چریکه تارا

چریکه‌ی تارا
پوستر
کارگردان	بهرام بیضایی
نویسنده	بهرام بیضایی
فیلم‌بردار	مهرداد فخیمی
تدوین‌گر	بهرام بیضایی گورگن گریگوریانس
تاریخ‌های انتشار	مهِ ۱۹۸۰ میلادی
کشور	ایران
زبان	فارسی

چریکه‌ی تارا فیلمی به کارگردانی و نویسندگی بهرام بیضایی و ساختهٔ سالِ ۱۳۵۷ است. این فیلم پس از انقلابِ ۱۳۵۷ توقیف شد و، جز سه بار در بخشِ «نوعی نگاه» ِ جشنوارهٔ فیلمِ کنِ ۱۹۸۰ و یکی دو بار در جشنوارهٔ سن‌سباستین، به نمایشِ عمومی درنیامد. این نخستین فیلمِ توقیفی در ایران پس از انقلابِ ۱۳۵۷ بود.

داستان

بیوه‌زنی به نام تارا (سوسن تسلیمی) همراه دو کودک کم‌سن و سالش (گلبهار اسلامی و قربانعلی فلاحی) از ییلاق به کومه‌اش بازمی‌گردد. در راه می‌شنود که پدربزرگش مرده، و در جادهٔ جنگلی به مردی غریب (منوچهر فرید) برمی‌خورد که جامهٔ تاریخی پوشیده و شتابان می‌گذرد. تارا میان میراث پدربزرگ شمشیری می‌یابد که نمی‌داند با آن چه کند؛ تارا می‌کوشد شمشیر را به جای داس درو به کار گیرد؛ اما شمشیر به این کارها نمی‌آید و تارا آن را به رودخانه می‌اندازد. تارا از نو مرد تاریخی را، که سرداری از تبار جنگجویان منقرض شده‌است، می‌بیند، که از آن‌ها جز شمشیر پدربزرگ هیچ نشانی نمانده‌است. مرد تاریخی ناپدید می‌شود و تارا در موقع جزر دریا شمشیر را می‌یابد و آن را به مرد تاریخی می‌دهد؛ اما او که عاشق تارا شده‌است قادر نیست به دنیای خود بازگردد. در این اثنا خواهر شوهرش (طاووس زارعی) او را برای برادرش آشوب (سیامک اطلسی) می‌خواهد که تارا نمی‌پذیرد. تارا از مرد تاریخی می‌خواهد که سد راهش نباشد. آشوب فرزندان تارا را می‌رباید، و تارا او را متهم می‌کند که برای رسیدن به وی برادرش را کشته‌است. آشوب دام‌گاه خود را ویران می‌کند و از آبادی می‌کوچد. تارا سراغ مرد تاریخی می‌رود و او را متهم می‌کند که همهٔ داستان‌هایش دروغ است و تبار و قبیله‌ای در کار نیست. در این موقع سپاهی عظیم از دریا، به شهادت، سربرمی آورد و مرد تاریخی از شرم به دل جنگل پناه می‌برد. تارا به او قول می‌دهد که فرزندانش را به قلیچ خواهد سپرد و همراه او خواهد آمد. مرد تاریخی با اسب زخمی‌اش به دریا می‌زند و تارا با شمشیر به موج‌های دریا حمله می‌کند تا مرد تاریخی را پس بگیرد؛ اما امواج دریا تارا را عقب می‌نشاند.

فیلمنامه

بیضایی فیلمنامهٔ چریکه‌ تارا را سالِ ۱۳۵۴ با مشورتِ پروانه معصومی نوشت. این فیلمنامه به صورتِ مکتوب منتشر نشده است. جلال ستّاری، که مسئولِ «مشاوره و تصمیم‌گیری درباره فیلم‌نامه‌ها» بود، گفته: «من «چریکه تارا» را که خواندم گفتم این فیلم‌نامه باید ساخته شود. خوشبختانه موافقت شد و «چریکه تارا» تولید شد.»

ساخت

فیلمبرداری در مردادِ ۱۳۵۷ در کنارهٔ دریای خزر آغاز شد. واروژ کریم‌مسیحی دستیارِ بیضایی بود.

بازیگران

. . . جا دارد که علاقمندان سینما، مورخان و جامعه‌شناسان، فیلم چریکه تارا را به کرات ببینند، با این امید که شاید این فیلم بر سرشت حقیقی یکی از معمایی‌ترین ملت‌ها پرتوی بیفکند.

هژیر داریوش، ۱۹۸۱ میلادی

بازیگر	نقش
سوسن تسلیمی	تارا
منوچهر فرید	مرد تاریخی
رضا بابک	قلیچ
سیامک اطلسی	آشوب
مهین دیهیم	زن همسایه
محمّدقاسم پورستّار	همسایه
سامی تحصّنی
رضا فیّاضی
سیروس حسن‌پور	پسرک ساده‌دل

جایزه‌ها

• جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم وایادولید
• برندهٔ بهترین بازیگر زن از جشنواره سن سباستین

جستارهای وابسته

• عروسِ مرده

منابع

• ستّاری، جلال؛ حسینی، سهراب (۲۷ دی ۱۳۹۳). «عمر جهان بر من گذشته است». کتاب هفته خبر (۱۸ (پیاپی ۶۶)): ۴۲-۵۴.
• قوکاسیان، زاون, ویراستار (۱۳۷۱). مجموعهٔ مقالات در نقد و معرفی آثار بهرام بیضایی. تهران: انتشارات آگاه.
• از «چریکه تارا» تا «خاک آشنا»، فیلم‌هایی که هرگز به نمایش درنیامدند، رادیو فردا
• [۱]
• «حماسه‌ای نمادین و پر رمز و راز؛ نگاهی به فیلم چریکه‌ی تارا» نوشتهٔ سعید رضا خوش‌شانس

پیوند به بیرون

• چریکه تارا در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها (IMDb)
• چریکه تارا در بانک جامع اطلاعات سينماى ايران