ندبه

با دیوار ندبه یا دعای ندبه اشتباه نشود.

ندبه
نویسنده	بهرام بیضایی
شخصیت‌ها	زینب گلباجی مونس مستوره عبیدالله
زبان اصلی	فارسی
فضا	جنبشِ مشروطهٔ ایران

نُدبه نمایشنامه‌ای است از بهرام بیضایی، نوشته به سالِ ۱۳۵۶.

خلاصهٔ موضوع

زنان برای زینب سوگواری می‌کنند. کم‌کم می‌فهمیم که زینب را پدر و نامزدش از دِه به شهر آورده‌اند و به گلباجی فروخته و رفته‌اند . . .

متن

. . . تحلیلی از اسطوره‌ی «مردم»؛ اسطوره‌ای که محتوای آن هم قرار است همیشه دست‌نخورده، تحلیل‌نشده، مقدس، و بی‌شکل باقی بماند و من برعکس خیال می‌کنم باید شکافته شود. . . .

بیضایی، در وصفِ ندبه، دههٔ ۱۳۶۰

نمایشنامه نوشتهٔ بهارِ ۱۳۵۶ است. پاره‌ای ازش در تابستانِ ۱۳۵۹ در شمارهٔ سوّمِ نامهٔ کانون نویسندگان ایران منتشر شد. صورتِ کاملش اوّل بار در تابستانِ ۱۳۶۲ در شمارهٔ سوّمِ مجلّهٔ الفبای پاریس به نامِ مستعارِ «بهروز برومند» منتشر شد. سالِ ۱۳۷۱ به صورتِ کتاب به وسیلهٔ انتشاراتِ رامین در سوئد منتشر شد. سپس‌تر انتشاراتِ تصویر و زمانه در کالیفرنیا و پس از آن انتشاراتِ روشنگران و مطالعاتِ زنان در تهران ناشر این کتاب شدند.

تصویرِ کلاغانی که پرچمِ ایران را بر فرازِ شمس‌العماره می‌درند یکسره خیالی نیست: کیخسرو شاهرخ خبر از چنین رویدادی داده است.

نمایش

بیضایی این نمایشنامه را به نمایش درنیاورده است: مدیرِ تالارِ مولوی در سالِ ۱۳۵۶ این نمایش را از نوبتِ اجرا خارج کرد و تمرین‌های بیضایی تعطیل شد. شهره آغداشلو (در نقشِ زینب) و منیژه سلیمی و مهین دیهیم و علی ژکان و منوچهر فرید و امین تارخ و پرویز پرستویی از بازیگرانِ این تمرین بودند. علیرضا مجلّل نیز از دست‌اندرکاران این تمرین بود.

در نظرِ دیگران

مژگان خالقی ندبه را «تعزیه‌ای برای مشروطیت» گفته است.

جستارهای وابسته

• بالکن (نمایشنامه)
• «گُلِ رُسته در جهنّم»

منابع

• باقری، فارِس (زمستان ۱۳۸۶). «نگاهی کوتاه به استعاره‌ی تن‌پوشی و بدل‌پوشی در نمایشنامه‌ی «ندبه»». سیمیا (۲): ۱۱۹-۱۲۷.
• بیضایی، بهرام؛ قوکاسیان، زاون (۱۳۷۱). گفت‌وگو با بهرام بیضایی. تهران: انتشارات آگاه. شابک ۹۶۴-۴۱۶-۱۱۰-۶.
• پرستویی، پرویز؛ طوسی، جواد (آبان ۱۴۰۰). «گاهی نخبه‌کشی می‌کنیم». اندیشه پویا (۷۶): ۴۲-۵۵.
• حکمت، علی‌اصغر (۱۳۹۷). دبیرسیاقی، سیّد محمّد، ویراستار. ره انجام حکمت: یادداشتهای روزانه میرزا علی‌اصغر خان حکمت شیرازی. ج. ۱: دوران کفالت و وزارت از اوّل فروردین ۱۳۱۵ شمسی تا بیست‌ونهم اسفند ۱۳۱۸ شمسی. تهران: انتشارات خجسته. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۹۷۵-۴۰-۲.
• کریمان، لیلی (۱۳۹۲). من پرویز پرستویی: ستاره بی نقاب. تهران: توفیق آفرین. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۱۳۷-۷۴-۴.
• نقد نشانه شناسی لایه ای ندبه_ مجید لکی سهلوانی (https://www.goodreads.com/review/show/2701315131?book_show_action=false&from_review_page=1)
• چشم به راه بازگشت اوییم؛ یک بهرام بیضایی

پیوند به بیرون

• ندبه در کتابخانه باز