اسطوره

با افسانه اشتباه نشود.

در باور عامه و در برخی از فرهنگ‌ها، اسطوره (به انگلیسی: Myth) یعنی «آنچه خیالی و غیرواقعی بوده و جنبه‌ای صرفاً افسانه‌ای دارد»؛ اما استوره را باید داستان و سرگذشتی مینَوی دانست که شرح عمل، عقیده یا یک نهاد است که دست‌کم بخشی از آنها از سنت‌ها و روایت‌ها گرفته شده و با آیین‌ها و عقاید دینی پیوندی ناگسستنی دارد. در استوره، سخن از این است که چگونه هر چیزی پدید می‌آید و به هستی خود ادامه می‌دهد. علم اسطوره‌شناسی به بررسی اسطوره‌ها می‌پردازد.

بنابرین، تاریخی که بر روایات و داستان‌های شفاهی متکی باشد به نام تاریخ اسطوره‌شناسی یاد می‌شود.

واژه‌شناسی

اسطوره واژه‌ای معرَّب است که از واژهٔ یونانی هیستوریا (historia) به معنی «جستجو، آگاهی، داستان» گرفته شده‌است.

در فارسی اسطوره به ۱. افسانه و قصه ۲. سخن بیهوده و پریشان معنا شده‌است.

نجف دریابندری در کتاب افسانهٔ اسطوره توضیح داده‌است که این واژه در زبان فارسی پیشینهٔ چندانی ندارد و معادل فارسی دقیق‌تر برای لفظ myth و mytos («شرح، خبر، قصه») در زبان‌های اروپایی، در فارسی «افسانه» می‌باشد؛ ولی برخی نویسندگان دیگر مانند ژاله آموزگار و جلال ستّاری همچنان واژهٔ اسطوره یا استوره را بسنده دانسته و هر دو به کار می‌برند.

تفاوت با حماسه

صنعتی‌زاده در این‌باره می‌گوید اسطوره هم در جامعهٔ صاحب خط وجود دارد و هم در جامعه‌ای که هنوز خط نیافته‌است. اما حماسه چنین نیست و فقط از نطفهٔ اسطوره و در جامعهٔ صاحب‌نظر می‌تواند به‌وجود آید. این مطلب را به طرز دیگری هم می‌توان بیان نمود. یکی از ویژگی‌های جوامع بدون خط آن است که متون و جنگ‌های عقیدتی و تاریخی آنها به‌طور شفاهی، به دوام خود می‌پردازند. تعداد زیادی از این متن‌ها و جنگ‌های شفاهی، در همین اواخر یعنی یکی دو سده گذشته صاحب پیکر کتابت شدند. از آن جمله، حماسهٔ کالا والا است.

جستارهای وابسته

• فهرست اساطیر
• اسطوره‌آفرینی

منابع

• تاریخ اساطیری ایران؛ دکتر ژاله آموزگار