ببر سیبری

ببر سیبری
وضعیت بقا
در خطر انقراض (IUCN 3.1)
طبقه‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پستانداران
راسته:	گوشت‌خواران
تیره:	گُربه‌سانان
زیرتیره:	پلنگ‌شکلان
سرده:	پلنگیان
گونه:	ببر
زیرگونه:	P. tigris altaica
نام سه‌جمله‌ای
Panthera tigris altaica تمینک، ۱۸۸۴
پراکندگی ببر سیبری (بخش قرمز رنگ)

ببر سیبری (Panthera tigris altaica) یا ببر آمور یکی از زیرگونه‌های ببر است که در گذشته در بخش‌های وسیعی از شرق و مرکز آسیا و شرق روسیه می‌زیست اما امروزه تنها در منطقهٔ حفاظت شده‌ای در شرق سیبری زندگی می‌کند. ببر سیبری بزرگترین زیرگونهٔ ببر و بزرگترین گربه‌سان زندهٔ جهان است. ببر منقرض‌شده مازندران (ببر خزر) نزدیکترین نوع ببر به ببر سیبری است و مطالعات ژنتیکی جدید حکایت از آن دارد که این دو را حتی می‌توان یک زیرگونه محسوب کرد.

ببر سیبری در دهه ۱۹۳۰ در آستانه انقراض قرار داشت و تعداد آن‌ها تنها به بیست تا سی ببر کاهش یافته بود. اما این حیوان به طرزی باورنکردنی از انقراض قریب‌الوقوع رهایی جست و جمعیت آن تا سال ۲۰۱۰ به حدود ۳۶۰ ببر رسید. ببر سیبری با توجه به همین افزایش جمعیت از سال ۲۰۱۰ از بالاترین ردهٔ حفاظتی یعنی «به شدت در معرض خطر» خارج شده و در یک رده پایین‌تر یعنی «در خطر انقراض» قرار گرفته است. ببرهای سیبری تنوع ژنتیکی بسیار پائینی دارند که این به دلیل کاهش شدید جمعیت این حیوان در دهه ۱۹۴۰ و تعداد اندک توله ببرهایی است که به بلوغ می‌رسند. ضمن اینکه بیشتر از ۹۰ درصد ببرهای سیبری در منطقه کوهستانی سیخوته آلین زندگی می‌کنند و تبادل ژنتیکی اندکی با گروه‌های کوچکتر ببر سیبری در جنوب غربی استان پریموری دارند.

تازه‌ترین مطالعات ژنتیکی بر روی میتوکندری دی‌ان‌ای به جای مانده از ببرهای مازندران و نمونه‌های زنده ببر سیبری نشان داده که نیایِ مشترک این دو نوع ببر در شرق چین می‌زیسته و سپس از مسیر راه ابریشم-گانسو وارد آسیای میانه شده و بعداً گروهی از آن‌ها به سوی شرق سیبری و اطراف رود آمور رفته و ببر سیبری امروزین را شکل داده‌اند.

محل سکونت ببرهای سیبری در قسمت جنوبی شمال شرق روسیه در کنار رودخانه آمور و مرز روسیه با چین و کره شمالی است. تعداد کمی از ببر سیبری در چین هم سکونت دارند اما این جمعیت کوچک نمی‌تواند مستقل از جمعیت روسی به حیات خود ادامه دهد. یعنی بقای این ببرها در چین وابسته به جابجایی ببرها در طول مرز چین و روسیه است. مشخص نیست که آیا هنوز هم این ببر در کره شمالی حضور دارد یا در آن‌جا کاملاً منقرض شده‌است.

ببر سیبری حیوانی قلمروطلب است و قلمروهای بسیار وسیعی را به خود اختصاص می‌دهد. قلمرو ببرهای نر سیبری تا چهار هزار مایل مربع هم گزارش شده‌است. اما اغلب و به طور میانگین قلمرویی تا حدود ۶۰۰ تا ۱۰۸۰ مایل مربع(۱۵۵۴ تا ۲۷۹۷ کیلومتر مربع) را قلمرو خود قرار می‌دهند و قلمرو ببرهای ماده نیز کمی کوچکتر ار آن می‌باشد.

مشخصات فیزیکی

ببر سیبری بزرگترین گربه‌سان دنیاست که اندازه‌ای بزرگتر و وزنی سنگینتر از ببر بنگال و شیر آفریقایی دارد. این حیوان با ارتفاع ۱۱۲ تا ۱۲۰ سانتیمتر (از کف پا تا شانه) به طور میانگین حدود ۵ تا ۱۰ سانتیمتر بلندتر از ببر بنگال است. بر اساس اندازه‌گیری‌های انجام شده توسط محققان وزن این بزرگترین گربه سان دنیا فراتر از۳۰۰ کیلو گرم و طول آن فراتر از ۳ متر گزارش شده است دندانهای نیش این حیوان با بلندای ۷٫۵ سانتیمتر یکی از بلندترین دندانها در میان درندگان می‌باشد. همچنین ببر با وجود داشتن وزن بسیار بالا و اندام بسیار درشت، حیوانی بسیار چالاک می‌باشد. از دیگر ویژگی‌های ببر که او را به یک مبارز ماهر و توانمند تبدیل می‌کند داشتن پاهای بسیار قوی است بطوریکه او در هنگام مبارزه می‌تواند بر روی پاهایش بایستد و با دو دستش مبارزه کند، همچنین ببر به راحتی از درخت بالا می‌رود و می‌تواند شناگر ماهری هم باشد. طولانی‌ترین ببر نری که در منابع قابل اعتماد از آن یاد شده ۳۵۰ سانتیمتر با احتساب انحنای بدن (معادل حدود ۳۳۰ سانتیمتر در خط مستقیم) طول داشته‌است. گزارش‌هایی از ببرهای بزرگتر تا حداکثر ۳۸۴ کیلوگرم نیز در دست است اما صحت آن‌ها در منابع معتبر تأیید نشده است. بر اساس یک گزارش تأیید نشده در سال ۱۹۵۰ یک ببر سیبری شکار شد که ۳۸۴ کیلو وزن و حدود ۳٫۴۸ متر طول داشت. البته ببرهایی که در اسارت نگهداری می‌شوند جثه‌های بزرگتری از همنوعان آزاد خود پیدا می‌کنند و وزن آن‌ها تا ۴۶۵ کیلوگرم رسیده است.

منابع

• بر پایهٔ داده‌هایی در وبگاه سیمرغ
• «منبع جعبه‌زیست» ‎(انگلیسی)‎. ویکی‌پدیای انگلیسی. بازبینی‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۰۸.