بذر

بذر به بخشی از گیاهان مورد توجه در کشاورزی و باغبانی گفته می‌شود که می‌تواند به تکثیر و تولید مثل آن گیاه منجر شود. در کشاورزی به هر بخش از گیاه که بتواند نسل دیگری از همان گیاه را تولید کند بذر می‌گویند.بذر یک رابطه ی زنده بین والدین و نتاج بوده و عامل اصلی انتشار گیاه از یک محیط به محیط دیگر می باشد که سبب تداوم نسل ها می شود . از نظر بیولوژیکی بذر تخمک رسیده و بارور است که قابلیت رشد و تبدیل به یک گیاه کامل را دارد، اما از نظر کشاورزی و زراعت بذر مفهوم وسیع تری دارد . بذر از نظر زراعت یک میوه ی خشک و ناشکوفا است که می تواند دارای یک ، دو یا چند تخمک باشد. از بذور دارای یک تخمک به بذر غلات ، بذوری که دارای دو تخمک هستند به بذر هویج و طوق و بذوری که دارای چند تخمک (پلی ژرم) به بذر چغندر قند می توان اشاره کرد. بذور از نظر خصوصیات فیزیکی مانند رنگ ، شکل ، اندازه و خصوصیات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی دارای تنوع بسیار زیادی هستند .

بذر تولید شده از روش جنسی تخم گیاه می‌باشد و از روش غیر جنسی از طرق باززایی، ریزم، استولون، سوخ (پیاز) و... می‌باشد.

از نظر گیاه‌شناسی، تخم، تخمک رسیدهٔ گیاه است.

اجزاء بذر

یک بذر رسیده بایستی دارای چهار جزء باشد که این چهار جزء برای حیات بذر ضروری هستند. این اجزاء شامل پوسته ی بذر (تستا) ، جنین ، مواد ذخیره ای و معدنی و آنزیم ها و هورمون ها هستند .

پوسته ی بذر

پوسته ی بذر یا تستا پوشش محافظ بذر است که از پوشش های خارجی تخمدان تشکیل شده است و قسمت های داخلی مانند جنین را در برابر عوامل محیطی محافظت می نماید . تستا نقش مهمی در فرایند آب گیری بذر طی فرایند جوانه زنی دارد .

جنین

که یک گیاه جنینی یا اسپوروفیت است و شامل محور جنینی ، هیپوکوتیل و یک یا دو عدد لپه است .

آنزیم ها و هورمون ها

در حیات و جوانه زنی بذر نقش مهمی دارند . آنزیم ها سبب هضم مواد ذخیره ای می شوند که این مواد برای ساخت بافت های جدبد در طی جوانه زنی بذر مورد استفاده قرار می گیرند. هورمون ها نیز می توانند سبب تحریک ساخت آنزیم ها و یا ایجاد حالت سکون یا استراحتدر بذور خشک شوند که این پدیده برای بقاء گیاه از اهمیت ویژه ای برخوردارد است . میزان رطوبت و سرعت فعالیت های متابولیکی بذر در حالت سکون حدود 10 درصد و یا کمتر از میزان رطوبت و فعالیت های متابولیکی بافت های گیاهی است .

مواد ذخیره ای

تأمین کننده ی مواد مورد نیاز جنین تا زمان مستقل شدن و تبدیل آن به یک گیاه کامل فتوسنتز کننده است . مواد ذخیره ای بذر شامل کربوهیدرات ها، لیپیدها ، پروتئین ها و سایر ترکیبات هستند که میزان آن ها در بذور گیاهان مختلف متفاوت است . ترکیب شیمیایی بذور تحت کنترل ژنتیک و محیط می باشد .

کربوهیدرات ها

کربوهیدرات ماده ی ذخیره ای اصلی در بذور بسیاری از گیاهان زراعی نظیر غلات می باشند . کربوهیدرات های ذخیره ای شامل نشاسته ، همی سلولز ، لیزاب ، پنتوزان ها ، پکتین ها ، و سایر کربوهیدرات ها می باشند.

جستارهای وابسته

• دانه

منابع

• ویکی‌پدیای انگلیسی
• فیزیولوژی گیاهی ، دکتر افراسیاب رهنما ، انتشارات پوران پژوهش .