تهذیب الاحکام

تَهذیبُ الأحکام

برگی از یک نسخه نفیس قدیمی تهذیب الاحکام، مربوط به سده ۱۱ هجری که تاریخ ۵۷۵ قمری در آن دیده می‌شود
نویسنده(ها)	شیخ طوسی
تعداد جلد	۱۰
موضوع(ها)	فقهی

تَهذیبُ الأحکام از مهم‌ترین و مفصل‌ترین منابع فقهی شیعه و یکی از چهار کتاب عمده حدیث و فقه شیعه (کتب اربعه) نوشته شیخ الطائفه، ابوجعفر محمد طوسی، مشهور به شیخ طوسی است.

ساختار

ساختار این کتاب بر مبنای شرح کتاب مُقنِعه تألیف شیخ مفید، استاد شیخ طوسی است. کتاب مقنعه شامل یک دوره فشرده از اصول عقاید و فروع دین اسلام است و این کتاب (تهذیب الاحکام)، شرح بخش دوم آن کتاب و مسائل مربوط به احکام فرعی است، اگرچه شیخ طوسی ابواب زیارات را در کتابش اضافه کرده‌است.

طبق شمارش برخی، شامل ۳۹۳ باب و ۱۳۵۹۰ حدیث و بعضی شمارش دیگر ۴۰۹ باب و ۱۳۹۸۸ حدیث است که در ۱۰ جلد گردآمده‌است. این اختلاف به خاطر اشتباه در شمارش یا مستقل دانستن یا ندانستن برخی ابواب و احادیث ناشی شده‌است.

محتوا

تهذیب الاحکام، در واقع، نخستین تألیف شیخ طوسی بوده و در آن به هیچ‌یک از آثارش اشاره نشده، ولی او در دیگر آثار خود بارها به این اثر ارجاع داده‌است. در این کتاب، علاوه بر ذکر مستندات قطعی هر مسئله و احادیث مشهور، احادیث متعارض نیز آمده و شیوه رفع ناسازگاری این احادیث با همدیگر و تأویل آنها، بیان شده‌است. تفسیرهای کتاب، خاستگاه کلامی دارد.

شیخ طوسی گزیده‌ای از احادیث اختلافی کتاب تهذیب الأحکام را همراه با وجه جمع آنها در مجموعه دیگری به نام الاستبصار فیما اختلف من الأخبار گرد آوری کرده‌است.

اهمیت

تهذیب الاحکام، اولین تألیف شیخ طوسی است که خود در آثار دیگرش مکرر به این اثر ارجاع داده‌است. این کتاب با داشتن بیشترین احادیث فقهی، در مقایسه با سایر کتب چهارگانه از مهمترین منابع استنباط فقهی امامیه بشمار می‌رود و علاوه بر جنبه فقهی، از نظر حدیثی اهمیت به سزائی دارد. اهمیت آن تا جایی است که برخی از عالمان مانند محمدباقر مجلسی، حسینی اشکوری این کتاب را تدریس می‌کردند.

حدیثی از جواد از کتاب تهذیب الاحکام

منابع

• «تهذیب الاحکام». دانشنامه جهان اسلام.

پیوند به بیرون

• «متن کتاب تهذیب الاحکام» (به عربی).
• فتحیه فتاحی‌زاده. «شیخ طوسی و شیوه‌های تأویل و جمع بین اخبار در کتاب تهذیب الاحکام». حدیث نت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مارس ۲۰۰۸.