سیرجان

سیرجان
کشور	ایران
استان	کرمان
شهرستان	سیرجان
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	شیرگان، شهریگان، سیرگان، سعیدآباد
سال شهرشدن	۱۳۰۶
مردم
جمعیت	۱۹۹٬۷۰۴ نفر(۱۳۹۵)
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۱۷۶۶ متر
اطلاعات شهری
نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی	شهباز حسن پور بیگلری
شهردار	رضا سروش نیا
ره‌آورد	مسقطی، قُوّتو، پسته، کشک، کلمپه گلیم شیرکی پیچ
پیش‌شماره تلفنی	۰۳۴
وبگاه	شهرداری سیرجان
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۶۵-د و۷۵-ب و ۷۵-ص
کد آماری	۱۳۳۸
پانویس	سیرجان قطب صنعت
سیرجان روی نقشه ایران ۲۹٫۴۵°شمالی ۵۵٫۶۷°شرقی / 29.45; 55.67

سیرجان شهری در جنوب غربی استان کرمان و مرکز شهرستان سیرجان است. این شهر در ۹۶۰ کیلومتری تهران و ۱۷۵ کیلومتری کرمان قرار دارد و با توجه به قرار گرفتن در تقاطع محورهای مواصلاتی تهران - بندرعباس و کرمان - شیراز از دیرباز مورد توجه بوده‌است. جمعیت شهر سیرجان بر پایه سرشماری سال ۹۵ برابر ۱۹۹٬۷۰۴ نفر بوده‌است. شهر سیرجان به دو منطقهٔ شهرداری تقسیم شده‌است. سیرجان یکی از شهرهای صنعتی و اقتصادی کشور به‌شمار می‌رود و منطقه ویژه اقتصادی محسوب می‌شود. شهر سیرجان سرانه فضای سبز خوبی دارد ارتفاع شهر سیرجان از سطح دریا ۱۷۶۶ متر است و این شهر نسبت به شهرهای نیمه کویری دیگر ایران هوایی معتدل‌تر و ملایم‌تر دارد و یکی از تولیدکنندگان اصلی پسته در استان کرمان است.

پیشینه

قدیمی‌ترین سند تاریخی دربارهٔ سیرجان این نوشتهٔ ابن اثیر است: «گشتاسب یکی از پادشاهان قدیم ایران بود و دین سلیمان را داشت، دین زرتشت را پذیرفت و در کوهستانی که تمبور نام داشت جای گرفت و در حالت تقیه به عبادت مشغول شد». به عقیده استاد باستانی پاریزی، کوه تمبور همان است که در مشرق سیرجان و حدود چهار گنبد قرار گرفته و به همین نام مشهور است.

وجه تسمیه

دربارهٔ وجه تسمیهٔ سیرجان نظرهای مختلفی اظهار شده‌است، ولی پژوهشگران عمدتاً بر این عقیده‌اند که در زمان ساسانیان به دلیل وجود قناتهای بسیار زیاد در این منطقه، آن را سیرگان یا سیرکان یعنی سیرآب از قنات یا پر از قنات نامیده‌اند. عده‌ای نیز کلمه گان یا کان را که به معنی معدن است به علت وجود معادن گوناگون در این منطقه دانسته‌اند. در استیلای عرب نام سیرگان معرب شده و به سیرجان تغییر یافت.

سیرجان پیش از اسلام

بنای سیرجان را به بهمن پادشاه اشکانی نسبت می‌دهند. ژان گوره در کتاب خواجهٔ تاجدار، شرحی بر سیرجان می‌نویسد و نشان می‌دهد که سیرجان قبل از اشکانیان نیز آباد بوده و توضیح می‌دهد: «سیرجان قدیم، به قول مورخان قدیم، از جمله سیسرون و کتزیاس که در دورهٔ هخامنشیان می‌زیسته‌اند، دارای ده محله بوده و در هر یک از محلات آن شهر، یک دسته از مردم زندگی می‌کرده‌اند». اما قدمت این شهر را به قبل از اشکانیان نیز نسبت داده‌اند. آن گونه که در کتاب تاریخ کرمان نوشته شده‌است: «اسکندر در بازگشت از هندوستان از روی قلعهٔ سنگ که محل قدیم شهر سیرجان است، عبور کرده و از طریق بوانات به پاسارگاد رفته‌است.»

سیرجان پس از اسلام

قسمتی از قلعهٔ سنگ در نزدیکی سیرجان

مقدسی در قرن چهارم هجری قمری، سیرجان را یکی از چهار ولایت کرمان ذکر می‌کند. شهر قدیم سیرجان در محل قلعهٔ سنگ (در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان قرار دارد) و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده‌است و در آن تاریخ به وسیله «ایدکو» سردار تیمور، که دو سال شهر را در محاصره داشت نابود می‌گردد. ساکنان باقی‌مانده آن به محلی در همان نزدیکی به نام باغ بمید منتقل می‌شوند و شهر جدید در آن موقعیت بوجود می‌آید. اما باز در هجوم محمود افغان به کرمان، سیرجان هم مورد حمله و غارت قرار می‌گیرد. سال‌ها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری، میرزا سعید کلانتر در جنوب باغ بمید دهی را آباد نمود که سعیدآباد نامیده شد، و این سعید آباد، همین شهر فعلی سیرجان و در واقع سومین موقعیت این شهر است.

آب و هوا و اقلیم

آب و هوای سیرجان در زمستان‌ها سرد و خشک، در بهار نسبتاً معتدل و در تابستان گرم و خشک است. رطوبت متوسط آن ۳۶٪ و متوسط بارندگی سالانه ۱۶۰ میلی‌متر است. یکی از مرتفع‌ترین دشت‌های داخلی ایران به نام دشت ابراهیم‌آباد در جنوب شرقی سیرجان قرار گرفته و حداقل ۱۷۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. کویر نمک سیرجان در فاصله ۳۰ کیلومتری غرب شهر سیرجان واقع در استان کرمان می‌باشد. طول این کویر در حدود ۵۰ کیلومتر و عرض آن در قسمت میانی برابر با ۲۰ کیلومتر می‌باشد که هر چه در جهت شمال یا جنوب آن حرکت کنید از عرض آن کاسته می‌شود. موقعیت ژئولوژیک زمین‌شناسی سیرجان در کشور بی‌نظیر است.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرسیرجان ۱۹۹٬۷۰۴ نفر (۵۸٬۷۵۶ خانوار) بوده‌است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	%±
۱۳۴۵	۱۹٬۵۶۸	—
۱۳۵۵	۳۹٬۴۶۴	۱۰۱٫۷ ٪
۱۳۶۵	۹۰٬۰۷۲	۱۲۸٫۲ ٪
۱۳۷۰	۱۰۷٬۸۸۷	۱۹٫۸ ٪
۱۳۷۵	۱۳۵٬۰۲۴	۲۵٫۲ ٪
۱۳۸۵	۱۶۷٬۰۱۴	۲۳٫۷ ٪
۱۳۹۵	۱۹۹٬۷۰۴	۱۹٫۶ ٪

گردشگری

باغ سنگی

این شهر به دلیل قدمتی که دارد، مجموعه و موزه‌ای است از ادوار مختلف تاریخ ایران که هنوز در بناهای این شهر انعکاس دارد. معماری سیرجان صاحب یکی از بی‌نظیرترین نوع بادگیرهای ایرانی به نام بادگیر چپقی است.

دیدنی‌های تاریخی و فرهنگی

• امام زاده احمد (ع)
• امامزاده علی (ع)
• آرامگاه میر زبیر
• قلعه سنگ سیرجان
• بازار تاریخی سیرجان
• بادگیر چپقی
• کاروانسراها
• یخدان‌های دوقلو
• خانهٔ حاج رشید
• یخدان حاج رشید
• خانه خلعتی (صدرزاده)
• عمارت سعیدنیا
• بنای شاه فیروز
• روستای تاریخی کران
• باغ سنگی
• خانه علی‌اکبر شوکت سعیدی
• خانه ناظم
• عمارت صدرزاده

یخدان‌های دوقلو سیرجان

موزه‌ها

• موزه تاریخ و مردم‌شناسی سیرجان
• موزه سنگ‌های تزئینی در محل بنای بادگیر چپقی
• موزه دیرینه شناسی
• موزه دستبافته‌های عشایری سیرجان

دیدنی‌های طبیعی

• منطقهٔ زیبا و خوش آب و هوای پاریز
• منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ سیاه‌کوه
• سرو کهنسال امامزاده احمد
• طبیعت زیبای بلورد
• کفه نمک واقع در خیرآباد
• صخره باستانی بی‌بی‌دن دارستان
• منطقه کوهستانی و خوش آب و هوای چهارگنبد
• منطقه کوهستانی و خوش آب و هوای گدار
• باغ‌های پسته

کوه‌های سیرجان

کوه لاشکار یا دکل، کوه سیاهکوه، کوه خواجویی، کوه چشمه قافل، کوه مغولی، کوه سیاهکوه خیرآباد، کوه باغچوبی، کوه منسار، کوه کلاهی، کوه زرد، کوه خاکی، کوه خاکستری، کوه دره گرا، کوه مگسی، کوه ریزآب، کوه یال خری، کوه کمربست، کوه پوته‌ای، کوه شاه خیرالله، کوه امیرالمؤمنین، کوه قله ماری، کوه تنبور، کوه یال سبز، کوه خدانزدیک، کوه لانه زنبوری، کوه کویز، کوه چاه پت، کوه چک آب، کوه باغ حسن، کوه تونل

صنایع دستی

سیرجان، شهر جهانی گلیم

• گلیم شیریکی پیچ: این نوع گلیم در میراث جهانی یونسکو ثبت شده و سیرجان به عنوان شهر جهانی گلیم معرفی شده‌است. به ندرت می‌توان در میان گلیم‌های شیریکی‌پیچ، دو نقش همانند یافت؛ چون نقوش، ترکیب‌بندی و رنگ‌ها بیانگر اندیشه و احساس بافنده‌اند و شادی و اندوه او در سردی و گرمی رنگ تبلور می‌یابد و نشانه‌های ذهنی یا تقلیدی را در شکل‌دادن نقوش از محیط و طبیعت و از باورها، عادات، سنت‌ها الهام می‌گیرد.
• پته دوزی
• قالی

هتل‌ها و مراکز اقامتی

• هتل عطر سیب(★★★)
• هتل سروش(★★)
• هتل فدک(★★)
• هتل کهکشان(★★)
• هتل سیرجان
• هتل قائم
• مهمانسرای جهانگردی سیرجان

بازارها و مراکز تجاری

بازار قدیم سیرجان در یک روز تعطیل

بازارهای سیرجان شامل قدیمی‌ترین به نام بازار کاروانسرای آقا ابراهیم و بازار قدیم و بازارنو می‌باشد و شامل یک بازار سنتی قهوه قوتو معروف به بازار علافی و تعدادی بازار نوساز است.

• بازار تاریخی سیرجان با زار و کاروانسرای آقا ابراهیم و بازارهای قدیم و نو)
• بازار مهیاشهر از بازار روزهای جدید
• مجتمع تجاری مهر

سوغات

گلیم قالی شیرکی سیرجان

• مسقطی، پسته، قوتو (قاووت)
• شیرینی‌های خانگی از جمله باقلوا، کماچ سهن، کلمپه و دیگر شیرینی‌های سنتی
• گلیم شیرکی پیچ و پته

مراکز فرهنگی

کتابخانه‌ها

شهر سیرجان دارای ۱۲ کتابخانه عمومی رسمی زیرنظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

سینما

• سینما قدس

حمل و نقل

شهری

حمل و نقل شهری سیرجان شامل تاکسیرانی و اتوبوسرانی است.

اتوبوسرانی

اتوبوسرانی سیرجان ۷۸ دستگاه اتوبوس در اختیار دارد.

جاده حاجی‌آباد سیرجان

بین شهری

حمل و نقل سیرجان از طریق هوایی یعنی فرودگاه سیرجان و نیز ریلی یعنی راه‌آهن سیرجان انجام می‌شود. اتوبوس‌ها کار جابجایی بین شهری مسافران را انجام می‌دهند. علاوه بر این کار مطالعاتی جهت راه‌اندازی خط آهن سیرجان به بافت آغاز شده. با راه‌اندازی این خط شهر سیرجان از موقعیت سوق الجیشی و ژئوپلتیکی خاصی برخوردار خواهد شد.

فرودگاه

فرودگاه سیرجان

راه‌آهن

قطار بندرعباس به تهران از سیرجان می‌گذرد و این شهر دارای ایستگاه راه‌آهن است. همچنین قطار بندرعباس به مشهد از این شهر عبور می‌کند که امکان مسافرت به مشهد از طریق راه‌آهن برای شهروندان این شهر فراهم است.

تعدادی از میادین و معابر مهم شهر

بادگیر چپقی (از بناهای تاریخی سیرجان)

• میدان امام خمینی
• پل روگذر دفاع مقدس
• زیرگذر شیخ فضل‌الله نوری
• بلوار سردار جنگل
• خیابان شریعتی
• میدان امام علی (ع)
• خیابان آیت‌الله سعیدی
• بلوار دکتر صادقی
• بلوار سید جمال الدین اسدآبادی
• میدان آزادی
• بلوار عباسپور
• خیابان وحید
• بلوار قاآنی
• بلوار هجرت
• خیابان دکتر صفارزاده
• بلوار فاطمیه
• خیابان احمد کافی
• بلوار نماز
• بلوار شیخ مفید
• خیابان آیت الله سعیدی
• بلوار شهید نصیری

فضای سبز شهری

سرانه فضای سبز شهری سیرجان نسبتاً بالا است. این فضای سبز به گونه‌ای است که بیشتر از میانگین سرانه فضای سبز کشور است و می‌توان شهر سیرجان را یک شهر سبز توصیف کرد. سرانه فضای سبز شهری سیرجان تا سال۹۶ بیش از ۲۰ متر مربع بوده‌است.

پارک‌ها و بوستان‌ها

شهر سیرجان بوستان‌های متعدد دارد که از آن جمله می‌توان به این بوستان‌ها اشاره کرد:

• بوستان مسافر
• بوستان مهندس صبوری
• بوستان شاهد
• بوستان سعدی
• بوستان گلستان
• بوستان یاسمن
• بوستان بهارستان
• پارک بانوان
• بوستان آزادگان
• بوستان سرو
• بوستان شفا
• بوستان فارابی
• بوستان الغدیر مکی آباد
• بوستان ملت
• پارک آبی دلفین سیرجان

اینترنت وایرلس رایگان پارک‌ها

دربرخی پارک‌های شهر سیرجان اینترنت وایرلس (بی‌سیم) رایگان به‌عنوان یکی از امکانات ارتباطی در دسترس شهروندان سیرجانی است.

فاصله تا سایر شهرها

• فاصله تا تهران: ۱۰۵۰ کیلومتر
• فاصله تا کرمان: ۱۷۵ کیلومتر
• فاصله تا بردسیر: ۱۲۰ کیلومتر
• فاصله تا بندرعباس: ۳۰۰ کیلومتر
• فاصله تا شهربابک: ۱۰۵ کیلومتر
• فاصله تا بافت: ۱۰۰ کیلومتر
• فاصله تا نی ریز: ۱۶۵ کیلومتر
• فاصله تا شیراز: ۳۷۷ کیلومتر
• فاصله تا یزد: ۳۹۰ کیلومتر

اقتصاد

منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان

منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان، که الگوی توسعهٔ مناطق ویژهٔ اقتصادی در سراسر ایران محسوب می‌شود، نخستین منطقهٔ ویژهٔ چندمنظوره (multipurpose) در ایران است که با مجوز فعالیت‌های همه‌جانبه اقتصادی در بخشهای صنعت، تجارت و خدمات به سرمایه‌گذاران فعال خدمات ارائه می‌دهد. منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان، در بهمن ماه سال ۱۳۷۰ بر مبنای تبصرهٔ ۲۰ قانون برنامهٔ اول توسعهٔ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تأسیس و از شهریورماه سال ۱۳۷۲ تأسیسات گمرکی، انبارهای نگهداری کالا و فاز اول تأسیسات زیربنایی به بهره‌برداری رسیده‌است. منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی سیرجان، تمامی امکانات و تسهیلات لازم برای تولید و تجارت بین‌المللی را یکجا و به صورت قابل دسترسی فراهم آورده و شرایط و موقعیت آن برای سرمایه‌گذاریهای صنعتی، تولیدی، تجاری و خدمات پشتیبانی منحصربه‌فرد است. تاکنون بالغ بر ۴۰ واحد تولیدی با سرمایه‌گذاری بالغ بر ۲۰۰۰ میلیارد ریال در منطقه ویژه اقتصادی سیرجان به بهره‌برداری رسیده و فضای انباری سرپوشیده بالغ بر ۲۰۰۰۰۰ مترمربع برای نگهداشت کالا در اختیار تجار و بازرگانان محترم داخلی و خارجی قرار می‌گیرد.

مراکز حوزوی و دانشگاهی

حوزه‌های علمیه

• حوزه علمیه نرجسیه
• حوزه علمیه برادران

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

• دانشگاه صنعتی سیرجان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان
• دانشگاه پیام نور سیرجان
• دانشکده علوم پزشکی سیرجان
• دانشکده فنی و حرفه‌ای پسران سیرجان (شهید کرانی)
• دانشکده فنی و حرفه‌ای دختران سیرجان (کوثر)

بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مهم

• بیمارستان غرضی سیرجان
• بیمارستان تخصصی امام رضا (ع)
• بیمارستان ولایت (نیروی دریایی ارتش)

ورزش و امکانات ورزشی

هم‌اکنون باشگاه فرهنگی ورزشی گل‌گهر با پوشش قریب به ۲۰۰۰ ورزشکار و با استفاده از ۶۰ نفر کادر فنی در غالب ۳۸ تیم ورزشی سعی در ارتقاء سطح کمی وکیفی ورزش شهرستان سیرجان و استان کرمان دارد. حضور حرفه‌ای در رشته‌های فوتبال و والیبال و همچنین حمایت از ورزش همگانی شهرستان و کارگری در سطح شرکت معدنی و صنعتی گل گهر، باعث ایجاد انگیزه، تحرک و پویایی بین نسل جوان شهر شده‌است و سلامتی و شادابی را نیز به فضای کارگری شرکت هدیه کرده‌است. حضور تیم‌های ورزشی باشگاه فرهنگی ورزشی گل‌گهر در لیگ‌های کشوری تبعات مثبت فراوانی را برای ورزش و اقتصاد شهر سیرجان به همراه دارد و علاوه بر ایجاد اشتغال مستقیم، به صورت غیرمستقیم نیز باعث ایجاد اشتغال گردیده‌است. هم چنین حضور تیم‌های مختلف ورزشی در سیرجان باعث رونق هتل‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و گسترش صنعت توریسم داخلی نیز شده‌است.

مجموعه ورزشی گل گهر

مجموعه ورزشی گل گهرسیرجان شامل استادیوم و سایر امکانات ورزشی است که در شهر سیرجان واقع شده‌است.

رسانه‌ها

از نشریات محلی سیرجان می‌توان به هفته‌نامه‌پاسارگاد، سخن تازه، نگارستان، صبح سیرجان، نگین و پایگاه خبری سیرنا اشاره کرد.

پیوند به بیرون

• فرمانداری ویژه سیرجان
• شهرداری سیرجان
• پایگاه خبری سیرنا
• نیازمندیهای آنلاین شهر سیرجان