زلقی

زلقی یا زلکی یکی از ۵ باب شاخه چهارلنگ از ایل بختیاری می‌باشد که از بزرگ‌ترین باب‌های بختیاری هم از لحاظ جمعیت و هم از لحاظ منطقه جغرافیایی و شامل ۵ طایفه و ۵۳ تیره است محل سکونت ایل ذلکی در استان‌های لرستان، خوزستان، اصفهان، مرکزی، تهران شامل شهرهای: الیگودرز، ازنا، دورود، لالی، مسجدسلیمان، شوشتر، دزفول، اندیمشک، خمین، اراک، دلیجان، گلپایگان، قم، نجف آباد، خمینی شهر، ورامین، قرچک و … می‌باشد. همچنین طوایفی دیگر از ایل ذلکی که سال‌ها پیش مهاجرت کرده یا کوچانده شده‌اند، در استان‌های ایلام (طوایف کاید خورده و شوهان)، بوشهر و خراسان نیز سکونت دارند.

کلمه «ذلکی» در زبان پهلوی به معنای کمیاب و گرانبها می‌باشد. زلکی یا زلقی {وارگ در بخش بشارت زلقی} بنام اهورا مزدا: زلکی یا زلقی ذلقی‌ها: طایفه ذلقی یکی از شعب بزرگ ایل چهارلنگ بختیاری است که در منطقه وسیع جغرافیایی از شهرستان خمین در استان مرکزی و الیگودرز و درود و ازنا در لرستان و دزفول و شوشتر و مسجدسلیمان و لالی ودرخوزستان و منطقه لبد در چهار محال و بختیاری سکونت داشته و تاریخ روشنی در گذشته خود و معادلات قدرت در مناطق وسیعی از غرب کشور داشته‌اند . در برخی ادوار مانند اواخر دوره صفویه و دوره زندیه در سطح ملی به سود استقلال و تمامیت ارضی ایران نقش آفرین بوده اند. و جمعیت کنونی آنها تا ۹۰۰هزار تخمین زده شده است یکی از ۵طایفه ایل چهارلنگ بختیاری است این طایفه درمنطقه ای خوش اب وهوا زندگی میکنند.مردمی بسیار خونگرم-مهماننواز وسخت کوش می باشند.باتوجه به تغذیه مناسب اغلب افراد این قوم دارای بنیه ای بسیار مناسب وقوی وهرگزشکست به خود را نمی دهند..... زلکی ملک طلا بوی چویل زار.......همه دشت وهمه کو ه همه چمنزار.....مردمی ساده .وشیعه دینشان.....مردانگی ودوستی بود ایینشان......از قالیکوه ونیزان تا ملک دیمه.....خروشانندانان از خوزستان تا به میمه..........-برادری وایین قدیمی مثال زدنی است به طوری که اینجانب که به تمام مناطق بختیاری سفر کرده ام هرگز مردمی به خود جوشی و اتحاد این قوم ندیده ام خصوصا در مراسم عزاداری واحترام به همتباران..ولی متاسفانه شرایط سوق الجیشی باعث شد چه بعد از انقلاب وچه قبل از انقلاب به این منطقه خوب توجه نشود..در حالی که استحکا م این منطقه می تواند دژی محکم برای ایران عزیز باشد همه طرح هایی که در منطقه است همه نیمه کاره مانده است اکثر ابادیها با توجه به ابادانی سایر روستاهای ایران مانند شمال کشور واستانهای هم جوار کم کم خالی از سکنه میشود.اکثر اهالی روستاهای این منطقه به سایر استانها مانند اصفهان اراک تهران کوچ کرده انندواین یعنی فاجعه برای یک قوم...موقعییت منطقه.ازشهرستان الیگودرز که وارد میشویم از گردنه قلیان شروع میشود.بودن زمستانی بسیار خوش داشت کنون کاملا به خرابه تبدیل شده است و صد افسوس... که در این ده زیبا آقا امیر اقا رجبی به دلیری و شجاعت زبان زد خاص و عام بود که متاسفانه با مهاجرت به تهران در همنجا وفات یافت تمامی سکنه این روستای قدیمی از طایفه میانجایی وگروهی از مهاجرین بنام خانواده رجبی که نوادگان رجب و رسول که معروف به رجبی که معمولا این خاندان لطف بزرگی به جامعه بختیاری وقوم زلکی کردنند . هرچه زیبایی چه از سنگ قبر وجه ازشیرسنگی های قدیمیکه بر مزار بزرگان قوم در کفت دلزه وقبرستان باستانی بزنوید ومکه دین است کار این خانواده است اکنون استاد مرید افروغ وجان محمد افروغ در سنگتراشی واقعا نمونه اند این خاندان هم پراکنده شدند.ساخته شد سنگ مزاری بدست افروغ.....زلقی تا ابد باشد همیشه پرفروغ.....قلیان دهی که شد کنون ویران.....مردمانش پراکنده گشتنند درایران.....خداوند همیشه یار ویاورشان....که شعر ما دهی راکند باورشان روستای دیگری که خالی از سکنه شد روستای چال قلعه بوداسم زیبای ان مزید سابقه تاریخی ان است روستایی که قدمت دیرینه دارد.مرکز داد وستد قوم زلقی بودمردمان این روستا ازطایفه میانجایی بودنند از خانواده قنبری وعسگری که اکنون در الیگودرز وگلپایگان ساکنندالبته قبل از این طایفه اقوام دیگری دراین روستا بوده انند..بعضی انرا چال قلعه یاقلعه تخت گویند اما بعضی انرا چهار قلعه نیز میگوینند یعنی دارای چهار قلعه همسطع که به نظر اولی درستر باشد ..ازدورک نگهی انداز بر چار قلعه....خالی از مردم وکشت ورمه....**** روستای دیگرروستای کاکلستان است در مسیر رودخانه ای زیبادر زمستانش بسیار خوش اب وهواست وسه روستاست .روستای کاکلستان برافتاب جز معدوده استان اصفهان شده است.کاکلستان علیا وسفلا هم معدوده لرستان میباشد.اهالی روستای برافتاب وسفلی از خانواده سرداری میباشند وروستای دیگر از طایفه غیبلاوند میباشند در مسیر رودخانه کاکلستان درختان گز به وفور یافت میشود شنا وماهیگیری هم از محسنات رودخانه است....کاکلستان بادا همیشه گلستان...بهشت بادا و همیشه بوستان....خوش اب وهوا وپر نعمت ....خدا داد رحمت به این امت روستای دیگر روستای مکدین است که شامل دو روستاست بالا وپایین یکی از زیباترین روستاهای ذلقی است دارای دشتی بزرگ وزیبا مرکز ایلخانی ایل زلقی بوده است سراب و چمشه چمند {بزبان محلی}در این روستاست امامزاده اقا سید محمد هم در این روستاست که کاملا بازسازی شده است اهالی این روستا بیشتر از خانواده تاجمیری وسید سید محمد میباشند .البته گروهی از خانواده کلاغوند از ایل زلقی جدیدا ساکن شده انددر تقسیم بندی جدید محدوده استان اصفهان شده است...مکدین شهر خدا دشت بی انتها ...هر قدم در ان دارد صدها بها....چو بوییم عطر گل وچویل...یادی کنیم از بزرگان ایل.. روستای دیگر روستای گشان است روستایی زیبا وقدیمی مرکز ییلاقی طایفه جاوند یکی از طوایف ایل زلقی بوده است.کوهستانی وبرف گیر میباشد.جدیدا توسط افریدون شهابی باز سازی شده است وبه طبیعتی بی همتا تبدیل شده است اهالی ان بیشتر از خوانین طایفه جاوند می باشند این روستا قدمتی چند صد ساله دارد..گشان پر از گل ولاله وسنبل....نوازش دهد دل را صدای بلبل...فریدون خان دایم تا ابد یاد باد...دلش بی غم و روانش شاد باد...قلعه پاچه....روستای قلعه پاچه مرکز امور وحکومه ایل زلقی در زمان غلام حسین خان یکی از زیباترین روستاهای ایران در زمان خود دارای لوله کشی اب به سبک معماری قدیم ایران وقلعه ای بسیار زیبا که متاسفانه بر اثر کم توجهی یکی از زیباترین اثار باستانی ایران از بین رفت حاجی خان تاجمیری تا اخر عمر در این روستا بود مرگ او فراموش نشدنی است باغ زیبای قلعه پاچه دارای انواع واقسام میوهابود قلعه پاچه یادگار باغ ارغوانی....کریه کن بر بزرگان تا میتوانی...یادشان گرمی بآد.....دستگردیکی از ماندگار ترین روستاهای ایران مرکز داد وستد و امور خانواده هزارسی بزرگترین طایفه زلقی است بزرگان ودلاوران این طایفه در این روستا زندگی می کردنددارای دشتی زیبا و رودی خروشان که هر بیننده ای را به حیرت وا میدارد از گردشگران تقاضامندم از این روستا دیدن کنند شهر دستگرد جای مردان دلیر ....ز پهنای دشتش دل نگردد سیر...کجایند ان شیران روزگار ....دل از یادشان شد پار پار...یادشان گرامی .. خانواده این بزر گواران با نام خانوادگی خدابخشی بهمنی بههینه و....در الیگودرزواطراف ان زندگی می کنند * شهر مورموری با جمعیتی به تقریب 7000 نفر در جنوب شهرستان آبدانان قرار گرفته است كه 99.8% آن را طوایف ایل كاحیرده تشكیل میدهند مردمان این شهر چه كاحیرده چه غیر كاحیرده همگی به زبان شیرین لری صحبت میكنن . *شهر دهلران (و دشت بیات و دشت اكبر) یكی از مراكز شهرستانهای استان ایلام میباشد كه جمعیتیش تقریبا 80000 نفر میباشد كه 73% این جمعیت نیز از ایل كاحیرده میباشند. منطقه پنج برار كه الان از مناطق تاریخی و باستانی كشور به حساب می آیید با وجود قلعه تاجمیری گواه این مدعاست. در این منطقه خان بزرگ ایل كاحیرده كه زمین دارمنطقه نیز بوده بنام قلی خان تاجمیری زندگی میكرده كه به روایت خان تاجمیری بوده است كه به همین دلیل قلعه پنج برار را به نام قلعه تاجمیری میشناسند. این منطقه كه در دامنه كوه كاسه ماس قرار دارد دشتی بزرگ مشرف به رودخانه كرخه و سرسبز با آب فراوان و رودخانه های دایمی بسیار زیاد جایگاه بسیار خوبی برای این ایل بوده است كه در آن زمانها به مانند اكنون به كاشت گندم و جو می پرداختند كه از جمله دامداران این ایل یلاق و قشلاق خود را در میان دو سرزمین پدری كاحیرده یعنی بیات و پنج برار انجام میدادند. قسمتی از مردمان ایل كاحیرده كه در بیات و دهلران سكونت داشتند به دلیل همجواری با اعراب عراق و فامیلیهای زیادی كه با آنها انجام داده اند همكنون ساكن كشور عراق و شهر اماره میباشند كه آنها نیز به زبان لری با لحجه عربی حرف میزنند و تعداد زیادی نیز در استان خوزستان و شهر اهواز زندگی میكنند. ذلقی‌ها در دوره نادری به فرماندهی علیمراد خان لیرکی و آ احمد غیب اله وند معروف به آ احمد لر توانستند سپاه نادر را شکست داده، تاجگذاری نموده به نام خود سکه ضرب کنند که اسناد آن در سفرنامه دمورگان، کتاب تاریخ بختیاری سردار اسعد و … موجود است. ذلقی‌ها به کمک دیگر طوایف بختیاری توانستند در همدان سپاه روس را شکست بدهند. آنها همچنین مورد هجوم نیروهای رضا شاه پهلوی به فرماندهی گیگو ارمنی بودند که درگیری منجر به شکست نیروهای پهلوی گردید

پراکندگی جغرافیایی

• ییلاق: استان لرستان و مرکزی و اصفهان
• قشلاق: استان خوزستان

در منطقه الیگودرز، بخش بزرگی از حوزه جغرافیایی این منطقه به نام بخش زلقی به عنوان سکونتگاه اصلی ایل زلقی نامگذاری شده است.

تقسیمات ایلی

ایل ذلقی شامل ۵۳ تیره است :

دوزنی :

۱. تاجمیری

۲. شاهمنصوری (توشمال)

۳. غیب اله وند (آ)

۴. رمِدوند

۵. غیبی وند

۶. جمالوند

۷. کاهگونی

۸. شُمسدیوند

۹. گانَر

۱۰. آهنگر

۱۱. شیخ گوشه

۱۲. شیخ بابا روزبه

۱۳. سادات مکدین

۱۴. ماندنی

هزارسی :

۱۵. اولاد

۱۶. ترپی

۱۷. لیرکی

۱۸. پِزی

۱۹. بیاوی

۲۰. مَفروش

۲۱. مدورک

۲۲. جوبازوند

۲۳. دراشگفتی

۲۴. شیخ ورگمت

۲۵. شیخ گرداب

بریم وند :

۲۶. القاص وند

۲۸. مهلی وند

۲۹. غلام وند

۳۰. کوهکن

۳۱. حیدروند

۳۲. بلفایی

جاوند :

۳۳. خان

۳۴. سُهر سُهر

۳۵. شهکه وند

۳۶. چنگری

۳۷. عباس وند

۳۸. اسدوند

۳۹. قربان وند

۴۰. خمکاروند

۴۱. شیخ مومدحسن

۴۲. محمدرضا وند

۴۳. ارجنکی

۴۴. گیوه کش

۴۵. ایسوالی

چهارطایفه :

۴۶. مینجایی

۴۷. چپال

۴۸. میکور

۴۹. درکائدی

۵۰. سادات احمد فداله

۵۱.چهاربری

۵۲. هادلوند

۵۳. کلاوند

منابع

• حسین ابراهیمی ناغانی (۲ اسفند ۱۳۸۸). «اسامی طوایف و شعب ایل بختیاری». وبگاه انسان‌شناسی و فرهنگ. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اکتبر ۲۰۱۳.
• خسروی، عبدالعلی. فرهنگ بختیاری. تهران، ۱۳۶۸
• کریمی، اصغر. سفر به دیار بختیاری. تهران، * عکاشه، اسکندر. تاریخ ایل بختیاری به کوشش فرید مرادی. تهران، ۱۳۶۵
• نیکزادامیرحسینی، کریم. شناخت سرزمین بختیاری. اصفهان، ۱۳۵۴
• مهرزادقنبری سردار اکبری خرادآذر. سرگذشت ایل چهارلنگ۱۳۸۶اهواز