قاصدک
| قاصدک | |
|---|---|
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | گیاهان گلدار |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | دولپه‌ای‌های نو |
| (طبقه‌بندی‌نشده): | آستریدها |
| راسته: | میناسانان |
| تیره: | کاسنیان |
| سرده: | قاصدک Alexandre Henri Gabriel de Cassini |
| گونه‌ها | |
|
متن را ببینید. | |
گُل قاصِدَک، خبررسانک، خبربیار یا خبرچین (نام علمی: Taraxacum) که در طب سنتی به طَرَخشَقون یـا طَرَشقوق معروف است گیاهی می‌باشد علفی و دائمی که ساقۀ آن به ارتفاع ۴۰ سانتیمتر می‌رسد. این گیاه دارای ریشه‌ای است به رنگ قهوه‌ایِ مایل به زرد که پر از شیرابۀ سفیدرنگی می‌باشد. گل‌های قاصد معمولی «Taraxacum sect. Ruderalia» و «Taraxacum officinale Weber» دسته‌ای از دک را تشکیل می‌دهند که همگی از خانواده گیاهان دارای گل‌های سبدی (Asteraceae) هستند. گل قاصد که به نام‌های «هِندَبای بَرّی»، خبربیار، کاسنیِ بَرّی و دندانِ شیر نیز معروف است گیاهی است علفی و دائمی که به‌طور خودرو در بیشتر مزرعه‌ها و دشت‌ها، در وسط چمن، حاشیه شوره‌زار، کنار جاده‌ها و اراضی بایر و به‌طورکلی در همه جا می‌روید. این گیاه دارای ریشه‌ای به رنگ قهوه‌ای است که که تا یک متر (و به ندرت تا دو متر) می‌رسد. ساقه و ریشۀ این گیاه پر از شیرابۀ سفیدرنگی می‌باشد.
مکان رشد[ویرایش]
در انتهای ساقه، گل قرار دارد. برگ‌های گل قاصدک سبزرنگ بوده، بریدگی‌های مثلث‌شکل و نوک‌تیز دارد. گل قاصدک در وسط چمن، حاشیه شوره‌زار، کنار جاده‌ها و اراضی بایر و به‌طور کلی در همه جا می‌روید.
از ساقۀ آن در صورت خراشیدگی یا شکستن، شیرابۀ سفیدی خارج می‌شود. از میان برگ‌های آن ساقه‌های گل به‌ارتفاع حدود ۵۰ سانتیمتر می‌رویند. این ساقه‌ها منتهی به نَهَنجی می‌شوند که بر رویش گل‌های زردرنگ زیبا و زبانهای به قطر ۳ تا ۵ سانتیمتر قرار دارند. گل‌آذینش کُلاپَرَک (Capitulum) است. گلبرگ‌های زبانهای شکلش دایره‌وار از داخل به خارج به‌تدریج باز می‌شوند. گل‌ها در عمرِ چندین روزۀ خود شب‌ها و در هنگام باران و نیز در هنگام خشکیِ هوا بسته می‌شوند. میوه‌اش فندقه و دارای دسته تارهای ابریشمی در قسمت انتهایی است که به آن قاصدک می‌گویند زیرا به منظور بذرافشانی به پرواز درمی‌آید.
موارد استفاده[ویرایش]
زنبور عسل این گیاه را بسیار دوست دارد و شهد زیادی از آن بدست می‌آورد. برگ‌های جوان گل قاصدک را معمولاً با سالاد می‌خورند و چون خیلی تلخ است باید آن را با ترشی یا آبلیمو مصرف کرد. از قسمت‌های گوناگون گیاه مانند ریشه، برگ و شیرابه آن در درمان استفاده می‌شود. قاصدک به عدم ورم بدن و درد قاعدگی بسیاری از زنان در سندرم پیش از قاعدگی کمک می‌کند. برای جلوگیری از عفونت قارچی واژن در حد کهیر، چند مشت برگ خشک شده به آب حمام اضافه کنید.[۱]
ترکیبات شیمیایی[ویرایش]
ریشه این گیاه دارای ماده‌ای تلخ به نام تراگزاسین، کولین و تاراگزاسترول می‌باشد همچنین در ریشه آن مقدار کمی تانن وجود دارد و نوعی الکالوئید به نام تاکزین و تاراگزه رول در اعضای این گیاه یافت می‌شود. ضمناً این گیاه دارای ساپونین، قندهای مختلف و اسیدهای چرب است. این گیاه بالاترین حد ویتامین آ را در بین گیاهان داراست و همچنین دارای مقدار زیادی پتاسیم است. املاح کلسیم، پتاسیم، آهن، منیزیوم، سدیم، منگنز، فسفر، سیلیس و گوگرد در این گیاه ثابت شده‌است.
خواص داروئی[ویرایش]
این گیاه از نظر پزشکی قدیم ایران سرد و خشک است و از دیرباز برای درمان بیماری‌های کبدی بکار می‌رفته‌است.
- قابض و مقوی معده است.
- خوردن آن خون‌ریزی از سینه را متوقف می‌کند.
- قاعده‌آور است.
- برای ازدیاد شیر نافع است و خانم‌های شیرده باید مقداری از آن را با سالاد بخورند
- خنک‌کننده و معرق است.
- ترشح صفرا را زیاد می‌کند.
- خون را تصفیه می‌کند.
- از عصاره آن شیاف درست می‌کنند که برای رفع ورم‌های درون اندام تناسلی بانوان و زهدان مفید است.
- خوردن آب این گیاه مخلوط با روغن زیتون برای رفع مسمومیت مفید است.
- ضماد ریشه آن را در محل نیش کژدم یا زنبور یا مار می‌گذارند که بسیار مفید است.
- اوره را رفع می‌کند.
- کلسترول خون را کاهش می‌دهد.
- درمان‌کننده اگزما و بیماری‌های پوستی است.
- درمان‌کننده کم خونی است.
- رماتیسم و نقرس را درمان می‌کند.
محل رویش[ویرایش]
پراکندگی این گیاه در کره زمین طوری است که در غالب نواحی اروپای شمالی، غرب آسیا، شمال آفریقا و آمریکای شمالی می‌روید. تاکنون بالغ بر ده گونه از این نوع گیاه شناخته شده‌است.
دشت قاصدک‌ها در روستای ییلاقی ناندل شهرستان آمل، ایران
منابع[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ قاصدک موجود است. |
- دانشنامه رشد.
- کتاب گیاهان دارویی جلد سوم – دکتر علی زرگری – ناشر مؤسسه انتشارات چاپ دانشگاه- چاپ۱۳۷۱
