط کارگزاران حکومت صفوی، بار دوم توسط خوانین روستای ایلبیگی در سال ۱۳۲۹ هجری قمری و بار سوم در سال ۱۳۲۱ شمسی به وسیله [ رئیسعلی رئیسیان ] از خوانین قریه ایل بیگی به‌طور کامل تعمیر و مرمت شد. استحکام این پل با احداث دیوار سنگی در طرفین آن، دو چندان شد.

پل زمان خان - تابستان ۱۳۹۲

نمای سر پایین از روی پل به خروجی آب از پل تابستان ۱۳۹۲

نمای روبرویی از پل زمان خان تابستان ۱۳۹۲

منابع

• حمید امینی، ۱۳۸۱، راهنمای جهانگردی استان چهارمحال و بختیاری، ص ۴۲، سازمان ایرانگردی و جهانگردی.
• فارسنامه ناصری: جلد دوم صفحه‌های ۱۵۸۳–۱۵۸۴–۱۵۸۵
• هفته‌نامه عصرمرودشت شماره ۱۱۴ - فروردین ۱۳۹۱
• چهارمحال و بختیاری، آخوندی سورکی، ۱۳۸۵