اسلاوی ژیژک

اسلاوی ژیژک
ژیژک در لیورپول، انگلستان، ۲۰۰۸
زادهٔ	۲۱ مارس ۱۹۴۹ ‏(۷۵ سال) لیوبلیانا، اسلوونیا، یوگسلاویا
تحصیلات	دانشگاه لیوبلیانا (بی‌ای، ام‌ای، دی‌ای) دانشگاه پاریس ۸ (پی‌اچ‌دی)
دوره	فلسفه سده ۲۰/۲۱
حیطه	فلسفه غرب
مکتب	فلسفه قاره‌ای مکتب روان‌کاوی لیوبلیانا روانکاوی لاکانی پساهگل‌گرایی مارکسیسم فرودوئی
محل کار	دانشگاه لیوبلیانا دانشگاه نیویورک کالج بیربک، دانشگاه لندن
علایق اصلی	ایدئولوژی مارکسیسم هستی‌شناسی نظریه سیاسی روان‌کاوی مطالعات فرهنگی نظریه فیلم الهیات ایدئالیسم آلمانی دیالکتیک
تأثیرگرفته از آلتوسر آدورنو بدیو بنجامین بالیبار چسترتون بژیدار دبنیاک ملادن دولار انگلس فروید هگل جیمسون ایوب لاکان لنین لاکلائو مارکس کانت رانسیر شلینگ اشمیت اسپینوزا اشتراوس آلنکا زوپناچیچ
تأثیرگذار بر مایکل بروکس جودی دین ملادن دولار فیشر سرچکو هوروارت اریک سانتنر سیپراس آلنکا زوپانچیچ دوئان راسیل

اِسلاوُی ژیژِک ((به اسلونیایی: Slavoj Žižek)؛ ‎ⁱ‎/ˈslɑːvɔɪ ˈʒiːʒɛk/‎ SLAH-voy ZHEE-zhek؛ Slovene: [ˈslaʋɔj ˈʒiʒɛk]؛ زادهٔ ٢١ مارس ١٩۴٩) فیلسوف، نظریه‌پرداز، جامعه‌شناس، منتقد فرهنگی و سیاست‌مدار اسلوونیایی است.

زندگی‌نامه

او در لیوبلیانا به دنیا آمد و دکترای فلسفه‌اش را از دانشگاه لیوبلیانا دریافت کرد. در سال ۱۹۹۰ به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری از سوی حزب لیبرال دموکرات اسلوونی معرفی شد. ژیژک فیلسوف و نظریه‌پرداز انتقادی است که بخش عمدهٔ کارش در سنت فلسفی هگلی، مارکسیسم و نیز روانکاوی لاکانی است. او فعالیتهای چشمگیری در زمینهٔ نظریهٔ سیاسی، نظریه فیلم و روانکاوی نظری داشته‌است. شهرت ژیژک برای احیای روانکاوی ژاک لاکان برای یک خوانش جدید از فرهنگ عامه است. او رسالات گوناگونی دربارهٔ موضوعات گوناگون نگاشته‌است. موضوعاتی چون جنگ عراق، بنیادگرایی، سرمایه‌داری، رواداری، حقیقت سیاسی، جهانی‌سازی، سوبژکتیویته، حقوق انسانی، لنین، اسطوره، فضای مجازی، پسامدرنیسم، چندفرهنگ‌گرایی، پست مارکسیسم، آلفرد هیچکاک و دیوید لینچ. او به شوخی در مصاحبه با یک نشریهٔ اسپانیایی خود را یک استالینیست لاکانی تندرو معرفی کرده‌است.

نظریات سینمایی

ژیژک یک نظریه‌پرداز سینمایی نیز هست. او از تفسیر روانکاوانهٔ لاکانی برای ایجاد یک نظریهٔ سینمایی و یک شیوهٔ نقد جدید استفاده کرده‌است. به اعتقاد رابرت استم، او از فیلم‌های سینمایی برای شرح نظریات لاکان استفاده می‌کند و در فیلم‌های سینمایی مثال‌هایی می‌یابد که حتی از خود لاکان هم افکار روانکاوانهٔ او را بهتر شرح می‌دهند. ژیژک به بررسی میل و فانتزی ناخودآگاه، امر واقعی و ابژهٔ والای ایدئولوژی در فیلم‌ها می‌پردازد و از این راه یک تأویل روانکاوانه در باب سینما می‌سازد. لینچ و هیچکاک دو فیلم‌ساز مورد علاقهٔ ژیژک هستند که تفسیر آثار آن‌ها بیش از همه مورد توجهش بوده‌اند.

نقد به ژیژک

اندیشمندان بسیاری نوشته‌های ژیژک را بی‌اعتبار و فاقد معنا می‌دانند. نوآم چامسکی نوشته‌های ژیژک را ژست‌گیری‌های توخالی خواند و سبک و روش او در برابر «گزاره‌های آزمون‌پذیر تجربی» حوزه‌های «جدی» تر مانند علوم دقیق قرار داد. چامسکی بر این باور است که کار ژیژک را اصلاً نباید جدی گرفت. جان گری، فیلسوف بریتانیایی از ژیژک به خاطر ستایش خشونت و سخنان مهمل و توخالی انتقاد کرد. از نظر گری ژیژک خود یکی از محصولات کالایی سرمایه‌داری است «ژیژک در شاهکاری عظیم از تولیدات فکری بی‌شمار، نقدی تخیل‌آمیز از نظم کنونی ارائه کرده‌است؛ نقدی که مدعی طرد و انکار هر آن چیزی است که در حال حاضر وجود دارد. او به معنایی واقعاً هم این کار را می‌کند، اما هم‌زمان به بازتولید همان دینامیسم ضروری و بی‌هدفی نیز می‌پردازد که در عملکرد سرمایه‌داری می‌بیند.»

سرقت ادبی

اسلاوی ژیژک در سال ۲۰۱۴ به سرقت فکری از مجله نژادپرستانهٔ رنسانس آمریکایی متهم شده‌است. رنسانس آمریکایی یک مجله محافظه‌کار متعلق به «سفیدهای ناسیونالیست» آمریکایی است که سازمان‌های غیردولتی حقوق بشری آن را به عنوان یک گروه ناسیونالیستی «نفرت‌پراکن» رده‌بندی کرده‌اند. جیمز ویلیامز، سردبیر ارشد جستار انتقادی که یادداشت ژیژک را سال ۲۰۰۶ منتشر کرده بود، در گفتگو با نیوزویک تأیید کرد که ژیژک «قطعاً» از یادداشت هورنبک استفاده کرده‌است. وی افزود: «ما متاسفیم که چنین اتفاقی افتاده. اگر می‌دانستیم ژیژک در حال سرقت فکری است، قطعاً از او می‌خواستیم که پاراگراف‌های غیرقانونی را حذف کند». هورنبک نیز در گفتگو با نیوزویک تأکید کرد که «هر کس دو متن را کنار هم بگذارد، می‌فهمد ژیژک سارق فکری است.»

نامهٔ ژیژک به منینگ

۱۷ دسامبر روز تولد چلسی منینگ بود. گاردین از تنی چند از روشنفکران و هنرمندان خواسته بود تا سالروز تولد وی را به او تبریک بگویند. اسلاوی ژیژک نیز یکی از این افراد است.

متن نامه: چلسی عزیز؛ غالباً می‌شنویم که چپ رادیکال امروز از طرح‌ریزی یک بدیل عملی ناتوان است. آنچه تو انجام دادی به سادگی یک بدیل بود. به قول گاندی؛ تو خودْ تغییری هستی که در پی‌اش بودی…

حضور در تلویزیون ایران

اسلاوی ژیژک با حضور اینترنتی در برنامه تلویزیونی جیوگی که از شبکه دو صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شد، به گفت‌وگو با میلاد دخانچی پرداخت. در این گفتگو که قسمت اول آن در ۱۲ بهمن ۱۳۹۵ پخش شد، ژیژک به بحران‌های جهانی، علت حمایت تعجب برانگیز خود از دونالد ترامپ، ریشه‌های سرمایه‌داری داعش و افول جریان چپ جهانی پرداخته است. در بخش دوم گفتگو، ژیژک به اهمیت ایران به عنوان جریان نه شرقی و نه غربی پرداخته و از اهمیت ایرانی فرهنگی و علاقه خود به سفر به ایران صحبت به میان آورده است.

ترجمه به فارسی

• "لچکی به مثابه یک پارالاکس معمارانه و دیگر پدیده های مرتبط به کشمکش های طبقاتی" در کتاب نظریه های زیبایی شناسی، ترجمه احسان حنیف، تهران: فکرنو، ۱۳۹۹.
• پاندمی کرونا دنیا را تکان می‌دهد، سه نسخه متفاوت ترجمه از :"هوشمند دهقان"، "نوید گرگین" و "شهریار پاک نیا (ویراستاری بیژن عبدلکریمی)")، ۱۳۹۹.
• "درس رانسیر" و "سوبژکتیوشدن سیاسی و فراز و فرودهای آن" در کتاب سیاست ورزی زیبایی شناسی، ترجمه فتاح محمدی، تهران: هزاره سوم، ۱۳۹۳.
• نقد باورهای مغرب زمین، ترجمه کیوان آذری، اردبیل: محقق اردبیلی، ۱۳۹۳.
• عینیت ایدئولوژی، ترجمه علی بهروزی، تهران: طرح نو، ۱۳۹۰.
• از نشانگان خود لذت ببرید!: ژاک لاکان در و بیرون از هالیوود، ترجمه فتاح محمدی، تهران: هزاره سوم، ۱۳۸۹.
• کژ نکریستن: مقدمه ای بر ژاک لاکان از طریق فرهنگ عامه، ترجمه مازیار اسلامی و صالح نجفی، تهران: رخداد نو، ۱۳۸۸.
• وحشت از اشک‌های واقعی: کریستوف کیشلوفسکی در میان نظریه و پسانظریه، ترجمه فتاح محمدی، تهران: هزاره سوم، ۱۳۸۸.
• به برهوت حقیقت خوش آمدید، ترجمه فتاح محمدی، تهران: هزاره سوم، ۱۳۸۵.
• هنر امر متعالی مبتذل: دربارهٔ بزرگراه گمشده دیوید لینچ، ترجمه مازیار اسلامی، تهران: نشر نی، ۱۳۸۴.
• جهان زندان من است:مکاتبات اسلاوی ژیژک با نادژدا تولوکونیکووا، ترجمه فرزام کریمی، تهران: نشر جغد، ۱۴۰۰.

گزیده‌ای از کتاب‌شناسی

Title	Year	Publisher	ISBN	Notes
Pandemic! 2: Chronicles of a Time Lost	2020	OR Books	شابک ‎۹۷۸−۱−۶۸۲۱۹−۴۰۹−۶
Pandemic!: COVID-19 Shakes the World	2020	OR Books	شابک ‎۹۷۸−۸۴−۳۳۹−۴۱۸۱−۷
A Left that Dares to Speak Its Name: 34 Untimely Interventions	2020	Polity
Hegel in A Wired Brain	2020	Bloomsbury Publishing
Sex and the Failed Absolute	2019	Bloomsbury Publishing
The Relevance of the Communist Manifesto	2019	Polity
Like a Thief in Broad Daylight: Power in the Era of Post-Humanity	2018	Allen Lane
Incontinence of the Void: Economico-Philosophical Spandrels	2017	MIT Press
The Courage of Hopelessness: Chronicles of a Year of Acting Dangerously	2017	Penguin Books
Antigone	2016	Bloomsbury
Disparities	2016	Bloomsbury
Against the Double Blackmail: Refugees, Terror and Other Troubles with the Neighbours	2016	Allen Lane
The Wagnerian Sublime: Four Lacanian Readings of Classic Operas	2016	August Verlag Berlin
Trouble in Paradise: From the End of History to the End of Capitalism	2014	Allen Lane
Absolute Recoil: Towards a New Foundation of Dialectical Materialism	2014	Verso Books
Event: A Philosophical Journey Through a Concept	2014	Penguin Books
The Most Sublime Hysteric: Hegel with Lacan	2014	Polity
The Year of Dreaming Dangerously	2012	Verso Books
Less Than Nothing: Hegel and the Shadow of Dialectical Materialism	2012	Verso Books
Living in the End Times	2010	Verso Books
First As Tragedy, Then As Farce	2009	Verso Books
Violence: Six Sideways Reflections	2008	Picador
In Defense of Lost Causes	2008	Verso Books
How to Read Lacan	2006	Granta Books
The Parallax View	2006	MIT Press
Iraq: The Borrowed Kettle	2004	Verso Books
The Puppet and the Dwarf: The Perverse Core of Christianity	2003	MIT Press
Organs Without Bodies: On Deleuze and Consequences	2003	Routledge
Welcome to the Desert of the Real: Five Essays on September 11 and Related Dates	2002	Verso Books
On Belief	2001	Routledge
The Fright of Real Tears: Krzysztof Kieślowski Between Theory and Post-Theory	2001	British Film Institute
Did Somebody Say Totalitarianism?: Five Interventions in the (Mis)Use of a Notion	2001	Verso Books
The Fragile Absolute: Or, Why is the Christian Legacy Worth Fighting For?	2000	Verso Books
The Art of the Ridiculous Sublime: On David Lynch's Lost Highway	2000	University of Washington Press
NATO As the Left Hand of God?	1999	Arkzin
The Ticklish Subject: The Absent Centre of Political Ontology	1999	Verso Books
The Spectre is Still Roaming Around: An Introduction to the 150th Anniversary Edition of The Communist Manifesto	1998	Arkzin
The Plague of Fantasies	1997	Verso Books
The Indivisible Remainder: Essays on Schelling and Related Matters	1996	Verso Books
The Metastases of Enjoyment: Six Essays on Women and Causality	1994	Verso Books
Tarrying with the Negative: Kant, Hegel, and the Critique of Ideology	1993	Duke University Press
Enjoy Your Symptom!: Jacques Lacan in Hollywood and Out	1992	Routledge
Looking Awry: An Introduction to Jacques Lacan through Popular Culture	1991	MIT Press
For They Know Not What They Do: Enjoyment as a Political Factor	1991	Verso Books
The Sublime Object of Ideology	1989	Verso Books

جستارهای وابسته

• نظریه انتقادی
• ژاک لاکان

منابع

• «کتابهای تازه فیلسوف پرکار: اسلاوی ژیژک». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۴–۲۱ تیر ۱۳۹۳.
• مشخصات کتاب «پاندمی» در کتابخانهٔ ملی ایران
• استم، رابرت (۱۳۸۳). مقدمه‌ای بر نظریهٔ فیلم. ترجمهٔ احسان نوروزی. انتشارات سورهٔ مهر. ص. صص۲۸۸–۲۹۰.
• «پاندمیک کوید ۱۹ جهان را تکان می‌دهد» اثر ژیژک منتشر می‌شود. خبرگزاری مهر

پیوند به بیرون

• مصاحبه تصویری در برنامه جیوگی
• اسلاوی_ژیژک
• سال رویاهای خطرناک، نگاهی به تازه‌ترین کتاب اسلاوی ژیژک