چاودار

چاودار
چاودار، Secale cereale
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	گیاهان
(طبقه‌بندی‌نشده):	آوندداران
(طبقه‌بندی‌نشده):	گیاهان گل‌دار
(طبقه‌بندی‌نشده):	تک‌لپه‌ای‌ها
(طبقه‌بندی‌نشده):	تک‌لپه‌ای‌های برگ‌بیدی
راسته:	گندم‌سانان
تیره:	گندمیان
زیرخانواده:	گندم‌واران
سرده:	چاودار
گونه:	چاودار
نام دوبخشی
Secale cereale کارل لینه
مترادف
Secale fragile Bieberstein

Secale cereale

چاودار یا روگن با (نام علمی: Secale montanum) گیاهی از خانواده گندمیان است. علفی است که به‌طور گسترده به عنوان غلات، گیاه پوششی و علوفه کشت می‌شود. از تبار گندم (Triticeae) است و با گندم (Triticum) و جو (جنس Hordeum) نزدیک است. دانه چاودار برای آرد، نان، آبجو، نان ترد، برخی ویسکی‌ها، برخی ودکا‌ها، و علوفه حیوانات استفاده می‌شود.

چاودار یک دانه غلات است و نباید آن را با چچم‌ها که برای چمن، مرتع و به عنوان یونجه برای دام استفاده می‌شود، اشتباه گرفت.

این گیاه دگرگشن بوده و مقاوم‌ترین غله نسبت به سرما است. در فرهنگ لغت دهخدا از این گیاه این گونه نام برده شده‌است: «چودار. چودر. ویبگ. گیاهی هرزه که در غله‌زار روید و دانه آن چون گندمی لاغر و کشیده‌است.» و نیز در لغت‌نامه معین این‌گونه یاد شده‌است: «گیاهی از نوع غلات که ارتفاعش تا دو متر هم می‌رسد.»

خصوصیات گیاهی

چاودار گیاهی است بسیار خودعقیم و بنابراین دگرگشن. اغلب چاودارهای زراعی دیپلوئید هستند ۲n=۱۴ و زراعت چاودارهای تتراپلوئید نیز در سطح محدودی در اروپا متداول است. چاودار زراعی یک گیاه یکساله دیپلوئید روزبلند می‌باشد.

سنبله

دارای سنبله دراز مرکب از سنبلک‌هاست (بلندتر و باریکتر از گندم) و روی هر سنبله فرعی ۳ گل وجود دارد.

ریشه

سیستم ریشه‌ای چاودار بسیار انبوه و گسترده‌تر از گندم می‌باشد و به همین جهت از آب بهتر استفاده می‌کند.

ریشک

ریشک دراز نازک برسی گرد و زبر است.

ظاهر چاودار

چاودار از نظر شکل مابین گندم و یولاف است. رنگ کدر خاک آلود دارد. فاقد پوسته (هال) می‌باشد.

سازگاری

چاودار مقاومترین غله به سرماست و با شرایط آب و هوایی نامساعد و خاک‌های فقیر غیرحاصلخیز و شنی سازگاری نشان می‌دهد.

حرارت

حداقل دما برای جوانه زنی چاودار ۳ تا ۵ درجه سانتیگراد است.

نیازهای غذایی

ازت آمونیاکی مطلوب‌ترین فرم ازت جهت چاودار است.

چاودار

ارزش غذایی به ازای هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۱٬۴۱۴ کیلوژول (۳۳۸ کیلوکالری)
کربوهیدرات	۷۵٫۸۶ گرم
قند	۰٫۹۸ گرم
فیبر خوراکی	۱۵٫۱ گرم
چربی	۱٫۶۳ گرم
پروتئین	۱۰٫۳۴ گرم
ویتامین‌ها	درصد ارزش روزانه
ویتامین (B۱)	۲۶٪ ۰٫۳ میلی‌گرم
(B۲)	۲۵٪ ۰٫۳ میلی‌گرم
نیاسین (B۳)	۲۷٪ ۴ میلی‌گرم
پانتوتنیک اسید (B۵)	۲۰٪ ۱ میلی‌گرم
ویتامین ب۶	۲۳٪ ۰٫۳ میلی‌گرم
فولیک (B۹)	۱۰٪ ۳۸ میکروگرم
کولین	۶٪ ۳۰ میلی‌گرم
ویتامین ئی	۷٪ ۱ میلی‌گرم
ویتامین کا	۶٪ ۶ میکروگرم
مواد معدنی	مقدار درصد ارزش روزانه
کلسیم	۲٪ ۲۴ میلی‌گرم
آهن	۲۳٪ ۳ میلی‌گرم
منیزیم	۳۱٪ ۱۱۰ میلی‌گرم
منگنز	۱۴۳٪ ۳ میلی‌گرم
فسفر	۴۷٪ ۳۳۲ میلی‌گرم
پتاسیم	۱۱٪ ۵۱۰ میلی‌گرم
سدیم	۰٪ ۲ میلی‌گرم
روی	۳۲٪ ۳ میلی‌گرم
دیگر اجزاء	مقدار
آب	۱۰٫۶ گرم
سلنیوم	۱۴ µg
Link to USDA Database Entry
یکاها μg = میکروگرم • mg = میلی‌گرم IU = یکاهای بین‌المللی
†درصدهای تقریبی ارائه شده برای افراد بزرگسال از روی مرجع مصرف رژیم غذایی هستند.

تولیدکنندگان

صادرات چاودار به تفکیک کشور (۲۰۱۴)، از اطلس اقتصاد هاروارد

نقشه تولید چاودار

چاودار عمدتاً در اروپای شرقی، مرکزی و شمالی رشد می‌کند. کمربند اصلی چاودار از شمال آلمان از طریق لهستان، اوکراین، بلاروس، لیتوانی و لتونی به مرکز و شمال روسیه کشیده شده‌است. چاودار همچنین در آمریکای شمالی (کانادا و ایالات متحده)، در آمریکای جنوبی (آرژانتین، برزیل و شیلی)، در اقیانوسیه (استرالیا و نیوزیلند)، در ترکیه، در قزاقستان و در شمال چین رشد می‌کند.

تولیدکنندگان اصلی چاودار	۲۰۲۰ (تن)	۲۰۱۸ (تن)	۲۰۱۶ (تن)	۲۰۱۲ (تن)
اتحادیه اروپا	۸٬۹۱۳٬۵۷۰	۶٬۱۴۱٬۰۴۰	۷٬۴۰۰٬۶۸۶	۸٬۷۱۳٬۴۱۴
آلمان	۳٬۵۱۳٬۴۰۰	۲٬۲۰۱٬۴۰۰	۳٬۱۷۳٬۸۰۰	۳٬۸۷۸٬۴۰۰
لهستان	۲٬۹۰۴٬۶۸۰	۲٬۱۲۶٬۵۷۰	۲٬۱۹۹٬۵۷۸	۲٬۸۸۸٬۱۳۷
روسیه	۲٬۳۷۷٬۶۲۹	۱٬۹۱۶٬۵۰۶	۲٬۵۴۷٬۸۷۸	۲٬۱۳۱٬۵۱۹
بلاروس	۱٬۰۵۰٬۷۰۲	۵۰۲٬۵۰۵	۶۵۰٬۹۰۸	۱٬۰۸۲٬۴۰۵
دانمارک	۶۹۹٬۳۷۰	۴۷۶٬۵۹۰	۵۷۷٬۲۰۰	۳۸۴٬۴۰۰
چین	۵۲۳٬۷۵۹	۵۲۱٬۱۶۸	۵۴۵٬۶۵۷	۶۵۰٬۰۰۰
کانادا	۴۸۷٬۸۰۰	۲۳۶٬۴۰۰	۴۳۶٬۰۰۰	۳۳۶٬۶۰۰
اوکراین	۴۵۶٬۷۸۰	۳۹۳٬۷۸۰	۳۹۱٬۵۶۰	۶۷۶٬۸۰۰
اسپانیا	۴۰۷٬۶۲۰	۴۰۴٬۲۸۰	۳۷۷٬۳۵۵	۲۵۶٬۶۷۵
ترکیه	۲۹۵٬۶۸۱	۳۲۰٬۰۰۰	۳۰۰٬۰۰۰	۳۷۰٬۰۰۰
ایالات متحده آمریکا	۲۹۲٬۹۳۰	۲۱۴٬۱۸۰	۲۹۰٬۳۷۹	۱۶۶٬۱۷۰
مجموع تولید جهانی	۱۵٬۰۲۲٬۲۷۳	۱۰٬۷۱۶٬۷۶۷	۱۲٬۹۹۹٬۱۹۰	۱۴٬۴۹۹٬۷۵۹

تولید جهانی چاودار در سال ۲۰۰۵ میلادی

منابع

• لغت‌نامه دهخدا
• فرهنگ لغت محمد معین
• جزوه غلات کرامت. دانشگاه صنعتی اصفهان